Christophe Deborsu schetst relatie tussen noord en zuid

‘Vlaanderen heeft BV’s maar BW’s (Bekende Walen) bestaan niet’, tekent Christophe Deborsu een verschil tussen noord en zuid. De afkorting voor ‘Wallons Connus’ klinkt ook weinig aantrekkelijk. Maar de Waal Deborsu mag wel bij de BV’s worden gerekend. Toen hij Yves Leterme op de trappen van de Sint-Michielskathedraal op 21 juli 2007 de Marseillaise deed zingen, was zijn naam in één klap gemaakt. ‘Een toevalstreffer’, geeft hij toe, maar het leverde wel zowat hét beeld van het jaar op. Zijn geregelde optredens op de Vlaamse televisie en de columns in De Standaard maken de RTBf-journalist tot een vertrouwde kop bij ons.

Dag op dag één jaar na de federale verkiezingen treffen Deborsu in de redactielokalen van de Franstalige omroep. Hij komt net terug van een chatsessie voor De Standaard. (Na ons gesprek wacht Radio 2. Vlaanderen koestert zijn favoriete Waal.) ‘Enorm veel vragen over de transfers’, merkt hij op. Dat thema leeft in Vlaanderen duidelijk. ‘Ik antwoord altijd te omstandig en daarom liep het uit’, klinkt het in zijn Frans gekleurd maar overigens uitstekend Nederlands. We zullen dat het volgende anderhalf uur ondervinden. Vragen stellen lukt pas als je hem in de rede valt.

De eerste ligt voor de hand: waarom lukt het nu al een jaar niet om een regering te vormen? Deborsu noemt wat, volgens de Franstaligen, hét kantelmoment was. ‘Midden vorige zomer gooiden de Vlamingen plots de financieringswet op tafel. Dat heeft voor de Franstaligen het vertrouwen geschonden en het kwam nooit meer goed. Volgens onze interpretatie was in Vollezele, bij de vertrouwelijke gesprekken tussen De Wever en Di Rupo, afgesproken dat thema niet aan te roeren. De Wever ziet dat anders. De vraag wordt dan gesteld wie er liegt. Maar zo werkt het niet. Het gaat niet over leugens, maar over misverstanden.’

Meteen twee elementen die de impasse voor een groot deel verklaren. De Franstaligen zijn als de dood voor elke aanpassing van de financieringsregels en de gesprekken scheppen voortdurend misverstanden.

‘Maar het probleem is substantiëler dan dat’, vindt Deborsu. ‘Na de verkiezingen waren we allemaal heel optimistisch. De twee duidelijke winnaars zouden elkaar wel vinden. Beide politieke leiders hebben ook wel wat gemeen, bij alle verschillen. Ze komen beiden uit gezinnen met bescheiden achtergrond. Di Rupo wordt een belgicist genoemd en recent werd me dat uit zijn omgeving nog bevestigd. Zijn familie kwam uit het verarmde Italië en voor haar was België zoiets als een reddingsplank. Voor Di Rupo speelt het romantische beeld van een land dat zijn familie een beter leven bood. Hij heeft zich ook kunnen opwerken dankzij de sociale voorzieningen en daarom vindt hij het behoud daarvan zo essentieel.’

De regionalisten in de PS zitten momenteel in het defensief. ‘Iemand als Christophe Collignon, die echt denkt in Waalse termen, voelt zich beknot. De tijd van Guy Spitaels, die resoluut voor Wallonië koos, lijkt voorbij. Maar di Rupo is ook pragmatisch. In 2004 behaalde het Vlaams Belang 24,3 % (Deborsu zegt het cijfer uit het hoofd te kennen, zoveel indruk heeft het gemaakt, nvdr) en dat zorgde voor een schokgolf in het zuiden. In totaal kwam 30 % van de Vlaamse verkozen op voor Vlaamse onafhankelijkheid. Intussen is dat ruim 40 % geworden. Toen verklaarde Di Rupo in een toespraak “als België splitst, zullen we klaarstaan”. Hij sprak over Wallo-Brux als de wieg van een echte natie.’

Onvermijdelijk einde
Franstalig België is er veel meer dan Vlaanderen van overtuigd dat België zal verdwijnen. ‘Bart De Wever zei deze week in La Libre Belgique dat alle Franstalige politici, als ze openhartig zijn, zich pessimistisch uitlaten over het lot van dit land. Ik heb die ervaring ook. Let op: ze zeggen er steeds bij dat ze dat niet wensen, maar ook dat ze vrezen dat het onvermijdelijk is.’

Die achtergrond is belangrijk om de Franstalige houding in te schatten bij de regeringsonderhandelingen. ‘Als Di Rupo bereid is een pakket van 15 miljard over te hevelen, vindt hij dat een echte Copernicaanse omwenteling. Maar N-VA reageert dan dat het over veel geld gaat, maar dat er te weinig echte hefbomen voor een eigen beleid bij zitten. Komen de sociaal-economische thema’s op tafel, dan blijkt de kloof al even groot. Bij de PS geven sommigenvandaag toe dat ze die verschillen hebben onderschat. Dat is ook zo voor de asielpolitiek. De studie over het N-VA-electoraat leert dat in Vlaanderen echt een grote rechts-conservatieve onderstroom bestaat.’

Rekent de PS nog op een regering zonder N-VA? ‘In de winter ging de PS er echt van uit dat de N-VA zich zelf zou terugtrekken, wat zou leiden tot een regering met de klassieke partijen.’ Was het neen van de CD&V op de nota-Van de Lanotte dan ook zo’n cruciaal keerpunt? ‘Ja, al bleef ook daarna de hoop bestaan die partij te kunnen losweken van N-VA.’

Ziet Franstalig België het N-VA-succes als een toevalstreffer die moet worden uitgezweet? ‘In Vlaanderen denkt men dikwijls dat Franstaligen geen besef hebben van wat er echt leeft in het noorden. Daar onderschatten ze ons’, reageert Deborsu wat feller. ‘Mensen als Louis Michel of Paul Magnette hebben de situatie heel goed door. Misschien dat de N-VA-ster ooit verbleekt, maar bij ons is men er van overtuigd dat de fakkel dan wordt overgenomen door een andere partij.’

Waarom heeft Wallonië zo’n schrik voor meer autonomie? Deborsu legt uit waar de knoop ligt. ‘Eindelijk gaat het wat beter met Wallonië. In 2009 steeg ons welvaartspeil voor het eerst sedert 1965 tegenover Vlaanderen. Bescheiden van 73 naar 74 voor de Vlaamse 100. Maar de knik lijkt gemaakt. De Walen zijn als de dood dat het herstel wordt gefnuikt door een nieuwe financieringswet.’ Voka-voorzitter Luc De Bruyckere verweet de Walen pas nog dat ze boven hun stand leven met het geld van de Vlamingen. ‘Dat kwam hard aan, hoewel de cijfers van De Bruyckere volgens de Waalse regering niet kloppen. Hoe dan ook: Rudi Demotte, de Waalse minister-president, drukt er al lang op dat die transfers zo snel mogelijk moeten verdwijnen.’

Toshiba-boys
De staatshervorming van 1988 zorgde ook voor een trauma aan Franstalige zijde. ‘De zogenaamde Toshiba-boys, Vlaamse technici achter de politici, waren goed voorbereid en de nieuwe financieringswet was zwaar in het voordeel van de Vlamingen. Het duurde tot 2001 vooraleer dat kon worden rechtgetrokken.’ Ook hier valt weer het mentaliteitsverschil op. Voor het noorden werd de onrechtvaardige verdeling in 1988 wat rechtgetrokken, Wallonië ziet zo’n herziening als een onrechtvaardige verarming.

Deborsu gelooft echt in de betere cijfers voor de Waalse economie. Die zorgen voor een groeiend Waals zelfbewustzijn. ‘Ik zie voor het eerst Waalse hanen in het straatbeeld verschijnen. Niet veel, maar toch. Tot voor kort was dat ondenkbaar. Wallonië was een slecht merk, nu geloven steeds meer mensen er in.’ Maar ook Bart De Wever zorgde vreemd genoeg voor meer Waals zelfbewustzijn. ‘Hij heeft heel veel invloed op het Waalse denken. Deze week nog was er een debat voor de RTBf-radio. Gosuin (MR), Moureaux (PS) en zelfs Cheron (Ecolo) herhaalden tot drie keer dat we ons moeten voorbereiden op de splitsing. Het zal vroeger gebeuren dan jullie denken, klonk het eenstemmig. Vooral voor iemand van Ecolo is dat opmerkelijk. Alleen Delpérée van cdH volgde niet. Onkelinx sprak zich ook in die zin uit. Nu klinkt het bij haar: “We moeten ons maximaal inzetten opdat België zou blijven bestaan”. Het is een andere verwoording, maar de angst voor het verdwijnen van het land klinkt er ook duidelijk door.’

Als je het allemaal zo bekijkt, gaat de impasse toch over meer dan een bende onbekwame politici die hun verantwoordelijkheid niet nemen, zoals deze dagen mediabreed wordt beweerd. Deborsu verwerpt de stelling dat het probleem bij falende politici ligt. ‘De politici verdienen die hoon niet. De invloedrijke Vincent de Coorebyter van het onderzoekscentrum Crisp vindt dat de problemen het gevolg zijn van het feit dat de politici zich eindelijk aan hun verkiezingsbeloftes houden. België is gewend aan compromissen, waarbij men bereid was heel ver van de uitgangspunten weg te gaan. Die tijd is voorbij. Het is dus niet de schuld van de ene of van de andere, maar van de uitermate grote complexiteit van de situatie. Het kluwen is bijna onontwarbaar. Als we oplossingen willen binnen België moet één van de twee de beloftes aan de kiezer breken.’

Bereiden de Franstaligen zich voor op de splitsing? Deborsu: ‘Dat is zo. In 2005 al bekeek een groep profs van alle Franstalige universiteiten die onze partijen advies geeft de optie van plan-B. Dat was slechts één van de scenario’s, maar het werd niet vergeten.’ Deborsu legt nadrukkelijk de link met BHV. ‘Voor de Franstaligen is die geografische verbinding tussen Brussel en Wallonië essentieel, met het oog op de latere splitsing. Dan vormen Wallonië en Brussel één grondgebied.’

Hoe warm is de relatie tussen Brussel en Wallonië? ‘Het officiële discours kiest nadrukkelijk voor Wallo-Brux. Maar in de feiten is het Brussel-gevoel in de hoofdstad spectaculair aan het groeien.’ Ook Deborsu hoort in Franstalige Brusselse kringen de opmerking dat zij Wallonië niet gaan onderhouden als Vlaanderen wegvalt. ‘Maar Walen en Brusselaars klitten wel samen uit angst alleen te zwak te staan tegenover Vlaanderen.’ Een mariagede raison, zo lijkt het dus.

Voor Deborsu is de gehechtheid aan België in elk geval meer dan pure emotie. ‘Du choc des idées, jaillit la lumière. Uit de botsing der meningen ontspringt het licht. Met Vlaanderen vermijden we de saaiheid van de homogeniteit.’ Dat is dan weer slecht nieuws voor saaie landen als Nederland, Denemarken of … jawel, Frankrijk.

(Een langere versie van het vraaggesprek is te vinden op www.doorbraak.be.)

DAG VLAANDEREN!

De rubriek ‘Dag Vlaanderen’ van de broers Deborsu in De Zevende Dag werd de titel van een pas verschenen boek. De ondertitel verraadt de ambitie en die is niet beperkt: ‘Hoe Walen écht leven en denken’.

Op de kaft zwaait een olijke auteur met een Vlaams leeuwtje en een Waalse haan. Hoewel op de kop 400 bladzijden dik, leest het boek als een trein. Deborsu doorloopt aan de hand van jaartallen – bijna altijd gekoppeld aan gebeurtenissen uit zijn familieverhaal – de geschiedenis van dit land in het algemeen en van Wallonië in het bijzonder. De anekdotes voeren de boventoon. Dat maakt het boek soms net te luchtig, maar meteen ook erg toegankelijk.

De auteur vermijdt scherpe stellingen of provocaties. Deborsu is een vriendelijke en goedlachse man en schrijft ook zo. Die aanpak dreigt de kritische houding van de lezer aan te tasten, want ook Deborsu neemt stelling, maar altijd omfloerst. Het beeld dat hij schetst, oogt diffuus. Wallonië kent een opleving, maar het zelfvertrouwen blijft broos. Deborsu doet z’n best om op zoek te gaan naar wat bindt, maar het boek staat ook vol illustraties van de diepe kloof tussen noord en zuid. Waar Deborsu overeenkomsten vindt, overtuigt hij niet altijd. Een banaal voorbeeld: ‘Wat de voornamen van de pasgeboren kinderen betreft, stelt men een zekere overeenstemming tussen Walen en Vlamingen vast.’ (blz. 251). Emma en Noah staan zowel in noord als zuid in de top 3, die Deborsu mee afdrukt. Wie de top 10 opsnort op het internet, merkt dat verder alleen Louise en Tom/Thomas nog in beide lijsten voorkomt. Voor de rest al verschil wat de klok slaat.

Het voorbeeld geeft meteen aan dat Deborsu een heel breed terrein bewandelt, gaande van de politieke geschiedenis van dit land, over economie en toerisme tot de meest gewone dingen des levens. Het boek geeft zonder twijfel een hoop informatie die in Vlaanderen niet algemeen bekend mag worden geacht. Maar, bedoeld of niet, het boek leert toch vooral dat we echt wel in twee landen leven.