Onmogelijke spreidstand in Catalonië

Ik had altijd al eens willen meedoen met een CDR-actie. De CDR’s, dat zijn de Comités de Defensa de la República. Het is een semi-clandestiene organisatie die tegenwoordig de voorhoede vormt van de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd. De CDR’s werken een beetje zoals het Taal Aktie Komitee, met onaangekondigde prikacties. Ze mobiliseren op het laatste moment via de sociale media.

CDR

Een vriendin van mijn gastgezin in Barcelona maakt deel uit van het CDR-netwerk. Zo verneem ik dat er zaterdagavond een actie wordt gepland vóór de kazerne van de Guardia Civil in de wijk Grácia. De actievoerders verzamelen een paar straten verder. Gewapend met een winkelkarretje, stoelen en een rol plastiek trekken ze naar de kazerne. Aanvankelijk zijn het er een twintigtal, maar geleidelijk wordt de groep groter. Het zijn meestal jongeren, vaak in het zwart gekleed. Er zijn gelukkig ook een aantal ‘gewone’ mensen, zodat mijn aanwezigheid niet echt opvalt.

Als we bij de kazerne aankomen worden de stoelen in het midden van straat gezet, de auto’s worden tegengehouden en de plastiek wordt ontrold. Het blijkt geen spandoek te zijn, maar wel een filmscherm. Het karretje bevat een beamer en een geluidsinstallatie. De Travessera de Grácia wordt omgetoverd tot een openluchtcinema. Op het programma: een documentaire over het referendum van 1 oktober.

https://twitter.com/cdr_sedeta/status/1046113971399520256

Maar de actievoerders hebben vooral oog voor de reactie van de gendarmen aan de ingang. Die beginnen zenuwachtig rond te lopen en te telefoneren. In geen tijd verschijnen er vijf politiecombi’s van de Mossos. Die laten betijen, op voorwaarde dat de bijeenkomst wordt ontbonden na de film. Wat ook gebeurt.

1 jaar 1O in Catalonië

Heel wat actievoerders zie ik de volgende dag terug op de herdenking van het referendum in Grácia. Die begint in de verschillende scholen waar er vorig jaar stembureaus waren. Het is een soort van rituele herhaling van de gebeurtenissen van vorig jaar. Onder applaus wordt de iconische stembus binnengebracht. De aanwezigen schrijven een boodschap op een blaadje en deponeren dat in de stembus. Vervolgens gaat het in stoet naar een centraal verzamelpunt waar ook de mensen uit andere scholen van de wijk arriveren, in totaal zowat 500.

Als gewezen internationaal waarnemer van ICEC mag ik hier een toespraak houden. Ik maak dankbaar van de gelegenheid gebruik om, onder luid gejuich, een aantal ‘delitos de odio’ (haatmisdrijven) te plegen: tegen de monarchie, en tegen de Spaanse rechters. Het is al zover gekomen dat de Catalanen bevriende buitenlanders moeten laten overkomen om luidop te zeggen wat zij enkel nog maar in stilte kunnen fluisteren.

Op 1 oktober is er dan de indrukwekkende slotmanifestatie, met 180.000 deelnemers. De stembussen van de verschillende scholen worden in een grote optocht van de Plaza de Catalunya naar het Catalaanse Parlement gebracht. Maar de betoging wijkt af van het afgesproken parcours en trekt naar het hoofdkwartier van de Guardia Civil in de Via Laietana. Hier dreigt het uit de hand te lopen als sommige manifestanten vuurpijlen beginnen af te schieten naar het gebouw. De gemoederen raken nadien nog meer oververhit aan het Parlement. Een aantal radicalen breekt door de omheining. Alweer een verrassingsactie van de CDR’s, lijkt het: een bezetting van het Parlement. Maar de dag nadien distantiëren de CDR’s zich daarvan.

Torra moedigt CDR’s aan

In feite werd de hele herdenking van 1 oktober beheerst door de CDR’s. Dat komt ook omdat president Quim Torra in zijn officiële toespraak ’s morgens (in Sant Julià de Ramis bij Girona, aan het stemlokaal van Carles Puigdemont) de CDR’s had aangemoedigd om druk te blijven uitoefenen op de Generalitat. Dat klinkt natuurlijk sympathiek. Maar anderzijds is het wel diezelfde Catalaanse regering die opdracht moet geven aan de Mossos om de openbare orde te handhaven.

Zaterdagmiddag was er al een harde confrontatie geweest tussen de oproerpolitie en de CDR’s. De CDR’s probeerden toen met verfbommen een betoging van een nationale politievakbond te verhinderen. Die manifestatie was een hatelijke provocatie vlak voor de verjaardag van het referendum. Op de televisiebeelden is duidelijk te zien hoe de Mossos met enig sadisme op de separatisten knuppelden, ook als het niet echt nodig was. Precies zoals de stormtroepen van de Guardia Civil bij het referendum.

Mossos 1 jaar later

Dat is, tussen haakjes, wel even wennen. Vorig jaar zaten de Mossos nog in het kamp van de ‘goeie’ en werden ze zelfs toegejuicht op straat. Vandaag zitten ze in het andere kamp. In de aanloop van het referendum had Madrid zichzelf bijzondere machten toegekend inzake ordehandhaving. Daardoor speelde de Guardia Civil een centrale rol. Vandaag zijn het opnieuw de Mossos die oproer bestrijden. Dit leidt tot de paradoxale situatie dat de Mossos, onder de verantwoordelijkheid van de Generalitat, de Guardia Civil moet beschermen (zoals tijdens de filmvoorstelling van daarnet).

De verontwaardiging over het hardhandige optreden van de Mossos op zaterdag was groot. De CDR’s en de CUP eisten het ontslag van Miquel Buch, de minister van binnenlandse zaken in de regering van Torra. De positie van de president is daardoor nog zwakker geworden. Met zijn uitspraak in Girona wou hij de radicalen wat sussen. Maar hoe vreemd toch: met de ene hand moedigt de Generalitat de CDR’s aan en hen met de andere hand knuppelt ze hen neer. Dit is een onmogelijke spreidstand.

Separatisme is niet dood

Eén jaar na het referendum is er dus veel veranderd. Maar de mobilisatiekracht van de onafhankelijkheidsbeweging blijft intact. De enorme massa in het centrum van Barcelona was even indrukwekkend als op 3 oktober vorig jaar. De inventiviteit en de actiebereidheid van de separatisten kent geen grenzen. Het is ongelofelijk wat ze telkens weer verzinnen om op een originele wijze actie te voeren en de onafhankelijkheid brandend actueel te houden. Ik rolde hier drie dagen lang werkelijk van de ene actie in de andere. Het waren natuurlijk hoogdagen omwille van de herdenking. Maar ook in normale weken zijn er haast dagelijks acties.

Tegelijkertijd groeit de kloof tussen de basisbeweging en de politici. De separatisten moeten niets meer weten van de partijpolitiek. Het degout voor de politici is enorm. De mensen hebben het gevoel dat ze constant worden misleid. Ook de meer radicale uitspraken van Torra ziet men hier als holle retoriek, praat voor de vaak. ‘De republiek maken’, ‘het mandaat van 1 oktober uitvoeren’, enzovoort… Allemaal bla bla bla. Dat hij dan eens uitlegt wat hij daar concreet mee bedoelt, hoorde ik steeds weer.

Lastige vragen

En dan zijn er de lastige vragen over het referendum, die door ieders hoofd blijven spoken. Wat wilden de politici daar echt mee bereiken? Waarom krabbelden ze achteruit op het moment van de waarheid? Was er een verborgen agenda? In welk spel hebben de militanten meegespeeld? Zeker, men ziet het referendum nog steeds als een overwinning en een mijlpaal op de weg naar onafhankelijkheid. Maar onder de oppervlakte sluimert een enorm onbehagen.

Ook de houding tegenover de CDR’s is zeer ambivalent. Er is veel sympathie voor hun acties. Maar tegelijkertijd ook angst. De radicalen spelen met vuur. Ze balanceren voortdurend op de rand van wat nog als geweldloos kan worden beschouwd. Een filmvoorstelling organiseren in het midden van een drukke straat, dat valt nog onder burgerlijke ongehoorzaamheid. Maar de politie bestoken met verfbommen en vuurpijlen? Dat is al op het randje. En hebben de CDR’s hun eigen troepen wel helemaal in de hand ? De handen van veel radicale jongeren jeuken. De frustratie is enorm. Maar zo goed als alle separatisten waarmee ik sprak zijn als de dood voor een gewelddadige escalatie.

Zo ook het gezin waar ik de voorbije dagen verbleef. Ze wilden mij zoveel mogelijk kennis laten maken met het ‘leven zoals het is’ van de separatisten. Maandagavond namen ze (vader, moeder en dochter) mij mee tot aan het gedrang vlak voor het Parlement. Je voelde de spanning stijgen. De druk van de radicalen om de dranghekkens omver te gooien en het Parlement te bestormen nam toe. Toen het uit de hand dreigde te lopen kreeg mijn gastfamilie schrik. Ze overtuigden me om het strijdgewoel te verlaten en samen met hen naar huis te gaan. Ongetwijfeld een zeer wijze beslissing. Maar toch, ook een beetje een metafoor voor de onafhankelijkheidsstrijd.