De kracht van verandering

Vandermeersch moest de ‘droogkloterige notarissenkrant’ revitaliseren, de abonneevlucht stelpen en de krant terug winstgevend maken. In 2011 boekte NRC ruim 4,5 miljoen euro winst. De aandeelhouders hielden prompt hun hand op en vroegen een superdividend van 12,5 miljoen. Vandermeersch tekende zonder tegenspartelen. Of de lezer ondertussen een betere krant krijgt voorgeschoteld; daarover heerst grote verwarring.

Op de knieën

Zelden heeft een Vlaming zich in zulke korte tijd in Nederland zo nadrukkelijk in de kijker gewerkt als Vandermeersch. Tijdens zijn eerste talkshowoptreden schilderde de kersverse NRC-hoofdredacteur concurrent de Volkskrant meteen af als ‘onbetrouwbaar’. Daarop bedacht Jan Mulder Vandermeersch met het epitheton ‘blaaskaak’ en daarmee was de toon gezet.

Sedertdien voedt de hoofdredacteur zijn naambekendheid door van schandaal naar schandaal te laveren. Na de ‘Frisogate’ (een tabloidachtig openingsstuk over de toestand van het brein van de ondergesneeuwde prins van Oranje) zette cabaretier en NRC-columnist Youp van ’t Hek de Belg – in zijn eigen krant nota bene – te kijk als een narcistische idioot en dwong hij Vandermeersch publiek op de knieën: ‘Als hij niet wil toegeven, doe ik niet meer mee.’ Vandermeersch gaf toe.

In oktober ging oudgediende Geert Mark frontaal in de aanval. In het opinieweekblad De Groene Amsterdammer hekelde de auteur de commerciële vertimmering van de krant. De onlangs overleden André Spoor – grondlegger van NRC – ging nog een stap verder en sprak onomwonden over de ‘verwoesting’ van zijn levenswerk.

Morrelende heren van stand met een romantische hang naar het journalistieke verleden van de krant? Het kan niet worden ontkend dat Vandermeersch in hoog tempo stenen verlegt. Evenmin dat nogal wat mensen erover struikelen.

Verandering

Vandermeersch schrapte bij zijn aantreden meteen dertig redacteursbanen. Hij gooide het heilige principe van volstrekte onafhankelijkheid ten aanzien van politieke partijen, directie, aandeelhouders en marketing brutaal overboord. De Angelsaksische traditie werd afgeschud en maakte plaats voor marketing in het hart van de redactie. NRC schakelde daarbij over op het handige tabloidformaat en lanceerde het luxemagazine DeLUXE (gericht op de ‘vermogende levensgenieter’ en dito adverteerders). Er kwam een landelijke lezersenquête als richtingaanwijzer voor meer vraaggestuurde journalistiek, meer luchtigheid, glamour en emotie. Er werden actieabonnementen met gratis iPads geïntroduceerd als lokaas om de stagnerende oplagecijfers op te smukken. Er was de verhuis van Rotterdam naar het trendy Amsterdamse Rokin.

Dubbelzinnig

Of Vandermeersch ondertussen zijn rol en verantwoordelijkheid als hoofdredacteur voluit speelt, dan wel de behoeder is van de aandeelhouderswinsten, is een vraag die gedurig wordt overstemd door de even aanstekelijke als dubbelzinnige verhalen over ‘die geweldige krant’, waarmee Vandermeersch de televisiestudio’s en de zalen in Nederland afschuimt om gebroken lezersharten te heroveren. Dat aanlokkelijk enthousiasme kan echter steeds minder verbergen dat zijn klapwiekend innovatiemanagement in eerste instantie de winsten van de gulzige aandeelhouders moet opkrikken.

Ontslagronde

Ondertussen lekken er aan de koffieautomaat op de redactievloer steeds meer onaangename berichten over de angstcultuur, de zelfcensuur, de ‘brulbrieven’ van de hoofdredacteur, zijn tactloze leiderschapsstijl en geruchten over een nieuwe, dreigende ontslagronde.

Eind 2012 zette Vandermeersch Rob Wijnberg nog bot aan de deur. In 2010 had hij de columnist als ‘kathedralenbestormer met geweldige ideeën’ aangesteld als hoofdredacteur van nrc.next, een succesvolle alternatieve ochtendkrant voor het jongere, niet-traditionele lezerssegment. Vandermeersch wil dat geslaagde experiment nu omsmeden tot een meer traditionele ochtendkrant om zo de concurrentie met de Volkskrant aan te gaan.

2013 wordt voor NRC een cruciaal jaar waarin zal blijken of het vlotte ‘krantengenie’ de krant in een duurzame, rustige bedding leidt, dan wel op de grenzen van de commerciële exploitatie van het merk NRC zal stoten met het oog op de lucratieve verkoop van de krant.