De maskers zijn gevallen

Samen met de Unrepresented Nations and Peoples Organization (www.unpo.org)  richtte László Tőkés, Europees parlementslid uit Roemenië, op woensdag 9 april een conferentie in over ‘Minority Rights in Ukraine. What is at stake?’ Als iemand die zelf tot de Hongaarse minderheid in Roemenië behoort, kent Tőkés de problematiek en de gevoeligheden van nationale minderheden, of de ‘neergang’ van minderheden, zoals hij zelf opmerkte naar aanleiding van wat de Krimtataren hebben doorstaan. Waar ze ooit de meerderheid van de bevolking op de Krim uitmaakten, zijn ze nu verschrompeld tot een minderheid van 12%.

Jeroen Zandberg (UNPO) wees erop dat de Krimtataren in het verleden werden geconfronteerd met discriminatie en een gebrekkige integratie, en weinig culturele rechten genoten. Nu moeten ze vrezen voor hun fysieke veiligheid binnen een regio die door Rusland werd geannexeerd en waar de Russischtalige bevolkingsgroep domineert.

Vytautas Landsbergis, voormalig president van Litouwen, bestempelde het referendum dat op 16 maart op de Krim was georganiseerd als ‘vals’. Als Rusland de ‘rule of law’ niet volgt, moet de internationale gemeenschap alle samenwerking met dat land maar stopzetten. Hier sprak de man die voor de bevrijding van Litouwen van het Sovjet-Russische juk had gevochten en daarvoor in 1991 met de Nobelprijs voor de Vrede was onderscheiden. 

László Brenzovics, voorzitter van de Hungarian Cultural Association in Transcarpathia of Ruthenië, brak een lans voor Oekraïne als een multi-etnisch land en de verdere opbouw van de democratie in de staat waarvan hij burger is als lid van de Hongaarse minderheid.

Dr. Nadiya Tsok, vicechef van de Vertegenwoordiging van Oekraïne bij de Europese Unie (EU), vroeg zich af hoe de Krim weer in haar land zou kunnen worden geïntegreerd, hoe – met andere woorden – de illegale actie van Rusland ongedaan zou kunnen worden gemaakt. De internationale gemeenschap moet vasthouden aan het volkenrecht. Tsok zag de maatregelen voor de Oekraïense taal als een middel om de eenheid van het land te versterken zonder daarom afbreuk te willen doen aan de rechten van de minderheden. Ze wees er overigens op dat Rusland de rechten van de Russischtalige minderheid heeft misbruikt om zijn expansionistische plannen erdoor te drukken.

Niccolò Figà-Talamanca, secretaris-generaal van No Peace Without Justice, pleitte voor een versterking van de rechten van de minderheden in Oekraïne. Zo kunnen de  Russen geen voorwendsel verkrijgen om zich op te werpen als verdedigers van een op de bescherming van de identiteit stoelende politiek. Het beste argument tegen wat Rusland met de Krim heeft gedaan, bestaat erin het multi-etnische karakter van Oekraïne te onderstrepen.

Dr. Olena Prystayko, hoofd van de Ukrainan Think Tanks Liaison Office in Brussel, ziet een tweeledig gevaar afkomen op Oekraïne. Van buitenaf is de territoriale integriteit van het land bedreigd door Russisch expansionisme, binnenin loert instabiliteit om de hoek, en daarom moet Oekraïne verder het pad van hervormingen bewandelen. Internationale steun is daarbij meer dan welkom. Volgens Prystayko stort de Russische president Vladimir Poetin zich op het ‘patriottische thema’ om af te leiden van de economische problemen waarmee Rusland opgezadeld zit. Oekraïne is daarbij een gemakkelijk doelwit omdat het een ‘zwakke staat’ is, voor zijn energie afhankelijk is van Rusland, en de machthebbers in het Kremlin de aanwezigheid van Russische minderheden in het buitenland misbruiken als een excuus om er te interveniëren. De maskers zijn gevallen, zegt ze boudweg. De EU en Rusland houden er geen gemeenschappelijke waarden op na. Rusland valt de principes van de EU inzake democratie en mensenrechten en respect voor grenzen af. Het Kremlin mag dan wel zijn slag hebben thuisgehaald, maar door die principes te schenden verkeert het in ‘the loosing paradigma’ (het paradigma van de verliezer van de geschiedenis als het ware).