Catalonië op weg naar unilateraal referendum

De kogel is door de kerk. Vorige vrijdag kondigde Catalaans minister-president Carles Puigdemont de langverwachte vraag en datum voor het onafhankelijkheidsreferendum aan. Gisteren blies de onafhankelijkheidsbeweging verzamelen om steun te betuigen aan de Catalaanse minister-president en zijn regering. Zowel de Catalaanse Nationale Assemblee (ANC), Òmnium Cultural als de Catalaanse Vereniging van Gemeenten voor Onafhankelijkheid (AMI) staan als één man achter de regering in zijn compromis om het referendum te organiseren. Verschillende opiniepeilingen tonen aan dat ruim 75% van de Catalanen het houden van een referendum steunt.

Datum en vraag

Het referendum zal uiteindelijk plaatsvinden op zondag 1 oktober 2017, drie weken na de Catalaanse nationale feestdag  op 11 september. Dan zal de onafhankelijkheidsbeweging opnieuw een massabetoging houden voor onafhankelijkheid. De voorbij jaren schommelden de aanwezigheidscijfers rond de 1,5 miljoen betogers, op een bevolking van nauwelijks 7,5 miljoen.

De vraag die de Catalanen krijgen voorgeschoteld is de volgende: ‘Wil u dat Catalonië een onafhankelijke staat wordt, in de vorm van een republiek?’ De vraag en de datum werden vrijdag aangekondigd door Carles Puigdemont, in het bijzijn van de voltallige Catalaanse regering. Vanuit Madrid werd opnieuw furieus gereageerd. Dergelijk referendum zou een ‘staatsgreep’ betekenen, een ‘ongeziene aanval op de Spaanse democratie en rechtstaat’, zo klonk het bij de Spaanse regeringsleden. Spaans eerste minister Mariano Rajoy houdt vol dat ‘dit illegaal referendum in geen geval zal gehouden worden’. Hij krijgt daarbij de steun van het sociaaldemocratische PSOE en het rechtse alternatief Ciudadanos. Het radicaallinkse Podemos daarentegen, steunt in principe de Catalaanse vraag naar een referendum.

Catalaanse ambtenaren in het mikpunt

De Spaanse regering schermt met de wet en justitie om erop te wijzen dat iedereen die deelneemt aan de organisatie van het referendum zich blootstelt aan vervolging. Vooral de Catalaanse ambtenaren staan in het mikpunt: zo overhandigden ambtenaren van het Spaanse gerecht hen al een kopie van de laatste uitspraak van het Grondwettelijk Hof, waarin het stappenplan naar onafhankelijkheid als ongrondwettelijk wordt bestempeld. De Catalaanse regering houdt dan weer vol dat de ‘Transitiewet naar Onafhankelijkheid’ de nodige juridische bescherming moet bieden.

Wat is het plan?

Enkele weken terug keurde de parlementaire meerderheid pro-onafhankelijkheid een hervorming van de parlementaire procedure goed. Daarin wordt bepaald dat het parlement in uitzonderlijke omstandigheden via een versnelde procedure een wet goed kan keuren, zonder voorafgaande controle door de juridische diensten bv. De Spaanse politiek klaagde deze ‘ondemocratische gang van zaken’ aan, terwijl een soortgelijke procedure bestaat in het Spaanse parlement.

Via deze versnelde procedure moet de ‘Transitiewet naar Onafhankelijkheid’ versneld worden goedgekeurd. Die loskoppelingswet maakt het houden van een referendum mogelijk, dat die loskoppeling van Spanje dan moet bevestigen als de ja een meerderheid haalt in dit referendum. De officiële oproep voor het referendum zal dus pas daags – uren? – voor het referendum goedgekeurd worden. Daarmee wil de Catalaanse regering vermijden dat de wet onmiddellijk aangevochten wordt door de Spaanse regering voor het Grondwettelijk Hof, dat die wet onmiddellijk zal schorsen.

‘Love democracy’

De Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging blies gisteren verzamelen onder een bakkende zon. Zo’n 40.000 pro-onafhankelijkheidsmilitanten zakten af naar centrum Barcelona om de Catalaanse regering een hart onder riem te steken. Voetbaltrainer Pep Guardiola, bekend voorstander van de Catalaanse onafhankelijkheid, las er een manifest voor en haalde hart uit naar de ‘autoritaire Spaanse staat’. Hij klaagde de politieke vervolging aan, het bestaan van een ‘parallelle Spaanse politiedienst’ die als taak heeft Catalaanse politici in diskrediet te brengen en de constante aanvallen tegen de Catalaanse taal en onderwijs.

Rol van Catalaans alternatief links

Barcelona’s burgemeester Ada Colau sprak in het verleden haar steun uit voor een Catalaans referendum, maar blijkt recent een afwachtende houding aan te nemen. Hoewel de Catalaanse ecosocialisten en alternatief links zich principieel uitspreken voor een referendum, zijn de parlementaire leiders ervan kritisch voor de referendumplannen. Telkens vragen ze nieuwe waarborgen van de Catalaanse regering en wanneer deze dan aanvaard worden, komen ze met nieuwe af, zonder zich positief uit te spreken voor het referendum. Dat deze Catalaanse radicaal-linkse coalitie zijn steun zal uitspreken voor het referendum lijkt dus elke dag twijfelachtiger. Ada Colau zal wel toelaten dat er een stembusgang plaatsvindt in Barcelona – het niet doen zou politieke zelfmoord betekenen – maar zich uitspreken voor onafhankelijkheid, zoals ze in het verleden deed, lijkt veraf.

Op naar de finale

Nu al is duidelijk dat het Catalaanse parlement vervroegd uit vakantie zal komen. Op 15 augustus worden de parlementaire activiteiten hervat. Het doel is volledig voorbereid te zijn en de Spaanse autoriteiten in snelheid te kunnen pakken. De Spaanse regering en het gerecht staan echter klaar om elke zet tegen te gaan met een even snelle tegenzet. Zet uw geld alvast maar in, de laatste wedstrijd is in zicht.

Foto: Christophe Bostyn (11/06/2017)