De cobra en de mangoest

.Het zit de draak niet mee. Hij gedijt op blind kapitalisme, de levenslong voor een onbevraagde tirannie, en een gevoel van onoverwinnelijkheid. Misprijzen voor andere politieke vormen, andere technologie, andere cultuur doet hem vuur spuwen en arrogant zijn eigen weg gaan. Tot hij zich door een moeras moet worstelen, in een klem trapt, of in een nest rode mieren, of erger, in een horde mangoesten terecht komt. Dat is China de voorbije maanden overkomen.

Burgerlijke ongehoorzaamheid

Al een half jaar woedt er burgerlijke ongehoorzaamheid in de speciale administratieve zone Hongkong, die het in 1997 terugvorderde en kreeg van Groot-Brittannië. Afspraak was dat Hongkong een halve eeuw zijn eigen vrijhandelssysteem, democratische rechten, en aparte wetgeving mocht houden. Die principes waren vastgelegd in de Basic Law.

Alleen heeft, ondanks alle propaganda, Peking nooit gegeven om die ‘grondwet’. Hanchinezen van het continent werden weggesluisd naar de vroegere kroonkolonie, een legerafdeling nam zijn intrek in de voormalige Britse kazerne, protest werd in de kiem gesmoord zoals tijdens de paraplubeweging vijf jaar geleden. Het internationale gewicht van Hongkong werd aangevreten door de snelle uitbouw van het belendende Shenzhen als haven en als beursstad, en het bestuur van Hongkong was en bleef een voorhang voor de echte macht die in Peking lag.

Niet toevallig gaat dat bestuur, de wetgevende raad of Legco, gewoon door onder de naam ‘het establishment’, dat eet uit de hand van Peking, en zich al even weinig gelegen laat aan democratische rechten als aan de beloofde hervormingen. Zo was een kieshervorming in het vooruitzicht gesteld. Tegen ten laatste 2017 zou er algemeen stemrecht komen, kort daarna zou ook de hoogste bewindvoerder, de Chief Executive (CE), de vroegere gouverneur, rechtstreeks gekozen worden. (Artikels 45, 46 en 68 van de Basic Law; bevestigd door het Volkscongres). Niks van gekomen. Zo zou de rechtsstaat gewaarborgd blijven in de overgangsperiode tot 2047. Een aanfluiting. Zo werden andersdenkende kandidaten vooraf geschrapt, en toch verkozen dissidenten hun parlementair mandaat ontnomen.

Stekende wonden

Maar China heeft het wat te ver gedreven, in zijn gevoel van onaantastbaarheid. Het heeft zowat de hele wereld geschoffeerd. De Verenigde Staten hebben al handelssancties getroffen. Als de VS en China tegen 15 december geen tussentijds akkoord bereiken over respect voor copyrights, oneerlijke concurrentie door staatssubsidies, en vooral de verplichting om bij investeringen in China ook de kennis over te dragen, dan scherpen de VS de boycotmaatregelen nog aan. Een minder prettig vooruitzicht nu de groei stilaan maar zeker afneemt, de bevolking snel vergrijst, en de randgebieden morren.

Daar zijn nu drie stekende wonden bijgekomen: Hongkong, Taiwan, Oost-Turkestan (herdoopt in Xinjiang). De overrompeling van Tibet in 1950 en de bloedig neergeslagen opstanden van 1959, 1987-1993 en 2008 houden de afkeer van Peking ook daar nog levendig. Want behalve bruut geweld, heeft Peking op DDR-manier intussen ook een heel netwerk van verklikking, controle, afdreiging, en cybercrime  uitgebouwd. Een vijfde colonne heeft zich wereldwijd ingebed.

Dat de gouverneur van West-Vlaanderen van de Staatsveiligheid hier toch maar de raad kreeg niet zomaar naar China op bezoek te gaan was even aandoenlijk als een lachertje. Dit land slaagde erin het kruim van de rijken – 632 man, gelauwerd als de ‘grootste handelszending ooit’ – zo goed als onbeschermd naar het hol van de draak te sturen en dan naïef te geloven dat ze met een gelijkwaardige partner afspraken ginen maken. Ja, her en der kocht er eentje een aparte smartphone, alsof daarmee het bezwaar van (economische en politieke) spionage bezworen was. En dan nog verwonderd zijn ook.

Protest laat zich niet smoren

Maar het vrijheidsbesef kun je tijdelijk smoren, nooit uitroeien. Het voorbije halfjaar is het tot uitbarstingen gekomen in Hongkong met als enige eis de afspraken te honoreren. Aanleiding was een omstreden wet die zou toelaten Hongkongers uit te leveren aan het gerecht in China. CE Carrie Lam trok uiteindelijk de wet wel in, de toestand was intussen zo verziekt en gespannen dat het protest bleef toenemen. Andere eisen (de Vijf Eisen) kwamen ook op tafel te liggen. Die bevatten onder meer een onafhankelijk onderzoek naar ongepast en niet uitgelokt politiegeweld (ondersteund door ingehuurde triades die als agents provocateurs  gevechten uitlokten), en amnestie voor alle aangehouden betogers (vooral de studenten van de Universiteit Hongkong).

Het Establishment reageerde zoals vanouds met onbegrip en onwil. His Master’s Voice  moest eerst influisteren hoe zich tegenover de menigte te gedragen. Toetssteen werden dus de plaatselijke wijkverkiezingen. In principe hebben die amper politieke beslissingsmacht, op wat verkeersmaatregelen, beperkt toezicht op het budget, en milieubeslissingen na, maar ze vormen wel de enig laag waarin iedereen rechtstreeks zijn stem kan uitbrengen.

Gezichtsverlies

De poging om met een gecontroleerd media-offensief de kiezers op te zetten tegen de betogingen is deerlijk mislukt. Waar de vroeger onafhankelijke krant, de South China Morning Post, zich liet betalen om te schrijven zoals Derwin Pereira, dat ‘China geen nieuw Tien-an-Men wil’ en alleen komaf wil maken met ‘anarchic criminality masquerading als democracy’, bleek er vrijwel niemand te zijn die dat nog gelooft. Dat de onrust zich niets aantrekt van de economie maar Peking politiek uitdaagt, werd met de dag duidelijker. Overigens met vreemde resultaten.

Van de 452 te begeven zetels in de districten (1.104 kandidaten dienden zich aan) pikten de pro-Democraten er liefst 344 in, de pro-Peking beweging viel van 292 zetels terug op 58. Dat is geen aardverschuiving meer, maar een debacle. Carrie Lam is elke geloofwaardigheid kwijt, zeker nu het om een plebisciet gaat, want nooit waren zoveel kiezers opgedaagd, 2,9 miljoen of ruim 71 % van de kiesgerechtigden. Merkwaardig genoeg veerde de Hang Seng beursindex vanmorgen stevig op: + 1,63 %. Dissidentie is ook bij de investeerders binnengeslopen.

Hoe Peking zal reageren staat te bezien. Afzetting van Lam? Toch inschakeling van zijn eigen legereenheid? Of slinkser, met wortel en stok? Zoals het al jaren een uitputtingsslag voert tegen Taiwan? ‘De opstandige provincie’, een eiland dat eigenlijk niet door Chinezen was bewoond, en vrijwel altijd aan de macht van de keizer ontsnapte nadat de Japanse kaper Koxinga de Hollanders uit Fort Zeelandia had verdreven. Zonder moeite werd het aan Japan afgestaan na de – opgelegde – vrede van Shimonoseki in 1895. De invasie van de vluchtende republikeinen onder Tsjang Kai-sjek veranderde grondig de bevolkingssamenstelling en de machtsverhoudingen na 1949. Intussen heeft Taiwan wel een sucsesvolle overstap gemaakt van dictatuur naar levendige democratie).

Klimaattop

Het laatste ‘wapenfeit’ van Peking, dat zich al evenmin houdt aan de afspraak van wederzijdse hoofsheid ‘to agree to disagree’ over de status van het ‘ene’ China, is de weigering door de internationale gemeenschap om Taiwan toe te laten op de COP25. Die tussentijdse conferentie van de VN over klimaatverandering had in Chili moeten plaatsvinden, maar gaat nu van start op 2 december in Madrid en loopt tot 13 december. Als zelfs de lucht en de gezondheid in politieke quarantaine kunnen gezet worden, dan is er iets mis met de besluitvorming: de VN blijft zwichten voor afdreiging door China.

Nochtans heeft Taiwan een reeks wetten vastgelegd voor een duurzaam energiebeleid, de vermindering van broeikasgassen, waterbescherming, kustbeveiliging voor de stijgende zeespiegel, en weercontrole. Het heeft een kunstmaan gelanceerd, de FormoSat-7, die metereologische vaststellingen voor iedereen beschikbaar stelt.

Taiwan staat een stuk verder dan Europa op dat gebied. Er is in Europa nog altijd geen doelstelling vastgelegd om de uitstoot van uitlaatgassen tegen 2050 tot 0 % terug te brengen. Het Europees Parlement bespreekt deze week nog een voorstel van drie fracties om ten minste in de begroting geen geld meer te reserveren voor fossiele brandstoffen, en een resolutie aan de nieuwe Commissie om een nieuw landbouwplan uit te werken dat klimaatneutraliteit van de sector moet uittekenen. Taiwan zal hoe dan ook wel een afvaardiging sturen om in de marge van de conferentie te werken aan klimaatbeveiliging. Het gaat om ITRI, het Onderzoeksinstituut voor industriële technologie.

Oeigoeren

En dan is er het Chinese schandaal over de onderdrukking van de (islamitische) Oeigoeren. De gelekte documenten over misbruiken op grote schaal door de ordediensten, het leger en de politieke nomenklatura, worden met de dag schrijnender, ook al doet China de documenten af als vervalsingen. Alleen bewijzen luchtfoto’s, getuigen en buitengesmokkelde documenten dat er wel degelijk een systeem van concentratiekampen is opgezet (die in Nieuwspraak ‘trainingskampen’ heten; vroeger waren het gewoon laogai).

Ruim één miljoen Oeigoeren worden daar met alle middelen gebrainwashed. Ze moeten hun moedertaal inruilen voor Mandarijns, de langdurige indoctrinatie mikt op een volledige omslag in taal, geloof, gedrag en traditie. Xinjiang is een tweede Tibet aan het worden. Maar het valt wel op dat de uitrafeling van het Chinese Blok niet langer valt tegen te houden. Geweld en corruptie zijn slechte wapens om het verlangen naar eigenheid en vrijheid te ontkrachten. Verplichte vakken (de Chinese canon!) doen het bewind geen goed. Als daar ook zware inbreuken gebeuren op de privacy en de onschendbaarheid van de woning, dan is het hek helemaal van de dam.

Zo heeft de Engelse school van de Don Bosco Salesianen in Hongkong zich uitgebreid verontschuldigd omdat het de inval van de oproerpolitie niet kon verhinderen. De huisvredebreuk ging gepaard met het gebruik van echte kogels, meldt het katholieke blad Sunday Examiner. Zo is ook voor het eerst een officiële klacht ingediend tegen de politie, door het tv-station i-Cable, omdat 23 verslaggevers verhinderd werden hun werk te doen en brutaal behandeld. Een fotografe van het station werd ruw opgepakt en aangehouden voor obstructie omdat ze de identiteit vroeg van de politieman die haar controleerde. Het is tekenend dat zowel de invloedrijke Journalistenvereniging als de Fotografenbond als één man achter de klacht zijn gaan staan. Want waar de persvrijheid sneuvelt, sterft ook de democratie.