Dambreuk in het Duitse Thüringen

Is het cordon sanitaire tegen de – nu eens als rechts-populistisch, dan weer als extreemrechts bestempelde – Alternative für Deutschland (AfD) in Duitsland nog vlugger doorbroken dan het pendant ervan zoals dat in Vlaanderen tegenover Vlaams Belang (VB) bestaat? En te bedenken dat AfD pas sinds 2015 van eurokritisch naar rechts van het burgerlijke centrum is uitgezwenkt en dus heel wat jonger is dan het VB.

Ten val gebracht

Met ‘burgerlijk’ wordt in Duitsland centrumrechts of ‘fatsoenlijk rechts’ bedoeld, waar de term rechts er eigenlijk tot synoniem van extreemrechts is uitgegroeid. ‘Burgerlijk’, dat zijn de christendemocraten (CDU en CSU) en de liberalen (FDP), en laat het nu net de CDU en de FDP zijn die woensdag, met de stemmen van de AfD, de liberaal Thomas Kemmerich tot minister-president van de Oost-Duitse deelstaat Thüringen hebben gekozen.

Een complete verrassing, want iedereen ging ervan uit dat Bodo Ramelow, de gewezen minister-president en kandidaat van de links-radicale Die Linke, tenslotte in de derde ronde de meerderheid van 46 op 90 zetels zou behalen. Een dambreuk ook omdat de AfD, waarvan de Thüringer vleugel onder Björn Höcke als extreemrechts geldt, zich tevreden op de borst kan kloppen als de partij die mee het rood-rood-groene project (Linke, sociaaldemocratische SPD en Bündnis90/Grüne) ten val brengt.

Risico’s

Thüringen zit al sinds de deelstaatverkiezingen van 27 oktober 2019 in een impasse. Hoewel Die Linke toen 31% haalde, hadden haar coalitiepartners SPD en Groenen zoveel klappen gekregen dat de vorming van een rood-rood-groene meerderheidsregering niet meer mogelijk was. De drie linkse partijen hadden samen 42 van de 90 zetels in de Landtag, het deelstaatparlement. CDU viel terug op 21,8%, de FDP sprong met luttele 73 stemmen over de kiesdrempel van 5% en de AfD werd de op één na sterkste partij met 23,4 %.

Met 48 zetels hadden die drie partijen puur rekenkundig een meerderheidsregering kunnen vormen. CDU-nationaal gaf vanuit Berlijn het signaal: geen denken aan om met de AfD in zee te gaan! Uiteindelijk hadden Linke, SPD en Grüne afgelopen dinsdag een coalitieakkoord voor een minderheidsregering gesloten. Dat hield twee risico’s in: het is ongezien naar Duitse politieke maatstaven én de minister-president moest toen nog worden gekozen.

Arena

Zoals gezegd, iedereen ging ervan uit dat Ramelow (Linke) uiteindelijk zou gekozen worden, zij het in de derde ronde. De AfD had vanaf de eerste ronde een eigen kandidaat naar voren geschoven, de partijloze Christoph Kindervater. Ze wist dat de CDU onder geen beding Die Linke zou ondersteunen; die partij is als opvolgster van de SED, de gewezen communistische staatspartij van de DDR, de christendemocraten nog altijd een doorn in het oog.

Terwijl Ramelow in de eerste en tweede ronde respectievelijk 43 en 44 stemmen behaalde, kwam Kindervater slechts op 25 en 22, de rest waren onthoudingen. Voor de derde ronde waren spontane kandidatuurstellingen mogelijk. De FDP besloot haar fractievoorzitter Thomas Kemmerich de arena in te sturen indien de AfD aan haar eigen mannetje vasthield. Kindervater kreeg in de derde ronde geen enkele stem, Ramelow 44 en Kemmerich 45 bij 1 onthouding. De AfD stemde dus gesloten voor de burgerlijke kandidaat, samen met CDU en FDP.

Brandmuren tegenover AfD

Het politieke Duitsland staat nu op zijn kop. De FDP krijgt de wind van voren. Op de sociale media duiken tegen de FDP gerichte slogans op als ‘lieber regieren mit den Faschisten als nicht regieren‘. Die afkeer uitte ook Susanne Hennig, de voorzitster van de Linke-fractie, door Kemmerich de voor de felicitatie bedoelde bloementuil voor de voeten te gooien.

De rede die de nieuwe minister-president woensdagnamiddag afstak, werd voortdurend onderbroken. Zijn uitspraak dat hij zich afgrenst van de AfD werd op hoongelach onthaald door de afgevaardigden van de linkse partijen. Op de persconferentie verklaarde Kemmerich bestürzt (ontsteld) te zijn door zovele tirades en moorddreigingen die volgden op zijn verkiezing. Hoe moet het nu verder? Kemmerich stak als FDP-politicus de hand voor coalitievorming uit naar CDU, SPD en Grüne. Met hem als minister-president blijven naar eigen zeggen de brandmuren tegenover de AfD bestaan, is er geen coalitie mogelijk met de ’twee extremen’, zijnde AfD en Linke. Bij voorbaat is een meerderheidsregering onder Kemmerich rekenkundig dus niet mogelijk. Voor steun aan een minderheidsregering is het vertrouwen in het gepolariseerde klimaat zoek.