De kerk, het huwelijk en de maatschappij

Giftige commentaren naar aanleiding van het pausbezoek illustreren de algemene onwetendheid over de positieve rol die de kerk speelde voor de gediversifieerde open maatschappij waarin we leven.

Waar komt onze welvaart en ons welzijn vandaan? Hoe komt het dat mensen uit alle hoeken van de wereld naar het Westen vluchten? Waaraan danken wij die unieke positie die van onze maatschappij een baken maakte voor de rest van de wereld?

Huwelijk

Wat de westerse beschaving uniek maakte was het verbod op huwelijk tussen [neven en nichten in de eerste graad. Dit verbod kwam geleidelijk tot stand. Hoewel de bijbel een huwelijk tussen neven en nichten niet uitdrukkelijk verbiedt, werd dit geleidelijk door kerkleiders ingevoerd vanaf 305 na Christus. Paus Innocentius III verbood het in 1215 finaal. Dit verbod betekende een revolutie voor onze beschaving waar we tot heden de vruchten van plukken.

Het verbod op huwelijken tussen neven en nichten door de rooms-katholieke kerk, had aanzienlijke sociale, culturele en demografische gevolgen in heel Europa.

Door het verbod op huwelijken tussen naaste familieleden, zoals neven en nichten, werd het moeilijker om rijkdom en macht binnen uitgebreide families te behouden. Dit had als effect dat nauwe familiebanden, die in veel samenlevingen gebruikelijk waren, werden doorbroken.

Door beperkingen op huwelijken tussen naaste familieleden, moedigde de kerk mensen aan om buiten hun directe familiekring te trouwen. Dit leidde tot de vorming van allianties en sociale banden tussen meer verre of niet-verwante families, wat de sociale samenhang in gemeenschappen bevorderde. Gilden en vakbonden hebben hun ontstaan hieraan te danken.

Autoriteit

De regulering van huwelijkspraktijken door de kerk (inclusief het verbod op huwelijken tussen neven en nichten) stelde de kerk in staat om meer controle uit te oefenen over het gezinsleven en het huwelijk, en centraliseerde haar autoriteit over een van de meest persoonlijke instellingen in de samenleving. De noodzaak van dispensaties in gevallen van huwelijken tussen naaste familieleden, versterkte deze invloed nog verder.

De christelijke kerk werd de arbiter van wie met wie mocht trouwen en stelde uniforme regels in binnen het christendom. Dit hielp bij het creëren van gestandaardiseerde sociale praktijken, met name wat betreft erfrecht, eigendomsrechten en legitimiteit.

Sociale mobiliteit

In vroege Europese samenlevingen regelden clans en feodale families vaak huwelijken tussen naaste familieleden om rijkdom, land en macht binnen de familie te houden. Het verbod op huwelijken tussen neven en nichten maakte het moeilijker voor machtige families om gesloten netwerken van invloed te behouden, wat op termijn bijdroeg aan sociale mobiliteit en een meer fluïde klassenstructuur.

Door huwelijken tussen naaste familieleden te beperken, verminderde het verbod waarschijnlijk het risico van inteelt binnen gemeenschappen. Inteelt kan leiden tot een verhoogde kans op genetische aandoeningen en gezondheidsproblemen, en de beperkingen van de kerk droegen mogelijk bij aan een betere algehele volksgezondheid op de lange termijn. Door mensen aan te moedigen buiten hun directe familie te trouwen, werd de genenpool binnen de bevolking diverser, waardoor de kans op erfelijke aandoeningen werd verminderd.

Bestuur

Voor adellijke en koninklijke families was het huwelijk tussen neven en nichten een manier om dynastieke macht te behouden. Door dergelijke huwelijken te beperken, verzwakte de kerk de mogelijkheid van dynastieke families om politieke en economische macht te concentreren, wat mogelijk leidde tot een meer verspreide vorm van bestuur.

De regels van de kerk hielpen bij het vormen van opvattingen over wat een acceptabele of taboe-relatie was. In de loop van de tijd werd het idee van huwelijken tussen naaste familieleden (zoals neven en nichten) in veel delen van Europa sociaal gestigmatiseerd, en het concept van incest werd uitgebreid naar neven en nichten.

Samenvattend, het verbod op huwelijken tussen neven en nichten door de kerk betekende een revolutie voor het sociale, economische en politieke landschap van het middeleeuwse en vroegmoderne Europa. Het verzwakte hechte verwantschapsgroepen, herverdeelde rijkdom en eigendom, centraliseerde de macht van de kerk over huwelijken en verminderde de risico’s van genetische problemen als gevolg van inteelt. In de loop van de tijd speelden deze veranderingen een rol in de transformatie van Europese samenlevingen naar meer open, mobiele en gediversifieerde gemeenschappen.