De drugsoorlog aan de Schelde

Nu De Wever terug is uit Colombia, ligt er heel wat werk op de plank. De regeringsvormingen op Vlaams en federaal niveau beloven geen sinecure te worden. Ook in eigen partij zal er nog wat puin moeten worden geruimd. De strijd tegen de drugshandel in zijn eigen teergeliefde stad dreigt tussen de plooien van de media te vallen.

Begin vorige week ontplofte een granaat aan de shishabar Havana, een café waar waterpijp wordt gerookt. Alles wijst in de richting van het drugsmilieu. Sinds 2016 zijn de vergeldingsacties — waaronder aanslagen met granaten, beschietingen van gevels en brandstichtingen — volgens Het Laatste nieuws opgelopen tot 60.

Escobars Medellinkartel

De burgemeester van Antwerpen heeft in Medellin — waar hij de World Cities Summit bijwoonde —  ongetwijfeld heel veel inspiratie opgedaan. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw beheerste het Medellinkartel — geleid door Pablo Escobar — een groot deel van de wereldhandel in cocaïne. El Patron  had een groot deel van de politieke wereld en de ambtenarij onder controle. Zijn slogan was ‘zilver of lood’. Je aanvaardt smeergeld, of je krijgt een kogel. Escobars kartel zorgde tevens voor heel wat werkgelegenheid, wat hem populair maakte.

In 1982 werd hij tot volksvertegenwoordiger verkozen. El Patron  was bij de arme bevolking mateloos populair omdat hij onder andere honderden huizen in de slopenwijken liet bouwen. Anderzijds was Don Pablo verantwoordelijk voor de moord op drie presidentskandidaten en verschillende bomaanslagen. Hij voerde een verbeten strijd met de concurrerende kartels. Escobar heeft vele duizenden doden op zijn geweten.

El Chapo

Een aantal dagen geleden heeft een Amerikaanse rechter de Mexicaanse drugsbaron Joaquin Guzman —  beter bekend als ‘El Chapo’ — veroordeeld tot levenslang, met nog eens 30 jaar daarbovenop. Bovendien moet de beruchte baas van het Sinaloakartel het gerecht 12,6 miljard dollar betalen, wat een voorzichtige schatting is van zijn winsten die hij uit de drugscriminaliteit haalde.

Het Sinaloakartel stelt tienduizenden mensen tewerk en beschikt over paramilitaire eenheden, ambtenaren en politieagenten die voor het kartel werken. Het kartel is heel erg goed georganiseerd, met een geoliede organisatie en een modern management. Het is verweven met het Mexicaanse staatsbestel en is zo goed als onuitroeibaar. Het Mexicaanse Sinaloakartel zal volgens experten weinig schade ondervinden van de opsluiting van El Chapo. De criminele organisatie is zo groot dat ze het verlies van een bekend kopstuk zeker aankan. Het kartel is een stuk groter en beter georganiseerd dan dat het Medellinkartel op zijn hoogtepunt ooit was.

Hybride oorlog

Volgens Teun Voeten — auteur van het boek Het Mexicaans drugsgeweld — behoort de drugsoorlog in Mexico tot het bloedigste conflict in een modern geïndustrialiseerd westers land. Het begrip ‘oorlog’ mag zeker niet in de klassieke betekenis worden geïnterpreteerd, met zijn herkenbare legers, duidelijk omschreven strategie en tactiek, afgelijnde fronten… Volgens Voeten gaat het om een hybride oorlog.

‘Oorlog is hier een doel geworden om een chaotische situatie te creëren die door gewapende actoren worden geëxploiteerd voor zelfverrijking. De cruciale kenmerken zijn de versplintering van het geweldmonopolie van de staat, een vervaging van de grens tussen oorlog en vrede en verdwijnen van het onderscheid tussen burgers en strijders en tenslotte een samengaan van misdaad, oorlog en terrorisme.’

De kartels creëren bewust chaos, ontwrichten de staat, gebruiken ongelimiteerd en gruwelijk geweld. In dit klimaat van algehele consternatie en verwarring gedijt hun drugshandel optimaal. Om de verwarring compleet te maken is er ‘een steeds veranderende, meerdelige geweldmatrix met meerdere doelen, strategieën, fronten en intensiteiten op hetzelfde moment’. Het gelijktijdig gebruiken van de meest primitieve als gesofisticeerde wapens, verschillende vormen van geweld en strategieën werkt uitermate destabiliserend. De wreedheden en de tactieken die de Mexicaanse kartels gebruiken, zijn best te vergelijken met die van ISIS. Hoe meer de Mexicaanse overheid ook tracht om de kartels te bestrijden, hoe uitzichtlozer de situatie wordt.

De Mexicaanse drugs vinden gretige gebruikers in de Verenigde Staten. Vorig jaar stierven 72.000 mensen aan een overdosis drugs in de V.S. Specialisten zijn het erover eens dat de drugsmarkt in Noord-Amerika stilaan oververzadigd raakt. Daarom verleggen Mexicaanse drugskartels hun focus naar Europa, met Antwerpen als één van de belangrijkste doorvoerhavens.

‘Narcostaat Nederland’

Een paar weken geleden werd in Wuustwezel een drugslab opgerold. In het lab werd methamfetamine —  beter bekend als crystal meth — geproduceerd. Het is het eerste lab in ons land van die omvang. Opvallend is dat bij de verdachten een aantal Mexicanen waren. Hebben de Mexicaanse kartels de ambitie om hun afzetmarkten — met hun gevreesde methodes — naar West-Europa uit te breiden?

Nederland is het belangrijkste productieland van Europa en exporteert XTC, MDMA en Captagon op grote schaal. Het loopt ook voorop in de innovatie van de productie. Teun Voeten: ‘Nederland scoort hoog op gedogen, en het allerlaagst op straffen. Voor het bezit van een kilo heroïne staat in Griekenland twintig jaar. Bij ons hooguit een jaartje.’  Nederland glijdt af naar een narcostaat. De Nederlandse politiebond: ‘Door een gebrek aan middelen zou de georganiseerde misdaad straffeloos haar gang kunnen gaan en infiltreren in de legale bovenwereld.’

Uiteraard zal het in onze contreien zeker niet zo’n vaart als in Zuid-Amerika lopen, al gaan er wel een aantal knipperlichten branden. In Mexico draait 20% van de economie op drugshandel. Onderzoekers Pieter Tops en Jan Tromp schatten de omzet van de synthetische drugsmarkt in Nederland op ongeveer 19 miljard euro. Dat is even groot als de jaaromzet van de Albert Heijn-keten.

‘In Mexico wordt naar schatting 98.5% van de druggerelateerde moorden nooit opgelost. Volgens voormalig Officier van Justitie Greetje Bos resulteerden vierhonderd aanhoudingen in Brabantse drugsmilieus uiteindelijk in zes veroordelingen, vanwege vertraagde en gesaboteerde rechtsgang.’

Volgens Jan Tromp — De achterkant van Nederland. Hoe onder- en bovenwereld verstrengeld raken – is de Nederlandse drugswereld intussen uitgegroeid tot een machtige ondergrondse maffia ‘die complete buurten in haar greep heeft en een parallelle samenleving is geworden’.

Als het in Mexico regent, druppelt het in Antwerpen

In België is de situatie niet veel beter. Teun Voeten: ‘Daar komt volgens schattingen een kwart van de Europese cocaïne binnen in de haven die volgens velen zo “lek als een zeef” is. Van de tien miljoen containers die er jaarlijks binnen komen, wordt slechts één procent gecontroleerd.’ In Antwerpen breidt de drugsmaffia haar netwerken uit en wordt er in de straten een heuse oorlog uitgevochten. ‘Ook in België heeft de georganiseerde drugsmisdaad enorm aan macht en invloed gewonnen.’

Burgemeester De Wever heeft overschot van gelijk wanneer hij stelt dat de situatie zorgelijk is. ‘Ik zie ook wel dat de drugsbusiness veel sneller groeit dan parket en politie ooit kunnen volgen. Het is geen verwijt, maar ze moeten met een waterpistool op een olifant schieten. Ik zeg hier al vanaf dag één dat de capaciteit moet worden opgevoerd om de ‘war on drugs’ beter te kunnen uitvoeren. Het geweld dat wij hier nu meemaken, is het resultaat van zaadjes die in de jaren 70 en 80 zijn geplant.’

De Wever maakt zich terecht zorgen over de infiltratie van de gerechtelijke en politieke wereld door de miljardenbusiness van de drugshandel. De drugsmarkten in Nederland en België vormen immers communicerende vaten.