De lege doos van de Democraten

Het Democratisch leiderschap in het Amerikaanse  Huis van Afgevaardigden legde op dinsdag 10 december een kladversie neer van de articles of impeachment – het document dat de tenlasteleggingen die de president voor de voeten worden geworpen uiteenzet. Wat staat erin? Wat staat er niet in?

Zwaktebod

Toegegeven, het streelt het ego wanneer een voorspelling wordt gemaakt die door naysayers op hoongelach werd onthaald. In een eerder artikel zette ik uiteen waarom de aantijgingen van omkoping, afpersing en corruptie jegens de Amerikaanse president allesbehalve een uitgemaakte zaak waren. De vaderlandse media lieten daarentegen nogal gretig uitschijnen dat ze de uiteindelijke doodsteek voor Trumps presidentschap zouden zijn. De articles lijken evenwel vooral het einde te betekenen van een afzettingspoging die sowieso al weinig kans maakte om te leiden tot de eigenlijke veroordeling van de president door de senaat.

Trump worden twee – hoe moet je het inderdaad noemen – gedragingen ten laste gelegd. Geen van beide is een strafbaar feit naar Amerikaans recht. Niet omdat ze in de VS de misdrijven ‘omkoping’ of ‘afpersing’ niet kennen, maar wel omdat de Democraten na weken hoorzittingen tot de conclusie zijn gekomen dat ze niet over voldoende bewijsmateriaal beschikken om hun strafrechtelijke claims kracht bij te zetten.

Concreet wordt Trump ‘machtsmisbruik’ (abuse of power) en ‘obstructie van het parlement’ (obstruction of Congress) verweten. En als je wat dieper ingaat op wat deze ernstig klinkende termen nu net inhouden, wordt het duidelijk dat deze articles of impeachment eerst en vooral een zwaktebod zijn van een Democratische partij die haar hand lijkt te hebben overspeeld.

Omkoping

Vooraleer in te gaan op de concrete beschuldigingen moet eerst worden aangestipt waarom het loutere feit dat de uiteindelijke tenlasteleggingen niet uit misdrijven bestaan op zich al een schandaal is. Maandenlang alludeerden de Democraten op concrete, strafrechtelijke misdrijven die de president zou hebben gepleegd. ‘Omkoping’ was daarbij de favoriete stok om de bewoner van het Witte Huis mee te slaan.

In mijn artikel legde ik uit waarom deze specifieke aantijging zo moeilijk hard te maken was. In de media en onder Amerikaans links werd van in het begin uitgegaan van de meest corrupte versie van Trump. Het nationaal belang kon hem gestolen worden. Een lastercampagne gericht tegen de voormalige vicepresident Joe Biden was zijn doel.

Een ‘quid pro quo’?

De sterkste verdediging was steeds dat de Democraten geen bewijs aanleverden van ‘criminal intent’: het bestaan van een ‘quid pro quo’ met de Oekraïense regering zou legitiem zijn wanneer Team Trump zou kunnen aantonen dat wat door Trump gevraagd werd het nationaal belang moest dienen. Dat de Amerikaanse president daar ook een politiek voordeel uit zou halen, is eigenlijk van ondergeschikt belang.

Onderzoek naar Oekraïense corruptie én inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen zou zowel een beschadigde Biden kunnen opleveren als een meer doordacht buitenlands beleid. De twee sluiten elkaar niet uit. Wat de Democraten moesten aantonen was dat Trump exclusief gedreven werd door een persoonlijke vendetta jegens Biden. Dat zou een misdadige subjectieve ingesteldheid zijn geweest. En op dat punt schieten de Democraten schromelijk tekort. Iets dat ze met hun abuse of power aanklacht lijken te erkennen.

Moving the goal posts

Maar wat het Huis doet is van twee walletjes eten. Na wekenlang hyperbolisch taalgebruik laten zij à la dernière minute de eigenlijke misdrijven waar Trump publiekelijk van werd beschuldigd vallen. Tegelijkertijd wordt kritiek die net dat dat bizarre gegeven uitlicht aan de kant geschoven. Impeachment behoeft immers geen strafrechtelijke aanklacht. Het is een politiek wapen. En dat is juist. Maar deze toegeving komt too little too late.

Door enerzijds in de aanloop naar de bekendmaking van de articles of impeachment een bijzonder giftig publiek discours te scheppen dat bol staat van de vermeende misdadige intenties van de president en anderzijds aanklachten te fabriceren die geen misdrijven zijn maar desalniettemin een parfum van corruptie uitstralen, trachten de Democraten, zo lijkt mij, te maskeren dat ze te veel hooi op hun vork namen.

You can’t have both: het pad van de strafrechtelijke vervolging bewandelen, maar wanneer puntje bij paaltje komt afslaan en zeggen dat een misdrijf helemaal niet nodig is voor de afzetting van een man die een kleine 63 miljoen stemmen verzamelde. In de VS bestaat daar een uitdrukking voor: ‘moving the goal posts’. Op doel schieten en wanneer je ziet dat de bal naast zal vliegen, gewoon het doel verplaatsen. Altijd raak, altijd prijs.

Obstructie van het parlement  

Over de eerste aantijging van machtsmisbruik schreef ik indirect al in mijn vorig stuk. Om niet in herhaling te vallen volstaat een verwijzing. Maar ook de tweede aanklacht onderbouwt mijn stelling die ik hierboven in algemene zin toelichtte.

Obstructie van het parlement of obstruction of Congress is een nietszeggende parapluterm waarmee de Democraten niet-misdadig gedrag toch de zweem van criminaliteit willen geven. Dit doen ze op slinkse wijze. Het Amerikaans strafrecht kent immers twee eigenlijke misdrijven die wel bijzonder hard lijken op obstruction of Congress: ‘obstruction of justice’ en ‘contempt of Congress’.

De crux van beide misdrijven bestaat uit een wederrechtelijke belemmering van het normale werk van respectievelijk het openbaar ministerie en het parlement. Wat de Democraten de Trumpregering kwalijk nemen is dat zij niet ieder document dat werd gevraagd vrij gaven en niet iedere functionaris van de uitvoerende macht liet getuigen. Waarom wordt Trump dan geen belemmering van de rechtsgang of ‘contempt of Congress’ aangewreven? Omdat wat Trump deed perfect binnen het kader van zijn bevoegdheden als hoofd van de uitvoerende macht past.

‘Checks and balances‘

Het Amerikaanse systeem van ‘checks and balances’ is inderdaad gericht op constant getouwtrek tussen de staatsmachten. Het Congress is gerechtigd de overhandiging van documenten of het verhoor van getuigen te gelasten. De president is op zijn beurt bevoegd om dit te verbieden (theorie van executive privilege). Wanneer het congres in zijn opzet volhardt kan het een formele dagvaarding uitsturen die Trump op zijn beurt kan betwisten bij de derde staatsmacht, de rechterlijke, die als scheidsrechter zal fungeren.

Als de rechter de regering vervolgens gebiedt om gehoor te geven aan het verzoek van het parlement en Trump weigert nog steeds, dan maakt de president zich schuldig aan belemmering van de rechtsgang of contempt of Congress. Team Trump heeft evenwel geen enkele keer een rechterlijk bevel van die aard naast zich neergelegd. Meteen ook de reden waarom de Democraten terugschrikken van deze woordkeuze. Maar dat de president niet gedwee doet wat hem door het parlement wordt gevraagd is geen misbruik van de macht die met zijn ambt gepaard gaat – het is de essentie ervan.

Orange man bad

Trump kan veel verweten worden. Zelf was ik voorzichtig fan van de gooi naar het presidentschap door Jeb Bush – de man die zowat uit de strijd om de Republikeinse nominatie werd weggepest door de huidige president. Maar de #NeverTrump hype gaat soms voorbij aan fundamentele eigenschappen van de rechtstaat en het politiek equivalent van ‘buon governo’. De leidraad voor het politiek handelen van Amerikaans links lijkt steeds meer gereduceerd te worden tot ‘Orange man bad’. Trump moet koste wat kost bevochten worden – maar de weg die de Democraten zijn ingeslagen zou wel eens als een boemerang in hun gezicht kunnen terugkeren de volgende keer dat een Democraat plaatsneemt in de Oval office.

Impeachment moet dienen als een ultimum remedium. Maar afkeer voor de president kan nooit volstaan. Ad hoc aantijgingen van deze soort zetten de deur open naar de tenietdoening van electorale resultaten die de ene of de andere partij niet zinnen.

Toen Barack Obama in 2012 de Russische president Medvedev meer flexibiliteit beloofde nadat hij zijn tweede termijn zou hebben binnengehaald, ontstond eveneens commotie aan Republikeinse kant. Een impeachment poging kwam er niet van. En maar goed ook. Nochtans was de boodschap van de voormalige Amerikaanse president aan zijn eveneens voormalige Russische tegenhanger duidelijk: back off. Een agressief Rusland zou zijn herverkiezing bemoeilijken maar eenmaal het eigen politiek voordeel verkregen was kon Rusland op een makker Amerika rekenen. Of hoe machtsmisbruik aan een ‘evoluerende’ definitie onderworpen is.