Canadese oplossing voor Noord-Ierland

29 maart 2019 is de officiële datum waarop het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt. Die datum houdt geen rekening met de nodige overgangsperiode. 31 december 2020 wordt de laatste feitelijke dag van de Britse aanwezigheid in de EU. EU-president Donald Tusk voorspelt een ‘helse race tegen de klok’ om het hele proces rond te krijgen. De Britse regering wil immers in oktober van dit jaar een akkoord bereiken over de voorwaarden van de brexit (inclusief de overgangsregeling) én een principeakkoord over de toekomstige handelsrelatie. Die akkoorden moeten nadien goedgekeurd worden door de parlementen van de lidstaten van de EU. Een aardige kluif.

De Noord-Ierse grens: een heikele kwestie

Een van de vele heikele punten is de grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland. De geschiedenis van het Ierse eiland is een gevoelige en het grensprobleem lijkt wel een gordiaanse knoop. Nochtans heeft het VK al verschillende keren beloofd dat het geen harde grens zal optrekken tussen de twee Ierlanden. Ook de Ierse regering dringt aan op deze voorwaarde en verwelkomde in het verleden de Britse houding. Voor individuen bestaat er al sinds 1923 de ‘Common Travel Area’. Dit akkoord blijft behouden, net als de afspraak dat wie geboren is in Noord-Ierland kan blijven kiezen of hij Brit, Ier of beiden is.

Over de economische grens wordt er echter nog heen-en weer gekibbeld. De EU argumenteert dat er alleen maar een ‘soft border’ mogelijk is in een tolunie en een eengemaakte markt. De situatie zoals ze nu dus is.  Maar de Britse eurosceptici halen dan telkens weer het Canada-argument boven. In The Daily Telegraph legde journalist Ben Riley-Smith haarfijn uit hoe de situatie in Noord-Amerika verloopt.

De Canadees-Amerikaanse grens

De Ambassador’s Bridge tussen het Amerikaanse Detroit en het Canadase Windsor verwerkt 25% van alle handel tussen de VSA en Canada. Goed voor een geldwaarde van $ 400 miljoen dollar per dag. De brug kent een vergelijkbare jaarlijkse trafiek met die tussen Dover en Calais.

Canada en de VSA hebben geen eengemaakte markt, maar werken met een vrijhandelsakkoord. In 1992 tekenden de twee landen samen met Mexico de NAFTA-akkoorden (North American Free Trade Agreement). De landen leggen voor bepaalde goederen de importtarieven laag of schaften ze zelfs af. De Noord-Amerikaanse autoindustrie is bijvoorbeeld goed geïntegreerd. Andere sectoren blijven daarentegen weer afgeschermd. Zoals de Canadese kippenboeren of de regionale luchtvaart. Het feit dat Canada los van de VSA een handelsakkoord met de EU afsloot, toont de vrijheid die de staten behouden.

De oversteek

‘Hoe werkt dat dan in de praktijk?’, vroeg Riley-Smith zich af. Dagelijks steken er zo’n 10 000 vrachtwagens de Detroit River over. In de ziekenhuizen van de armlastige Amerikaanse grootstad Detroit werken vele pendelende Canadezen. De moderne technologie maakt dit allemaal mogelijk. De Canadezen maken gebruik van het Free And Secure Trade for Commercial Vehikels (FAST). Vrachtwagenchauffeurs dienen hier op in te tekenen. Eens ze een ’trusted’ status genieten, kunnen ze gemakkelijk de grens over. Goederen worden op voorhand digitaal aangegeven. Een douaneambtenaar scant de barcode van het goederentransport. Volgens de journalist duurt dit slechts 30 seconden. De vrachtauto’s rijden door grote scanners die verstekelingen opsporen. Slecht een handvol vrachtwagens worden eruit gepikt voor controle. Het hele proces duurt vijf minuten en op uitzonderlijk drukke momenten wordt dat vijftien minuten.

Een bruikbaar model?

Het model lijkt ideaal voor de Frans-Britse grens. Maar is het toepasbaar op Noord-Ierland? Het verkeer wordt er niet gekanaliseerd door enkele bruggen, maar vindt plaats over de hele grenslijn. Op dit moment ogenblik wordt volgens de World Bank 4% van de import vanuit Ierland door de Britten geïnspecteerd. Omgekeerd gaat het om slechts 1%.

De Ierse premier, Leo Varadkar, heeft het Canada-model al afgewezen. Hij ziet het niet zitten dat er fysieke controles zouden plaatsvinden op de grens tussen de twee delen van het eiland. Ook een hek waar een barcode wordt gescand, is voor de Ierse regering onbespreekbaar. Ze maken zich immers zorgen dat zelfs de kleinste infrastructuuringrepen belaagd zullen worden door Ierse republikeinen. Laat staan wat ze zullen doen met mogelijke grenswachters.

Wensdenken?

Is het dan een staaltje wensdenken van rasechte ‘brexiteers’? Het Europees Parlement vaardigde in november 2017 een rapport uit dat vergelijkbare aanbevelingen vermeldde. Een zachte grens met nummerplaatherkenning, een digitaal aangiftekantoor, barcodescanners, etc. Eurosceptici en het Europarlement kijken voor een keer dezelfde richting uit. Blijkbaar kan dat. Los van het slechte politieke theater over de toekomst van de Noord-Ierse grens ligt hier dus een mogelijke sleutel voor de toekomst.