In Kinshasa vroeg paus Franciscus de wereld ermee op te houden Afrika te verstikken, maar die boodschap had een hoog ‘woke’-gehalte: Congo is al meer dan zestig jaar een soevereine staat. Landen als Indonesië – evenzeer begiftigd met kostbare grondstoffen voor de energietransitie – hebben geen behoefte aan betuttelend slachtofferschap. Jakarta bepaalt zelf de spelregels en dwingt naleving ervan ook af.

‘Handen af van de Democratische Republiek Congo! Handen af van Afrika! Stop met Afrika te verstikken, het is geen mijn die je zomaar kunt plunderen’, vermaande de paus de wereldleiders vanuit het presidentiële paleis in Kinshasa. Franciscus had het over ‘het vergif van de hebzucht’ dat ertoe leidt dat ‘Congo’s diamanten met bloed besmeurd’ zijn.

Niet alleen diamanten waarop vader en zoon Kabila beslag legden, ook andere kostbare mineralen uit Oost-Congo voor de energietransitie op wereldschaal en koper, kobalt of germanium uit het rijke mijngebied van Katanga zijn al decennialang besmeurd door uitbuiting en quasi slavenarbeid.

Mijncodes

De Wereldbank begeleidde de Congolese regering bij het opstellen van mijncodes, noem het gedragscodes, om extreme vormen van uitbuiting enigszins te milderen. Maar de leiders in Kinshasa veegden er hun laars aan, want het zou hun plundering van de bodemrijkdommen – in samenspel met door hun geselecteerde buitenlandse trawanten – beknot hebben.

En de opeenvolgende toenmalige Belgische regeringen? Die knepen de ogen dicht. Een parlementaire onderzoekscommissie ‘Grote Meren’ naar de plunderingen van bodemrijkdommen in Congo schoof alle bezwarende dossiers – zeker van Belgische bedrijven – netjes onder de mat. Hoe? Dat staat tot in de details, met naam en toenaam, beschreven in mijn boek ‘Kobalt blues, de ondermijning van Congo 1960-2020’, overigens zorgvuldig geboycot door de Vlaamse kwaliteitskranten die toen evenmin de moeite namen om dubieuze plunderingen te onderzoeken.

Dat de paus de aandacht van de wereldgemeenschap vestigde op het leegzuigen van Congo, is geheel terecht. Congo is een van de armste landen ter wereld, hoewel het bulkt van schatten die te gelde zouden kunnen gemaakt worden voor het welzijn van een moe getergde en uitgebuite bevolking. Maar de kerkvader hoedde zich ervoor om kritiek te geven op de invasiemacht Rwanda en de corrupte Congolese regering. Net zoals de meeste journalisten nog altijd zedig verzwijgen hoe de media de zogenaamde ‘New African Leaders’ (onder andere Laurent-Desiré Kabila) toejuichten. Wie een kritische waarschuwing durfde uiten, werd terstond neergekogeld als ‘Mobutist’!

Woke-mantra

Integendeel, de paus reciteerde de ene woke-mantra na de andere: ‘Moge de wereld de catastrofale daden die over de eeuwen heen gepleegd zijn ten nadele van de lokale bevolking nooit vergeten.’ Dat was een niet mis te verstane verwijzing naar Leopold II en de Belgische kolonisering. Hij sprak zelfs van 8 tot 10 miljoen doden onder Leopold II, cijfers die intussen door ernstige historici en demografen zijn weerlegd.

Die andere met grote trom aangekondigde Belgische parlementaire onderzoekscommissie ‘Congo Koloniaal Verleden’, van bij de start gebouwd op drijfzand, heeft zich intussen vastgereden in haar eigen (woke-)contradicties door in alle richtingen tegelijk te schieten. Het volstond nochtans dat de ‘experts’ de vier recente boeken van de Congolese jurist Marcel Yabili over Congo Vrijstaat en het bewind van Leopold II kritisch hadden onderzocht en beoordeeld op hun wetenschappelijke waarheid.

Ook in deze druipt de hypocrisie van de muren, want een aantal van de bij de onderzoekscommissie betrokken experts heeft het onderzoek van Yabili als ‘onbenullig’ van tafel geveegd. In plaats van met onomstootbare wetenschappelijke tegenargumenten te komen, terwijl diezelfde heren in privé Yabili feliciteerden voor zijn moed en diepgravend werk! Dit zijn het soort uitwassen waar wokisme, zelfs in academische kringen, toe leidt.

Verstikking

Terug naar Indonesië, waar de regering de export van grondstoffen (nikkel, bauxiet en nu kopererts) verbiedt als die niet eerst plaatselijk een aantal industriële verwerkingsprocessen met toegevoegde waarde voor de lokale economie hebben ondergaan. Multinationale mijnbouwbedrijven schikken zich ernaar, terwijl ze Congo mijden, onder meer wegens de daar heersende willekeur zoals het niet-respecteren van mijncodes.

In de Congolese mijnsector zijn plunderaars en sjoemelaars welkom: zij zijn het die Congo en Afrika verstikken. En dat kan alleen omdat de regeerders van de soevereine staat Congo (slechts in naam ‘Democratisch’) het zo willen houden. Waarom probeert president Félix Tshisekedi de Chinese mijncontracten te herzien, die onder zijn voorganger Joseph Kabila buiten het parlement om werden bedisseld? Omdat zijn entourage (nu Kabila opzij geschoven is) een deel van de koek wil!

Heeft de paus – zonder de Congolese leiders te benoemen – niettemin ook dat aspect aangeraakt met zijn uithaal naar ‘het vergif van de hebzucht’? Het zou getuigen van subtiele diplomatie, hoewel het te betwijfelen valt dat de Congolese elite er vatbaar voor is. Het is echter heel goed mogelijk dat dit zinnetje zal blijven hangen bij de bevolking.

Tenslotte is het van onderuit dat heilzame veranderingen in Congo alleen maar mogelijk zijn. Dat buitenstaanders, België, Europa of de VS, hier een positieve rol kunnen spelen, is volstrekt illusoir. Hun verstikkende rol in de voorbije zes decennia heb ik ten overvloede in ‘Kobalt blues’ uiteengezet.