De Zwarte Piet is doorgespeeld

Na Facebook doet nu ook bol.com Zwarte Piet in de ban. Bol.com gaat de term ‘Zwarte Piet’ niet meer gebruiken in titels en productomschrijvingen. In plaats daarvan zal enkel het woord ‘Piet’ gebruikt worden. Dat zal ongetwijfeld voor enorme misverstanden zorgen. Bij mijn weten is bol.com de eerste en enige webshop die dit doet en kan je bij Amazon nog steeds terecht voor Zwarte Piet.

Ik heb Facebook niet nodig. Misschien is het tijd dat iedereen dit medium eens in vraag stelt in plaats van slaaf te spelen. Het volstaat het boek De Cirkel van Dave Eggers te lezen om te weten dat Facebook niet alleen lak heeft aan het fundamenteel recht van de mens op privacy, maar ook doodgewoon een gevaar is voor de democratie. Het beperken van de vrijheid van meningsuiting ligt in de lijn van de voorspellingen.

Bertelsmann On-Line

Even terug naar bol.com. Bol.com werd opgericht door Bertelsmann, een van de grootste uitgevers en mediabedrijven ter wereld. In 1835 begonnen met bijbels en schoolboeken, maar later bekend van onder meer RTL en vorige eeuw ook van de ECI boekenclub. Bij de komst van het internet lag een webshop dus in het verlengde van die activiteiten en Bertelsmann was inderdaad zo visionair om ongeveer gelijktijdig met Amazon aan de andere kant van de plas Bertelsmann On Line (BOL) op te richten.

Helaas voor hen verkochten ze bol.com in 2002 als gevolg van een gewijzigde strategie. In 2012 werd bol.com voor 350 miljoen euro overgenomen door Ahold. Ahold Delhaize heeft (sinds mei 2012) alle bol.com aandelen in eigendom. Gaat Delhaize binnenkort ook de term ‘Zwarte Piet’ cancelen in titels en productomschrijvingen?

Veel bol.com-klanten zijn boos en verontwaardigd. Ze vragen zich af waar bol.com het recht vandaan haalt om als webwinkel voor moraalridder te spelen. Want dat is bol.com uiteindelijk, een winkel. Een winkel die zich bemoeit met de naam van een product dat door derden is geproduceerd. Stel je voor dat je bij een omhooggevallen kruidenier binnenstapt en een bier ‘Sint Bernardus Abt 12’ bestelt, waarop die zegt: ‘ik wil niet dat je dat bier nog omschrijft als ‘Sint Bernardus Abt 12’, voortaan noemen wij dat nummer 12 omdat het anders kwetsend over komt voor niet katholieken’.

Bruin bier in onze dagelijkse kost?

Gaan we nu ook alle recepten met ‘bruin bier’ censureren? Bij de VRT zijn ze alvast alle afleveringen van ‘Dagelijkse Kost’ met Jeroen Meus aan het herbekijken. Bruin brood bestellen bij de bakker, hoe lang nog?

Sinds wanneer doet een winkel aan politiek, aan educatie, aan haat zaaien? Van een winkel wordt verwacht dat die het adagium ‘de klant is koning’ eert. Niet andersom.

Nu heeft bol.com dankzij al die onderontwikkelde, racistische klanten wel een monopoliepositie mogen verwerven. Zeker in lockdowntijden kan dat tot misbruik leiden. De volgende stap is steeds verdergaan in de kostenefficiëntie en dat is exact wat hier gebeurt. Men wil geen (of zo weinig mogelijk) territoriale productuitzonderingen. Dat kost alleen maar geld. Men wil de grootste gemene deler. Een lokale traditie is een storende factor. Dat hele gedoe rond Zwarte Piet komt bol.com gewoon goed uit omwille van zuivere schaalvoordelen. Zo kan het bedrijf gewoon maximaal extensies voeren van producten uit de globale wereld. Of de militanten van BLM alweer te kijk gezet als nuttige idioten.

Er zal hier en daar ook wel de marketingoverweging meespelen dat ze op die manier ‘social warrior’ cliënteel gaan plezieren of de indruk wekken dat ze zo hun omzetprognoses wat kunnen opsmukken. Dat ze daarbij de klanten die hen groot gemaakt hebben schofferen, deert hen niet. Die vormen toch de stilzwijgende meerderheid die geen ruiten ingooit en geen schadelijke overstapacties op touw zet.

Het zijn de Moren

Dat hierbij een loopje genomen wordt met de historische oorsprong van de figuur van ‘Zwarte Piet’ zal hen worst wezen. Wij hebben nochtans altijd gehoord dat Sinterklaas uit Spanje komt. Spanje is lang overheerst geweest door de Moren, de moslims die het Iberisch schiereiland, Sicilië, Sardinië, Corsica en Malta bewoonden gedurende de Middeleeuwen. Die lepe Sinterklaas is er dus op één of andere manier in geslaagd zo’n Moor te knechten.

De Byzantijnse historicus Procopius omschreef de Moren in de 6e eeuw als zwarthuidigen die Numidië en Carthago bevolkten. De katholieke aartsbisschop Isidorus van Sevilla (560-636) schreef dat Maurus zwart betekende. In het Nieuwgrieks betekent mavros ook zwart. In de 9e eeuw schreef de islamitische schrijver Al-Djahiz dat onder meer de Zengs, Ethiopiërs, Fezzanen, Kopten, Nubiërs en Moren tot de zwarte rassen behoorden.

Het is dus niet zo onwaarschijnlijk dat Zwarte Piet een echte ‘andersgepigmenteerde’ was en we hoeven hem dus niet te beledigen door te zeggen dat hij vuil zou zijn van het roet in de schoorsteen.

Hoe verkeerd kan je de kaarten leggen ?

Dat is trouwens niet het enige feit waar wat misverstanden over bestaan. Zo zal je voortaan bij bol.com het kaartspel ‘zwartepieten’ enkel nog als een spel ‘pieten’ kunnen bestellen. Uitkijken voor de online pedofiliespeurders van Child Focus dus.

Nochtans heeft het kaartspel ‘zwartepieten’, waar we trouwens de uitdrukking ‘iemand de zwartepiet toespelen’ (iemand tot zondebok of … ‘andersgepigmenteerd’ schaap maken) van kennen, niets van doen met de helper van Sinterklaas.

In het gelijknamige kaartspel ‘zwartepieten’, is de schoppenboer de zwartepiet en is het de bedoeling dat je als speler niet met die kaart eindigt. Degene die als laatste de schoppenboer heeft, verliest het spel en is daarmee de zwartepiet. Bij het spel zwartepieten heeft zowel de houder van de kaart als de kaart zelf de zwartepiet.  Zwarte Piet wordt hier dus gebruikt als een term voor ongeluk hebben en bestaat waarschijnlijk al enkele honderden jaren als zodanig.

Karel de Grote

De symbolen schoppen, harten, klaveren en ruiten stammen uit de middeleeuwen. ‘Schoppen’ is een symbool voor de landadel. Hartenheer stelt overigens Keizer Karel de Grote zelf voor.

De term zwartepiet uit het kaartspel bestaat dus al veel langer dan dat de hulpjes van Sinterklaas Zwarte Pieten heten, zodat ook de uitdrukking al lang in de Nederlandse taal bestaat.

Laat ons dus stoppen met Zwarte Piet de ‘zwartepiet’ toe te spelen of we eindigen straks zelf nog met de zwartepiet.