Catalonië is Spanje: wat met de corruptie daar?

Vorige week bracht Doorbraak een artikel over een belangrijk maar onderbelicht thema over Spanje in de pers: corruptie. Corruptie tiert welig in het Zuid-Europese land en reikt er tot de allerhoogste machtscirkels. Catalonië is tot heden een deel van Spanje: wil dit dan zeggen dat Catalonië even corrupt is? Catalonië maakt immers deel uit van dezelfde politieke, economische en juridische structuur. Corruptie wordt ook als argument gebruikt door het pro-onafhankelijkheidskamp om zich af te scheiden van de Spanje. Is het in Catalonië dan zoveel beter?

De beruchte Zaak Pujol

Sinds oud minister-president Jordi Pujol zich in 2011 uitsprak vóór Catalaanse onafhankelijkheid, werd de vuile was van de familie Pujol uitgehangen. Een geheime politiecel, verantwoordelijk voor de politieke vervolging van pro-onafhankelijkheidspartijen (Operación Cataluña), was al een tijd op zoek naar bezwarend materiaal. In de media werd een politierapport gepubliceerd als bewijs dat Pujol een geheime rekening had in Zwitserland. Maar Zwitserland ontkende dit en het politierapport bleek vals. Deze methode hanteert Operacion Cataluña regelmatig.

In 2014 had de politie uiteindelijk prijs. Via chantage- en spionagepraktijken in het bankwereldje van de stadstaat Andorra kwam ze te weten dat de familie Pujol er 5 tot 8 miljoen euro aan zwart geld had geparkeerd. Het geld zou afkomstig zijn van de erfenis van de vader van Jordi Pujol, Florencí Pujol. Die laatste was een catalanistisch bankier die een appeltje voor de dorst had bewaard in het buitenland ‘uit schrik voor de Franco-dictatuur’. Toch volgens zoon Jordi.

Jordi Pujol pleitte schuldig in een onderzoekscommissie in het Catalaanse parlement in 2014. Een flinke deuk in het imago van de man die in 1984 was uitgeroepen tot ‘Spanjaard van het jaar’ door het Spaans-nationalistische ABC. Hij vergoelijkte de feiten met het excuus dat hij door zijn politieke carrière nooit de kans had gezien het geld te regulariseren. In dezelfde commissie liet Pujol weten dat als ‘hard aan de boom zou worden geschud om één tak af te breken, alle takken zouden afbreken.’ De boodschap werd begrepen als een waarschuwing aan het Spaanse establishment. Jordi Pujol, gepokt en gemazeld in de Spaanse politiek, heeft naar verluidt geheime dossiers aangelegd met belastende informatie over machtige Spanjaarden.

De zaak 3%

Niet alleen Pujol Sr. heeft vuile was. Zoon Oriol Pujol, tussen 2012 en 2013 secretaris-generaal van de liberale Convergència Democràtica de Catalunya, werd vier jaar geleden in staat van beschuldiging gesteld voor omkoping, belangenvermenging en valsheid in geschrifte. Hij zou een openbare aanbesteding hebben geannuleerd om die te herschrijven in het voordeel van een bedrijf. Zijn oudere broer, Jordi Pujol Jr., zit momenteel vast voor een ernstigere zaak. Hij zou medeverantwoordelijk zijn voor de ‘Zaak 3%’. Toen de Convergència i Unió in de jaren 2000 aan de macht was, streken politici 3% commissie op voor de gunning van contracten voor openbare werken uitgevoerd in opdracht van de Generalitat. Er werd voor het eerst een onderzoek geopend in 2005 en gauw geseponeerd.

In 2015 werd de zaak opnieuw geopend en werden verschillende huiszoekingen uitgevoerd in kantoren van Convergència i Unió. De huiszoekingen vonden plaats vóór de verkiezingen. Ze werden via gerecht en politie gelekt naar bevriende pers met als doel de partij zoveel mogelijk te schaden. Momenteel is het nog steeds wachten op een proces: er werden tot nu toe nauwelijks nieuwe bewijzen gevonden. Sinds deze zaken in de openbaarheid kwamen, werden de Pujols ontzet uit al hun politieke functies.

De zaak Pujol had ook een weerslag voor de Spaanse politie: de nummer 2 van de nationale politie en hoofd van Operación Cataluña, Eugenio Pino, staat nu zelf in het beklaagdenbankje voor ‘pervertering van de rechtsgang, procedurele fraude en valse getuigenis.’ Hij moet zich ook verantwoorden voor het verkrijgen van een USB-pen met informatie over de Pujols: daarvoor zou € 500 000 voor betaald zijn, geld van onbekende herkomst.

Zaak Palau

Een andere spraakmakende zaak is de zaak Palau uit 2009. Fèlix Millet, voorzitter van de stichting van het Muziekpaleis van Barcelona, bleek verantwoordelijk te zijn voor het illegaal doorsluizen van fondsen van de stichting naar de Convèrgencia. Hij deed dat via zijn penningmeester Daniel Osàcar. Het gerecht bepaalde dat het om €5,1 miljoen ging. Daarnaast was er ook de zaak Hotel Palau, een stedenbouwkundige herbestemming tot luxehotel van een pand nabij het Muziekpaleis. Daar waren ook gemeenteraadsleden van de socialistische PSC in betrokken en verdacht van belangenvermenging. In deze laatste zaak werden uiteindelijk alle beklaagden vrijgesproken.

Interessant in de zaak Palau is dat de benadeelde partijen ook de Partido Popular in het beklaagdenbankje wilden zien. Fèlix Millet was immers ook lid van de raad van bestuur van de stichting Institut Catalunya Futur. Dit is een regionale afdeling van de denktank van de Partido Popular, FAES. De FAES wordt sinds 2004 voorgezeten door oud-premier José María Aznar. De PP zou zich daarbij ook illegaal gefinancierd hebben (ter waarde van zo’n €3 miljoen). De openbare aanklager weigerde echter om bewijsmateriaal hieromtrent op te nemen in de uiteindelijke aanklacht.

Andere zaken

Een andere zaak van stedenbouwkundige corruptie, de zaak Mercuri, sloeg in 2012 toe in de PSC. Zo’n 40 personen werden in staat van beschuldiging gesteld, waaronder 8 politici van de PSC. Het onderzoek loopt nog.

Jordi Cañas, de woordvoerder van Ciudadanos in het Catalaanse parlement tussen 2010 en 2014, werd in 2014 in staat van beschuldiging gesteld voor belastingontduiking ter waarde van €430.000 en valsheid in geschrifte. De zaak is momenteel hangende. Ondertussen gaf Ciudadanos — dat prat gaat op zijn anticorruptie-imago — Cañas een nieuwe job als assistent van één van z’n EU-parlementsleden.

‘Wij willen onafhankelijkheid om schoon schip te maken’

Wanneer de Catalanen wijzen naar de torenhoge corruptie in Spanje als een argument om zich af te scheiden, is het antwoord van Spaanse kant steevast: Pujol! De Catalaanse politiek en het nu verdwenen Convergència (en het christendemocratische Unió) waren en zijn deel van het Spaanse systeem. Het maakt hen niet heiliger en niet schuldiger dan de rest.

Wat zeker is, is dat de Catalaanse politiek niet beschermd wordt door sommige machtscirkels binnen het gerecht. Operacion Cataluña toont aan dat er parallelle staatsstructuren bestaan voor het vervolgen van politieke tegenstanders. Daarbij maakt het niet uit of die uit Catalonië komen of lid zijn van Podemos. Zowel voormalig minister-president Artur Mas als Barcelona’s oud-burgemeester Xavier Trias werden tijdens verkiezingscampagnes bestookt met valse politierapporten in Spaanse media. Daarin werden ze beschuldigd zwart geld te bezitten op Zwitserse bankrekeningen. Die aantijgingen bleken stuk voor stuk vals, maar brachten de politieke carrière van beiden zware schade toe. In het geval van de zaak Gürtel is het dan weer duidelijk dat kopstukken van de Partido Popular beschermd worden.

Als corruptie in Catalonië gebruikt wordt als argument tegen onafhankelijkheid, dan is het even logisch om de torenhoge corruptie elders in Spanje te gebruiken als argument tegen Spaanse eenheid.