Op 31 januari 2023 blies de formele Britse exit drie kaarsjes uit. De voorbije weken konden we in de pers alom lezen hoe de brexit voorlopig niet de verhoopte economische resultaten oplevert. Hoe kijken de aanhangers van de brexit hier zelf naar?

Geen fraai beeld

Het Verenigd Koninkrijk blijkt het enige land van de G7 waar de economie krimpt. Het Centre for European Reform (CER) berekende dat de Britse economie ongeveer vijf procent kleiner is in vergelijking met een situatie waarbij het land wel nog deel had uitgemaakt van de EU. ‘Brexit isn’t working’, antwoorden de ‘remainers’ — zij die tegen een brexit stemden — in koor. Een van hen is de sociaaldemocratische burgemeester van Londen, Sadiq Kahn. Hij voerde in de referendumcampagne van 2016 actief propaganda voor het antibrexitkamp. En tijdens een groot publiek debat kruiste hij de degens met hét brexitboegbeeld, en toen burgemeester van Londen, Boris Johnson. Kahn hoopt hardop dat het land terugkeert naar de EU.

De Bank of England publiceerde een voorspelling dat brexit op de middellange termijn 3,35 procent van de Britse economische productiviteit zal afromen. Nog volgens het CER leidde de Britse keuze om de EU te verlaten tot een tekort van zeker 330.000 arbeidskrachten. De export van het VK naar de EU ging met 16 procent achteruit en omgekeerd zelfs met twintig procent.

Melkkoeien

Het zondagsblad The Sunday Times legde zijn oor te luisteren bij enkele voorname brexiteers om te peilen naar hun reactie op de cijfers. In tegenstelling tot de redactie van The Times schaarde de zondagse versie van de kwaliteitskrant zich in 2016 wel achter een brexit. Het dagblad ging langs bij de private gentlemen’s club 5 Hertford Street. Dat is de plek waar Nigel Farage en zijn campagneteam, Leave.EU, in de vroege ochtend van 24 juni 2016 uitbundig feestvierden. De club diende ook als decor voor de aanhangers van Liz Truss tijdens haar gooi naar het premierschap. Een gooi die opgevat werd als een comeback van de brexithardliners naar het centrum van de macht.

De eigenaar van de club geeft te kennen dat hij diep teleurgesteld is in hoe Boris Johnson, een politicus die op zijn sponsoring mocht rekenen, de brexit uitvoerde. Hij vertelt de krant: ‘Ik was een brexiteer, omdat ik geloof in soevereiniteit. Het was dus deels een emotionele keuze voor me. Brexit heeft me dat opgeleverd, maar dat is ook het enige, omdat de regering zo weinig efficiënt is. Er moet minder gereguleerd worden, ondernemerschap zou aangemoedigd moeten worden. En dat is niet het geval… We dienen slechts als melkkoeien.’

Nigel Farage

Ook dé brexitman bij uitstek, Nigel Farage, reageert gefrustreerd in The Sunday Times: ‘Het VK wordt niets meer dan Noorwegen, maar dan zonder de vis.’ Hij doelt daarmee op het beoogde beleid van de Conservatieve premier Rishi Sunak. Die wil de Britse economie zoveel mogelijk in de pas laten lopen met de Europese economie. Op die manier, zo argumenteren de brexiteers, neemt de Britse economie een onderdanige houding aan.

Farage zegt nog: ‘We liepen een gigantische kans mis. De Europese markt is een staatsgedirigeerde, socialistische en corporatistische structuur die elke vorm van concurrentie doodknijpt en eens je daaruit bent, dan moet je het voordeel grijpen. We hebben echter de voorbije zes-en-een-half jaar niets gedaan. Letterlijk niets.’ Twee weken terug liet de voormalige brexitminister David Davis een zelfde geluid horen toen hij de Britse ambtenarij verweet dat die van de hele brexit ‘a crappy job’ had gemaakt.

Frictieloos

De krant merkt op dat de Britse economie ironisch genoeg vandaag nog meer lijkt op de Europese dan voor 2016. Lord Spencer van Alresford, actief in de financiële wereld en aanhanger van de Britse Conservatives, wijdt erover uit: ‘De belachelijk hoge overheidsuitgaven tijdens de covidperiode heeft de economische balans van ons land in een slechte verhouding gebracht en heeft onze minister van Financiën doen grijpen naar een heel strak keurslijf. Hij (Jeremy Hunt, nvdr) doet zijn uiterste best om die balans te herstellen door middel van belastingverhogingen, terwijl die belastingen naar beneden zouden moeten gaan.’

De covidcrisis noopte de Britse regering namelijk tot extra uitgaven van ongeveer 400 miljard Britse pond. Nu volgt de Britse premier Rishi Sunak — die de verantwoordelijke minister van Financiën was tijdens de genoemde crisis — het spoor van zijn voorganger Theresa May. Haar werd verweten een softe brexit na te streven door de Britse economische regels te doen rijmen met de EU-regelgeving en daarmee te mikken op een zo frictieloos mogelijke handel.

Noord-Ierland

Een bewijs hiervan zijn de geluiden die her en der klinken dat het VK en de EU op een zucht staan van een heronderhandelde versie van het akkoord rond Noord-Ierland. Dat akkoord dat Boris Johnson met kerst in 2020 bereikte met de EU, werd vrijwel meteen in vraag gesteld door de harde brexiteers. Noord-Ierland maakt volgens het document immers economisch deel uit van de EU en de douanegrens werd in de Ierse Zee gelegd, tot ontsteltenis van de Noord-Ierse unionisten. Zowel Johnson zelf als zijn opvolgster, Liz Truss, dreigden nadien het akkoord op te blazen.

Het nieuwe douaneakkoord dat nu op stapel staat, zou dienen om de handel zo vlot mogelijk te laten verlopen tussen Noord-Ierland en Ierland. Geen grens meer in de Ierse Zee, meer zelfs: liefst zo weinig mogelijk grens. Dat betekent een Britse aanpassing aan de heersende Europese regelgeving.

Geen Singapore aan de Theems

Mogelijk zal de European Research Group (ERG), de harde brexitvleugel binnen de regeringspartij, op zijn achterste poten staan indien het akkoord daadwerkelijk wordt afgeklopt. Jacob Rees-Mogg, ook een voormalige brexitminister en een tijdlang een voornaam lid van de ERG, noemt het hele idee van complete afstemming ‘a really silly thing to do’. Hij is van mening dat er zoveel mogelijk Europese regelgeving de vuilnisbak in moet: ‘We moeten terug naar een common law-systeem van regulering. Dan hebben we opnieuw een juridische traditie in plaats van twee.’

Minister Jeremy Hunt voerde enige deregulering door in december 2022, het betrof regelgeving voor de Londense City. Volgens brexiteers was dat een goede zaak, maar het duurde te lang omdat inmiddels de EU de eigen wetgeving hieromtrent ook aanpaste. Het staat hun allemaal mijlenver af van de droom van een ‘Singapore aan de Theems’.

Rishi Sunak vaardigde op 31 januari een stoere verklaring uit: ‘Of het nu het snelste vaccinatieplan van Europa betrof, handelsdeals met meer dan 70 landen of terug de controle nemen van de eigen grenzen: we hebben vol vertrouwen, als onafhankelijke natie, de weg gebaand.’ Critici merken droogjes op dat de geciteerde handelsakkoorden doorslagjes zijn van de bestaande EU-handelsakkoorden met de betrokken landen. De eigenaar van de 5 Hertfordclub ziet het met lede ogen aan: ‘We drijven terug naar de EU en dat omdat de stroom van het establishment ons in die richting duwt. Gewoon terug naar af.’