Pieter Bauwens en Bart Maddens: ‘België en Frankrijk zijn een lobbycratie’

De Franse president Emmanuel Macron en Marine Le Pen van het Rassemblement National gaan door naar de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen, op zondag 24 april. Vijf jaar geleden stonden Macron en Le Pen al tegenover elkaar in de tweede ronde, maar deze keer belooft het spannender te worden dan toen. Maddens en Bauwens zien in deze podcast analogieën met de Belgische politiek en analyseren hoe de Franse presidentsverkiezingen hun weerslag hebben in ons land. Als het regent in Parijs, dan druppelt het in Brussel.

De ondergang van de traditionele partijen

Bauwens vindt vooral de barslechte uitslag van de Parti Socialiste en Les Républicains, twee Franse traditionele partijen, opvallend. Anne Hidalgo kon slechts 1,8% van de kiezers overtuigen en Valérie Pécresse moest het stellen met 4,8% van de stemmen. De traditionele partijen smelten weg ten voordele van de anti-systeempartijen.

Het resultaat van Le Pen was te verwachten en ook de uitslag van de radicaal linkse Mélenchon is uiteindelijk zeer hoog. De Franse verkiezingen worden vooral in Franstalig België op de voet gevolgd en afgaand op de resultaten zal Magnette hier niet zo goed van geslapen hebben terwijl Hedebouw een goede nacht zal gehad hebben, zegt Bauwens. Bouchez verbindt zich vooral met Macron maar het is twijfelachtig of de richting die Macron uitgaat wel dezelfde is als die van Bouchez. ‘Ook het partijlandschap in België zou wel eens helemaal omgegooid kunnen worden.’

Anti-systeempartijen

De tegenstelling tussen links en rechts zal niet verdwijnen maar zal zich wel op een andere manier vertalen in het partijlandschap, zegt Maddens. De opmars van anti-systeempartijen of meer kritische partijen is al lang aan de gang. Niet enkel in Wallonië maar ook in Vlaanderen zit PVDA in de lift. ‘De tendens van groeiende anti-systeempartijen zal zich steeds verderzetten.’ Het ongenoegen dat aan de basis ligt van de ondergang van de traditionele partijen is zeer groot.

De Franse president Emmanuel Macron en Marine Le Pen van het Rassemblement National gaan door naar de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen, op zondag 24 april. Vijf jaar geleden stonden Macron en Le Pen al tegenover elkaar in de tweede ronde, maar deze keer belooft het spannender te worden dan toen. Maddens en Bauwens zien analogieën met de Belgische politiek en analyseren hoe de Franse presidentsverkiezingen hun weerslag hebben in ons land. Als het regent in Parijs, dan druppelt het in Brussel.

De ondergang van de traditionele partijen

Bauwens vindt de barslechte uitslag van de Parti Socialiste en Les Républicains, twee Franse traditionele partijen, vooral opvallend. Anne Hidalgo kon slechts 1,8% van de kiezers overtuigen en Valérie Pécresse moest het stellen met 4,8% van de stemmen. De traditionele partijen smelten weg ten voordele van de anti-systeempartijen. Het resultaat van Le Pen was te verwachten en ook de uitslag van de radicaal linkse Mélanchon is uiteindelijk zeer hoog. De Franse verkiezingen worden vooral in Franstalig België op de voet gevolgd en afgaand op de resultaten zal Magnette hier niet zo goed van geslapen hebben terwijl Hedebouw een goede nacht zal gehad hebben, zegt Bauwens. Bouchez verbindt zich vooral met Macron maar het is twijfelachtig of de richting die Macron uitgaat wel dezelfde is als die van Bouchez. ‘Ook het partijlandschap in België zou wel eens helemaal omgegooid kunnen worden.’

De tegenstelling tussen links en rechts zal niet verdwijnen maar zal zich wel op een andere manier vertalen in het partijlandschap, zegt Maddens. De opmars van anti-systeempartijen of meer kritische partijen is al lang aan de gang. Niet enkel in Wallonië maar ook in Vlaanderen zit PVDA in de lift. ‘De tendens van groeiende anti-systeempartijen zal zich steeds verderzetten.’ Het ongenoegen dat aan de basis ligt van de ondergang van de traditionele partijen is zeer groot.

Het thema koopkracht

De Franse verkiezingen laten duidelijk zien dat wie zich het thema koopkracht kan toe-eigenen, veel stemmen haalt. Net zoals bij ons is het ongenoegen onder de Franse bevolking de afgelopen jaren enorm toegenomen. Stijgende energieprijzen en inflatie wakkeren dit aan. Le Pen positioneert zich als iemand die heel dicht bij het volk staat, tegenover Macron die geen voeling heeft met de gewone man in de straat. Dat is ook een strategie van het Vlaams Belang.

De oorlog in Oekraïne werd gezien als de rode loper voor de herverkiezing van Macron. Maar kijkend naar de thema’s die bij de kiezers leven staat de oorlog onderaan, zegt Maddens. Ook bij ons denkt iedereen dat Vlaams Belang zich heeft verbrand aan hun banden met Poetin. ‘In realiteit is dit echter een ver-van-mijn-bedshow voor de meeste mensen.’ Zowel in Frankrijk als in België maken mensen zich vooral zorgen over het wegsmelten van hun koopkracht en hun spaarcenten.

Vlaams Belang en PVDA slagen er in België het best in om het stijgende ongenoegen te capteren. De hertekening van het partijlandschap in Vlaanderen is reeds een feit, zegt Bauwens. ‘De eerste partij die het ongenoegen over het vastzitten van het politieke systeem heeft opgepikt is N-VA.’ De vraag is of N-VA hier zal blijven in slagen aangezien de partij in een tweestrijd zit tussen deelnemen aan het systeem en het systeem veranderen. Die grote verandering blijft uit waardoor ontgoochelde kiezers opnieuw wegtrekken, zegt Bauwens.

Hertekening rond één figuur

Macron, die noch links noch rechts is, heeft het Franse partijlandschap grondig hertekend. Macron is een charismatisch en sterk figuur die in de Franse politiek uit het niets kwam en zelf een partij uit de grond stampte. Is een hertekening in Vlaanderen met een figuur als Macron mogelijk?

De hertekening rond één figuur hebben we in feite gehad, zegt Maddens. De opkomst van de N-VA heeft het partijlandschap grondig veranderd. ‘De kracht van een charismatisch politicus die erin slaagt het hele systeem open te breken hebben wij gezien met Bart De Wever.’ N-VA evolueert onder de druk van het Vlaams Belang steeds meer naar het centrum waardoor er een in feite een nieuw centrum ontstaat. Het inerte systeem maakt verandering onmogelijk. Die verstarring zou wel eens de aanleiding kunnen zijn waarom goede politici als Lorin Parys stoppen met hun politieke loopbaan.

Ondanks de opkomst van sterke leiders als Macron en De Wever blijft de grote verandering uit. Een politiek systeem is conservatief en houdt zichzelf in stand, zegt Bauwens. ‘Indien de zevende staatshervorming volgende de regels van het systeem zal verlopen dan is dat niet meer dan een zoveelste staatshervorming zoals we die reeds kennen.’ Buiten de grondwet treden is dan de enige mogelijkheid om echte verandering te realiseren. Maddens ziet wel meer verzachtende omstandigheden voor De Wever dan voor Macron. De Wever zit vast in een federaal systeem, terwijl de Franse president veel meer macht heeft om dingen te veranderen. ‘In Frankrijk bestaat er een betere democratie dan de onze.’ Wanneer er controversiële thema’s spelen zijn het de kiezers die in Frankrijk beslissen via een referendum.

België en Frankrijk als lobbycratie

Politici die surfen op zaken die goed klinken zijn zeer gevoelig voor lobbywerk, wat een diffuus beleid creëert. België is al lang een lobbycratie waarbij het ideologisch fundament van partijen ontbreekt, zegt Bauwens. Ook in Frankrijk is dit niet anders. Macron kan door een gebrek aan een ideologisch lijn zijn beleid voortdurend bijsturen. ‘Hij is een politicus zonder overtuiging want zijn geloofwaardigheid in het gedrang kan brengen en Le Pen kan versterken.’

Wat gebeurt er indien Le Pen wint? In de Europese Unie zou er een heel andere dynamiek kunnen ontstaan, zegt Bauwens. Het lijkt voor sommigen onwaarschijnlijk maar ook dat moeten we in het achterhoofd houden.