Pieter Cleppe: ‘Europese eensgezindheid is reeds aan het verbrokkelen’

Bijna systematisch kondigt de Europese Unie (EU) nieuwe maatregelen aan tegen Rusland na de inval in Oekraïne. Maar is deze nieuwe eensgezindheid wel blijvend? We spraken met Pieter Cleppe, hoofdredacteur bij Brussels Report en Europakenner, zijn analyse.

Een eensgezind Europa

De Europese Unie toont zich sinds de Russische inval in Oekraïne opvallend daadkrachtig en eensgezind. Voordien waren er vaak verschillende kampen merkbaar die allen een andere relatie hadden met Rusland bepaald door de afhankelijkheid van Russisch gas volgens Cleppe. Heel wat landen zijn afhankelijk van gas en olie uit Rusland maar die afhankelijkheid voor een land als Duitsland is eerder kunstmatig. ‘Het Duitse energiebeleid, dat ook op Europees niveau speelt, focust vooral op hernieuwbare energiebronnen.’

Dat is een mooie doelstelling, maar ondanks de subsidies van de afgelopen jaren maakt hernieuwbare energie nog steeds slechts 10% uit van de wereldwijde energieproductie. De Duitse regering en de Europese Commissie erkennen dit en zijn ervan overtuigd dat dit op te lossen is door massale investeringen.

Drie betrouwbare bronnen

Maar in feite zijn er slechts drie betrouwbare energiebronnen, namelijk steenkool, gas en nucleaire energie. Indien er een kernuitstap komt en ook steenkool wordt uitgesloten blijft er enkel gas over. En laat Rusland nu net het land zijn met één van de grootste gasvoorraden, benadrukt Cleppe.

De Europese Unie mag dan wel snel geschakeld hebben, de eensgezindheid begint reeds te verbrokkelen. Het is niet vanzelfsprekend om bij gevaarlijke conflicten zomaar wapens te leveren uit het budget van de Europese Unie, volgens Cleppe. ‘Er duiken reeds tegenstellingen op wat de energiehandel en de oprichting van een noodfonds betreft.’

Macron wil opnieuw een noodfonds van 200 miljard euro oprichten maar Duitsland en Nederland zijn hier zeer kritisch over. ‘Zelfs bij het eenmalige coronafonds was de weerstand zeer fel en de vraag is of de Europese onderlinge eenheid wel zal zijn toegenomen’, zegt Cleppe.

Naar een Europese defensie?

Sommigen zien in de nieuwe Europese eensgezindheid een kans voor verdere integratie. Maar is een Europese defensie wel wenselijk wanneer de oude breuklijnen opnieuw opduiken? Taboes sneuvelen telkens op momenten dat er een crisis opduikt, maar dat betekent niet dat de oude tegenstelling zomaar verdwijnen.

Ook bij het invoeren van de euro was het op voorhand duidelijk dat deze diepgaande integratie voor lange tijd geplaagd zou worden door onderlinge economische verschillen. Zeker de eventuele invoer van een Europese defensie zou geconfronteerd worden met een reeks van problemen, denkt Cleppe. ‘Een Europees defensiemechanisme zou een duplicaat van de NAVO zijn en zou tot een centrale bureaucratie kunnen leiden.’

De levensduur van de sancties

De Europese sancties tegen Rusland zijn hard en vergaand. Cleppe is van mening dat deze voor langere tijd zijn vol te houden. Het westen zal de gevolgen van deze maatregelen wel voelen. De uitsluiting van Russische banken van het Swift-betalingssysteem kan ervoor zorgen dat Rusland en China een soort parallelle munt gaan opzetten als reservemunt, zegt Cleppe. ‘Al lijkt het onwaarschijnlijk dat ze hierin zullen slagen.’

De tegensancties van Rusland zullen grote gevolgen hebben voor onze economie maar zijn wel vol te houden. Cleppe denkt niet dat de EU nog verder zal gaan dan de maatregelen die nu al genomen zijn. ‘Maatregelen die nog verder gaan betekent niet dat er enige garantie is dat Poetin zijn troepen terugtrekt.’

De rol van de Europese Commissie

‘De Europese Commissie en boegbeeld Ursula Von der Leyen spelen een voortrekkersrol in de maatregelen tegen Rusland. Voor sommige zaken die zijn aangekondigd heeft de Commissie nochtans geen enkel mandaat’, zegt Cleppe. Zo verklaarde Von der Leyen dat er een spoedprocedure kan komen om Oekraïne versneld lid te maken van de EU, maar die procedure bestaat helemaal niet en er is ook geen enkele eensgezindheid hierover tussen de lidstaten.

Beluister het volledig gesprek in onze podcast.