Grondoorzaken migratie liggen ook op ons bord

Recent verscheen er een opiniestuk op Mo* van de hand van Jelle Goossens, waarin hij stelt dat onze voedselkeuze één van de oorzaken is van migratie. Een interessante (en onderbouwde) gedachtegang, maar van uit zijn positie te veel toegespitst op wat er in het Zuiden gebeurd. Ik wil het ook eens lokaal bekijken.

Voedselonzekerheid

‘Mensen verhuizen door een of andere vorm van voedselonzekerheid. Mensen migreren omdat ze niets te eten hebben’, zegt Robert Albro, een onderzoeker aan de American University. Die voedselonzekerheid heeft verschillende oorzaken, zoals extreme droogte of omgekeerd, wateroverlast door onvoorspelbare regens en de daaruit volgende bodemerosie die vruchtbare grond wegspoelt. Een oorzaak die niet aangekaart wordt in de opinie van Jelle is de vraag van westerse landen naar exotische producten. We staan er niet bij stil wanneer we in de supermarkt staan, maar heel veel van het voedsel dat in de rekken ligt heeft al heel veel kilometers afgelegd voor het in ons mandje terechtkomt.

Superfoods

Producten die de stempel ‘Superfood’ krijgen zijn helemaal niet zo super. Enkele jaren geleden was het quinoa dat hip en trendy was. Van onbekend naar niet aan te slepen in enkele weken, omdat enkele hippe foodbloggers en fitnessmodellen het goedje aanprezen in hun instagram-posts. Met de nodige gevolgen. Quinoa, dat in landen als Peru hoofdonderdeel is van het menu van een groot deel van de bevolking, werd plots duur verkocht in Europa en Noord-Amerika. Won de boer in het Zuiden er mee? Dat niet. Integendeel, de boeren kwamen er in problemen omdat hun aanbod lager was dan de vraag en ze hun eigen voedsel verkochten. Op de markten werd quinoa onbetaalbaar voor zij die het niet zelf verbouwden. Ondertussen is de quinoa-rage terug gaan liggen en storten de hippe vlegels zich op de avocado. Ook deze vrucht zorgt voor de nodige problemen. De grote vraag leidt tot illegale ontbossing met de nodige gevolgen voor de biodiversiteit in landen als Mexico. Daarnaast hebben de avocadobomen een grote nood aan water wat dan weer gevolgen heeft voor de lokale (drink)waterreserves. Avocado’s brengen ook geweld mee, drugskartels moeien zich met de teelt en strijken (een deel van) de winst van de boeren op.

Ook voor onze energiebehoefte rekenen we op het Zuiden. Regenwoud wordt gekapt om palmbossen aan te planten voor de productie van palmolie, waarvan een deel in Europa terecht komt om als biobrandstof gebruikt te worden. Wat niet gebruikt wordt als energiebron komt in een massa producten als ijs, koekjes, chocopasta of zeep terecht. Een ander voorbeeld is de teelt van soja. In landen als Brazilië wordt opnieuw illegaal regenwoud ontbost om grond vrij te maken voor de teelt van soja. Het zijn hier geen kleine boeren die een lapje grond bewerken, maar door buitenlands geld opgezette gigantische bedrijven die duizenden hectares sojabonen telen. Bonen die geplet en gewalst worden om hun olie los te maken om vegetarische alternatieven voor vlees te maken of die na bewerking in het rantsoen van onze koeien en varkens terechtkomen.

Nieuwer en hipper

De vraag naar producten uit het Zuiden is groot. Voor sommige producten zoals bananen, koffie of chocolade vormt dit geen probleem, maar voor vele nieuwere en hippe producten ligt dit anders. En dat is iets waar wij meer rekening mee moeten houden. Onze eigen landbouw is deels gebaseerd op export, onze voedselmarkt hangt grotendeels af van import. Ons voedingspatroon kent geen grenzen of seizoenen meer. Waar ooit zaken als sinaasappels, ananas of mango luxeproducten waren, zijn ze nu gemeengoed. Verse boontjes in hartje winter kunnen, we importeren ze gewoon uit landen als Kenia en Ethiopië. Aardbeien hoorden ooit tot de eerste warme lentedagen en gingen verder de zomer in, nu halen we ze uit Spanje en Marokko wanneer onze eigen boeren ze niet kunnen leveren.

Systeemveranderingen

Jelle Goossens heeft het in zijn stuk over ‘systeemveranderingen’. Een rechtvaardig en milieuvriendelijk voedselsyteem als realistische optie om migratie te stoppen. Een vorm van systeemverandering zou zijn dat we terug lokaal gaan eten. Laat de boontjes uit Kenia aan de Kenianen, eet boontjes uit België wanneer ze er zijn. Onze eigen landbouw brengt genoeg voedsel voort om ieder van ons gezond te laten eten. Onze landbouw is grotendeels aan seizoenen gebonden, sommige teelten kunnen jaarrond maar voor andere is dat niet mogelijk. Deel van de systeemverandering zou kunnen zijn om effectief terug seizoensgebonden te gaan eten.

En die hippe superfoods? Geef die eerherstel. Exotisch wordt terug echt exotisch wanneer er wordt uitgekeken naar die éne boot met vruchten uit het Zuiden. En op die manier roven we geen voedsel weg van zij die er nood aan hebben.