De omroep die niemand wil

Ze hebben het op de Reyerslaan zelf gezegd: ze imiteren er slechte films. En deze keer moeten we ze helemaal gelijk geven: wat een zootje toch! Op het moment dat wij dit schrijven zijn er al twee open brieven, één gelekte mail en nog wat vakbondscommunicatie over het ontslag van twee omroepbazen. Zelfs De Morgen vindt die open brieven – er waren er in de voorbije maanden nog, telkens over de interne gang van zaken – een kwalijke gewoonte worden. In al die mededelingen zitten bovendien bizarre gedachtenkronkels.

Nu is het recht op rare gedachten absoluut. Maar het zijn helaas wel die rare gedachten die de Vlaamse openbare omroep sturen. En ze doen dat met uw en mijn geld. Het raakt de kern van het probleem: aan de Reyerslaan vindt men het recht op uw en mijn geld een natuurrecht, maar dan houdt het op. Als de centen binnen zijn, is elke opmerking een aantasting van de onafhankelijkheid. Tot ze onderling overhoop liggen: dan worden wij weer uitvoerig aangesproken, bij middel van open brieven en gelekte mails.

Ricus en Lotte

Het begint met dat ontslag van de Directeur Content en van het Nethoofd van VRT1 en VRTCanvas, in alle mededelingen Ricus en Lotte genoemd; vrienden onder elkaar tutoyeren. Frederik Delaplace zegt eerst in een exclusief interview bij de eigen omroep dat Ricus en Lotte fantastische mensen zijn, met de beste resultaten in tien jaar, maar we moeten nu een andere weg inslaan. Wie verwacht had dat dan het interview zou beginnen (Welke andere weg? Hoezo?) is er aan voor de moeite. De nieuwsdienst heeft gedaan wat moest: de bestelling is afgeleverd.

Delaplace heeft zelf geen flauw idee over wat die andere weg dan wel mag zijn. Ook dat is een kwalijke gewoonte: men kondigt een actieplan aan, met daarin een breder pakket maatregelen. Ook nu weer. Het betekent alles. Of niets. Dat kan ook.

De enige keer dat Delaplace zeer concreet is geweest, was na Godvergeten, de reeks over seksueel misbruik in de Kerk. Delaplace vroeg zich af of de VRT nu nog de mis moest uitzenden. Een voorbeeld van managerial hands-on thinking. Maar daar is nadien niets van in huis gekomen. Het sloeg ook nergens op.

Externe bemiddelaar

Die kwalijke gewoonte van het Groot Actieplan wordt doorgaans voorafgegaan door nog een andere kwalijke gewoonte: een externe bemiddelaar. Hier een Nederlandse professor. Wie een probleem moet oplossen, maar dat zelf niet kan, maakt – in Vlaanderen helaas nog altijd – indruk door een beroep te doen op externen. Op zich is daar niets op tegen: de kijk van buitenaf kan zeer verhelderend zijn. Alleen is het daar niet om te doen: het is puur een kwestie van tijd winnen en de indruk wekken dat men de zaak heel ernstig neemt.

Maar als de conclusies van de externe bemiddelaar niet zijn wat werd gedacht, komt de eerste open brief. Vanuit verontwaardiging en mededogen, misschien, zij het ook weer niet té. Men klaagt aan, maar meer actie is Lotte blijkbaar ook niet waard.

In die open brief staan wel merkwaardige zinnen. Over dingen die ze ‘in de pers’ lezen, die naar hun inschatting niet overeenkomen met hun werkelijkheid. Nu wil ik niet al te persoonlijk worden, maar de ontelbare keren dat ik omroepjournalisten een werkelijkheid heb horen beschrijven die ik kende maar niet herkende, zijn legio.

Eén les heeft men wel geleerd: voeg als dat kan een emo-element toe. Lotte heeft per direct haar laptop moeten inleveren, en is stante pede door een afgevaardigde van HR naar de uitgang begeleid. Ze heeft geen afscheid kunnen nemen. Nu wil ik niet al te persoonlijk worden, maar na net geen dertig jaar openbare omroep kwam bij mij op het eind een nooit eerder geziene meneer die voorging naar een donkere garage  waar ik de bedrijfswagen moest parkeren, mijn badge moest afgeven en die daarna zwijgend meeliep naar de bareel, omdat ik anders niet buiten ging geraken. Tja, zo gaat dat. Niets belet Lotte om morgen zelf een afscheidsfeest te organiseren.  

Maar niet geklaagd. Lotte wordt vanwege haar waarden aan de juiste kant van de geschiedenis gezet, en krijgt de steun van mensen voor wie die juiste kant altijd op het kompas staat. Lieve Blancquaert en Elisabeth Lucie Baeten: ze zijn altijd van de partij, en van de juiste partij. Zij ondertekenen blindelings de juiste open brief.

Nieuwsdienst

Helaas, helaas… De omroepdirectie, ook gevoelig voor die juiste kant, reageert. En er is één zeer beduidend zinnetje, waarbij men moet hebben geweten dat het niet alleen over de lichte brigade à la Baeten en Blancquaert gaat, maar ook over topstukken van de nieuwsdienst, die de eerste open brief ook hebben getekend. Het zijn ‘mensen die geen zicht hebben op het verloop van het onderzoek en het bijhorend advies (van de Nederlandse professor, red.) en zich desondanks geroepen voelen om zonder kennis van zaken hun mening te geven.’ Zelden tevoren was de omroepdirectie zo helder over hun eigen experts. En voor wie het nog niet begrepen had komt er een extra sneer: ‘Die subjectiviteit bevestigt het probleem.’ Tja, als ik dat had geschreven zou men dat VRT-bashing hebben genoemd.

Maar een ongeluk komt nooit alleen. Komt er nóg een open brief. Dit keer van Lottes slachtoffers. Anonieme ‘collega’s die geleden hebben onder een onveilige situatie,’ die door de eerste open brief ‘opnieuw gekwetst’ worden. De experts van de nieuwdienst die de eerste brief hebben getekend krijgen er nog een lap bij: ‘.. vertrekken vanuit je eigen ervaring om de ervaringen van anderen te ontkennen, dat kwetst.’

Wat dan weer voor een unieke toestand zorgt: de juiste kant van de geschiedenis die het opneemt tegen slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag, én vice versa. Dat we dit nog mogen meemaken.

Wie die slachtoffers zijn is niet duidelijk. Maar er zijn zo te zien ware christenen bij, of aanhangers van Conner Rousseau. Ze schrijven: ‘Ook goede mensen doen soms dingen die niet ok zijn.’ Het is wachten op een voorstel om preventief dichte scharen VRT-personeel naar de Dossin-kazerne te zenden.

De kleren van Catherine

En de politiek? Die kijkt toe, laat begaan, wil zich niet moeien. Men verwijst naar de Raad van Bestuur, maar die krijgt na de vergadering steevast een maaltijd, maar in de vergadering zelden antwoorden op vragen die ze trouwens nooit stellen. Hooguit geeft de CEO uitgebreid antwoord op een indringende vraag over de kleuren van de kleren van Catherine Van Eylen. De CEO vertelt dat nadien aan een minister: beiden schateren. Ik verzin niets.

De vertegenwoordiger van Groen – met klassiek ook een voorkeur voor de juiste kant – laat dit keer wel weten dat hij zich ‘gebruikt voelt om een beslissing te legitimeren waar ik vragen bij heb.’ Blijkbaar heeft hij dus die vragen niet gesteld, en uit pure gewoonte alles goedgekeurd…

Het probleem van het VRT-personeel dan weer is dat – Ricus en Lotte zijn uitzonderingen – te zelden iemand wordt ontslagen of spontaan het bedrijf verlaat. Zelfs wie het volstrekt niet eens is met de gang van zaken, blijft zitten. Van hoog tot laag. Voor wie echt stoort, creëert men wel de een of andere nieuwe functie. De creativiteit is op dat punt eindeloos. Wie niet te veel stoort mag verder de hoop vergroten.

Het is nog altijd zoals destijds onder het Ministerie van Radio en Televisie. Wijlen de administrateur-generaal kreeg ooit de vraag hoeveel mensen er bij de BRT werkten. ‘De helft,’ zei hij.

En van creativiteit gesproken, ik heb een tip. Kunnen we Tess Uytterhoeven niet vragen om met slachtoffers en daders een documentaire te maken? De omroep die niemand wil. En over anderhalf jaar kunnen ze dan open brieven schrijven over de vraag of we dat wel gaan uitzenden.