CSU: sterk in Beieren, sterk in Duitsland

‘Alle hens aan dek!’, dat is de kernboodschap die de Beierse christendemocraten (CSU) op hun ‘Parteitag’ (partijcongres) afgelopen zaterdag in München uitbazuinden. Over vier weken, op zondag 14 oktober, trekken de burgers van de deelstaat Beieren naar de stembus. Maar de CSU die nu nog met de absolute meerderheid regeert, staat er niet al te best voor. Waar ze bij de vorige deelstaatverkiezingen, vijf jaar geleden, 48% in de wacht sleepte, zou ze volgens opiniepeilingen nog maar 35% behalen. Bovendien zouden nog andere partijen over de vijf-procent-kiesdrempel springen. In totaal zou de Landtag, het deelstaatparlement, dan zeven partijen tellen.

De nachtmerrie van de CSU

Voor de CSU – het alleen-regeren gewend – betekent niet alleen een verlies van 13%, maar ook de dwang om een coalitie aan te gaan (misschien wel met de Groenen) een nachtmerrie. De CSU dankt aan haar alleenheerschappij in Beieren ook haar gewicht op het federale niveau. Als zusterpartij van de CDU van bondskanselier Angela Merkel deelt ze er mee de lakens uit in de Grote Coalitie van christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD). Horst Seehofer, gewezen minister-president van Beieren en huidig voorzitter van de CSU, beslist er als Bundesinnenminister (federaal minister van Binnenlandse Zaken) mee over vraagstukken van veiligheid en migratie. Sterk zijn in Beieren is dus synoniem met sterk zijn in Berlijn, het machtscentrum van de Bondsrepubliek Duitsland.

Spanningen

De CSU heeft er in Beieren echter de afgelopen jaren een bedreigende concurrent bijgekregen. Met haar ‘Wir-schaffen-das’ in september 2015 heeft Merkel de Alternative für Deutschland (AfD) ongewild tot leven gewekt. De oorspronkelijk eurokritische partij wist garen te spinnen van de zorgen van de mensen over de ongebreidelde migratie. Dat was ook zo in Beieren, waar de AfD bij de federale verkiezingen in september 2017 opklom tot 12,4 %, terwijl de CSU slechts 38% haalde. Seehofer die regelmatig had uitgehaald naar Merkel omwille van haar migratiebeleid, moet toen beseft hebben dat hij de AfD niet zomaar van zich af kon schudden. Dat hij zich deze zomer als federaal minister van Binnenlandse Zaken hard opstelde inzake migratie (en zelfs een breuk tussen de CDU en CSU riskeerde), werd door zijn critici dan ook uitgelegd als een vlucht naar voren voor de AfD. Ook nu weer lopen de spanningen binnen de Grote Coalitie hoog op omdat Seehofer weigert Hans-Georg Maaßen, de chef van de ‘Verfassungsschutz’ (Binnenlandse Veiligheidsdienst) te ontslaan, zoals coalitiepartner SPD verlangt. Maaßen had immers zijn twijfels geuit over de authenticiteit van een video met beelden van een extreemrechtse klopjacht op migranten in Chemnitz.

‘Ja zu Bayern!’

Maar hoe hard Seehofer zich ook opstelt, de AfD doet het ook in Beieren alsmaar beter. De CSU weet dat veel van haar kiezers afhaken en een kruisje willen zetten achter de AfD. Markus Söder, de minister-president van Beieren, roept zijn CSU dan ook op om de handschoen op te nemen tegen de AfD, het aloude motto indachtig dat er rechts van de Beierse christendemocraten geen democratisch gelegitimeerde partij mag wezen.

De CSU betreedt de kiesarena met de stelling dat wat goed is voor de CSU, goed is voor Beieren. De CSU zou staan voor stabiliteit, zou het bolwerk tegen de chaos zijn. Maar critici verwijten de CSU dat het haar aan een ‘duidelijke lijn’ ontbreekt, in tegenstelling tot de AfD en de Grüne.  ‘Ja zu Bayern!’ (Ja voor Beieren) luidt de wel heel algemene verkiezingsslogan van de CSU. De identificatie van een regeringspartij met haar eigen deelstaat is uniek in de geschiedenis van de Bondsrepubliek Duitsland. De CSU is de partij van het Beierse patriottisme. Maar het moet gezegd: al spreekt daaruit de eigen machtsdrang, de CSU is ook de partij die altijd opgekomen is voor de identiteit van Duitsland als geheel. En dat betekent wel wat in een land waar de zelfhaat ter linkerzijde wordt gecultiveerd.