De driekleur als mistgordijn

Wie gisteren, 22 maart, niets beters te doen had dan overdag de televisie aan te zetten, kon een mediatieke ceremonie zonder weerga meemaken: van 11 uur ’s morgens tot 11 uur ’s avonds werd hetzelfde nieuws herhaald dat al vroeg op de dag bekend was, in soms letterlijk dezelfde bewoordingen ‘voor wie te laat zou ingeschakeld hebben’, en uiteindelijk wegvlokkend in onvoorstelbare anekdotiek.

 

Vanaf 16 uur werden kinderen van zes voor de micro gesleurd om hun visie op de feiten te laten horen: het gebeuren moest en zou een massa-evenement worden, door de audiovisuele media zorgvuldig geregisseerd. IS tekende het scenario, de drie terroristen voerden het uit (in feite twee plus één bewaker), maar daarna nam de televisie het over, naadloos, zonder de estafettestok te laten vallen.

 

Met een typische attitude van gespeelde verontwaardiging, bewustzijn van journalistiek gewicht en, jawel, ingehouden euforie omwille van de planetaire focus (‘Ik sta in het centrum van het wereldgebeuren’), voltrok zich het Brussels-Belgische Passiespel. U mag mij doodslaan en vervloeken, maar ik zag het in de ogen van de nieuwsankers, op de VRT en VTM: een licht onderdrukt orgasme van vrouwelijke aard. Langdurig en diffuus, als antwoord op de mannelijk-kortstondige maar hevige ontlading tijdens de ochtendspits.

 

 

Geleidelijk aan ook kroop, doorheen de dag, in de verslaggeving de onvermijdelijke vervuiling die altijd de echografie van het ‘zinloos geweld’ kenmerkt: het sentiment en het appèl aan de verbondenheid. Het zijn de gedragszagers die hier de toon zetten, en dat heeft zijn logica. De volstrekt clichématige emo-communiqués van Koning Filip en premier Michel (als lagen die al maanden klaar in hun schuif) hielden het vaag rond ‘een blinde, gewelddadige en laffe aanslag’, waarbij het woordje ‘blind’ alleszins al misplaatst is want het was recht in de roos. Daarna kwam de oproep tot solidariteit en warmte, want natuurlijk mag niemand luidop zeggen dat de aanslag in naam van Allah gebeurde, tegen ‘de westerse kruisvaarders’.

 

Binnen het etmaal gingen de kaarsjes branden, werden er gratis knuffels uitgedeeld en kwam de Belgische driekleur boven. Sorry, maar hier haak ik af. De politieke recuperatie die aan rechts ontzegd wordt, gaat in overdrive vanuit het establishment zelf: we moeten allemaal elkaar kussen en ons verbonden voelen, en vooral geen haat koesteren. Tja. Waarom krijg ik, perverse geest, nu weer het gevoel dat deze aanslag koning Filip en Charles Michel niet helemaal ongelegen kwam, en dat een quasi-onbestuurbaar land, internationaal haast gekwalificeerd als een ‘failed state’, wel een overdosis publiek sentiment kan gebruiken volgens de zeer dubbelzinnige leuze die op het Belgische wapenschild prijkt: ‘Eendracht maakt Macht’. Dat was overigens ook de boodschap van sterreporter Rudi Vranckx in Terzake: solidariteit moet er zijn, vooral geen verzuring of politiek-incorrecte oprispingen.

 

Derde bedrijf dus: na de aanslag en na de mediatieke orgie, komt het onvermijdelijke reinigingsritueel met patriottistische ondertonen, waardoor elke kritische noot, elke ongezoete analyse haast als immoreel wordt bestempeld. Terwijl de analyse net nu moét gemaakt worden: het is de Belgische multiculturele mythologie, sterk uitgedragen door het koningshuis, die zoiets als Molenbeek heeft doen ontstaan, en het idee dat de islam een ‘verrijking’ is voor onze pluralistische samenleving. De Syriëstrijders zijn teruggekeerd om hun werk af te maken, en het moest snel gaan want Salah Abdeslam zou eens kunnen gaan praten als zogenaamde spijtoptant.

 

‘Met godsdienst hebben deze aanslagen niets te maken’, zegt Rik Coolsaet de dag nadien in De Standaard, voorbijgaand aan de vraag waarom ze dan in naam van een bepaalde religie worden uitgevoerd. Hoe is de stemming trouwens nu aan de Brusselse kanaalzone? Nog ergens een tv-camera vrij? En waarom werd het dreigingsniveau niet verhoogd, wanneer premier Michel nu stelt dat men dit zag aankomen en voor dit scenario vreesde?

 

Zo wordt de mythe van de verbondenheid zonder meer een mistgordijn, een dam tegen ongemakkelijke vragen. Neen, ik heb nu geen zin om mijn buurvrouw om de hals te vliegen, omdat ik dat anders ook niet heb. Ik wil nu vooral in debat, zonder driekleur en nationale hymne in de buurt. Of is dat te veel gevraagd?