Paus Franciscus plaatst koninklijke familie op voetstuk

Het bezoek van paus Franciscus vond, zoals bekend, plaats naar aanleiding van de 600ste verjaardag van de Katholieke Universiteit Leuven. Daarom waren er vorige zondag in het Koning Boudewijnstadion ook een aantal plaatsen gereserveerd voor KU Leuven-personeelsleden, die zich daarvoor konden inschrijven. Het was een kans die ik dankbaar heb aangegrepen, aangezien ik te laat was om een gewoon toegangsticket te bemachtigen.

Bij het binnengaan is het wel even op de tanden bijten. Iedereen krijgt een vlagje met aan de ene kant de kleuren van het Vaticaan en aan de andere kant de Belgische driekleur. Steun voor de paus en steun voor België zijn dus, letterlijk, onlosmakelijk met elkaar verbonden.

We krijgen ook een boekje met de teksten van de misviering, getiteld ‘Visite du pape François à Bruxelles’. Ik vraag naar de Nederlandstalige versie. Er blijkt maar één versie te zijn. Het Nederlands vind je binnenin, hoor ik. En inderdaad, alle teksten van de mis zelf zijn afgedrukt in het Nederlands, Frans en Duits. Maar het (overigens mooi uitgegeven) boekje bestaat grotendeels uit religieuze teksten die los staan van de viering, en die zijn louter in het Frans.

Nostalgie

Genoeg gezeurd echter. De viering zelf is ronduit indrukwekkend. Het uitzinnige gejuich als de paus binnenrijdt maakt plaats voor een ingetogen stilte als de mis begint. Het is een uiterst verzorgde en relatief sobere mis, die door de bijna veertigduizend gelovigen twee uur lang intens wordt meebeleefd. De setting van het tot de nok gevulde stadion creëert een bijzondere en hartverwarmende verbondenheid. Er zijn nog altijd veel katholieken, ondanks alles.

En ja, tijdens de viering zelf staan het Nederlands en het Frans op gelijke voet. De paus zelf spreekt twee woorden Nederlands, leest een paar teksten in het Frans, maar houdt zijn homilie en zijn dankwoord in het Italiaans. Daar moeten we niet moeilijk over doen. Al dacht ik dan toch alweer met enige nostalgie terug aan het bezoek van Johannes Paulus II in 1985. Die maakte er een punt van om zijn toespraken in de plaatselijke taal uit te spreken. Hij bereidde zich daar nauwgezet op voor en had voor zich ook een tekst waarin sommige woorden fonetisch waren afgedrukt.

Vorige zondag konden de aanwezigen de Italiaanse woorden van de paus volgen via een automatisch gegenereerde vertaling, onderaan de videoschermen. Die liep echter wat achter op de gesproken tekst en ging soms de mist in. Zo kwam het dat ik niet onmiddellijk door had wat de paus helemaal aan het einde van de viering, bij wijze van verrassing, aankondigde.

Koning Boudewijn

Dat was ook moeilijk te bevatten. De zaligverklaring van koning Boudewijn! Dat kwam voor iedereen blijkbaar totaal uit de lucht gevallen. Toen daar in 1993 heel even sprake van was, werd dit vooral in verband gebracht met de vroomheid en het plichtsbesef van de man, maar niet met zijn weigering om de abortuswet te ondertekenen. Nu legde de paus (tijdens zijn terugvlucht naar Rome) die link uitdrukkelijk wel.

Daarmee lijkt hij een nogal vergiftigd afscheidscadeau te hebben achtergelaten voor de Belgische en Vlaamse kerk. Dat de paus zich radicaal uitspreekt tegen abortus kan bezwaarlijk als een verrassing komen. Bevreemdend is wel dat hij dit nu koppelt aan de zaligverklaring van koning Boudewijn en daarmee ook zijn steun uitspreekt voor een ondemocratische instelling als de monarchie.

Schep bovenop

Kerk en monarchie zijn in België nauw verstrengeld. Dat bleek zondag ook tijdens de viering. De koninklijke familie werd op een voetstuk geplaatst en ook expliciet verwelkomd. Daarmee geeft de kerk, hopelijk onbedoeld, het signaal dat republikeinen en Vlaams-nationalisten niet welkom zijn. Nu lijkt de paus daar nog een schep bovenop te willen doen met de zaligverklaring van koning Boudewijn.

‘Hoopvol onderweg’ was het thema van het pausbezoek. Maar de weg die de paus op het einde van zijn bezoek gewezen heeft is er een zonder veel hoop voor de Vlaamse kerk. De hele kwestie van de zaligverklaring, met de eindeloze polemieken waar die aanleiding toe zal geven, dreigt een moeras te worden waarin de kerk zich zal vastrijden en verder zal wegzinken.

Dat is erg jammer, net nu het succes van het pausbezoek een onmiskenbare opsteker was voor de katholieken en een nieuw begin zou kunnen betekenen.