Deel 3 – Brexit: glorie en ondergang

De onafhankelijkheid van het Verenigd Koninkrijk was volgens hem aangebroken. 23 juni werd ‘Independence Day’.

Voortdurende ruzie

Nigel Farage voerde nochtans niet het hoge woord in de campagne naar het referendum. ‘Big beasts’ als Boris Johnson en Michael Gove hadden zich ingezet om de kiezer van een ‘leave‘-stem te overtuigen. De campagne van Farage werd niet eens erkend door de officiële ‘Vote Leave‘-groep. Na de trieste moord op het Labourparlementslid Jo Cox was UKIP helemaal een politieke paria. De steeds hardere toon die de partij aansloeg ten overstaan van migranten werd als medeoorzaak van de moord gezien. Dat de dag voor de steekpartij Farage een poster met de titel ‘Breaking Point‘ lanceerde waarbij een lange rij vluchtelingen werd afgebeeld, werd door Michael Gove ‘sickening‘ genoemd. Intern binnen UKIP rommelde het ook stevig. Douglas Carswell, het enige Lagerhuislid van de partij en voorheen Conservative, lag voortdurend in de clinch met zijn voorzitter. Net als Neil Hamilton, ook een oud-Tory, die als hoofd van de Welshe afdeling zowat een eigen koers voer.

De brexit-boomerang

23 juni was een feestdag voor UKIP, maar nu Goliath door de UKIP-David was neergeslingerd, lag ook de belangrijkste bestaansreden van de partij dood op de grond. Wat hield deze mensen van allerlei slag al deze jaren samen: hun afkeer van de EU. Op 4 juli kondigde Farage zijn ontslag aan met de boodschap dat hij in zijn hoofdopdracht was geslaagd.

Theresa May werd kort daarna op het Toryschild geheven als premier. Meteen richtte ze zich op de achterban van UKIP met een immigratiekritische houding, een pleidooi voor Britse waarden en de belofte de zwakkere groepen te beschermen.’Brexit means Brexit‘, flirte ze met de eurosceptische kiezer. UKIPs electorale basis vertoonde meteen barsten. 

Even leek het Europarlementslid Diane James het UKIP-antwoord op Theresa May. Maar na achttien dagen voorzitterschap hield ze het al voor bekeken. Toen trad haar collega Steven Woolfe naar voren als mogelijke opvolger van Farage, ook al had hij kort na de brexit gedreigd naar de Conservatives over te lopen. Maar Woolfe kwam in oktober in een handgemeen met parlementslid en partijgenoot Mike Hookem terecht in het EU-parlement in Straatsburg. De foto’s van een plat op de buik gevelde voorzittersfavoriet gingen de Britse media rond. Steven Woolfe verliet de partij.

Wie volgt Farage op?

Intussen duikt Farage op in de Verenigde Staten als ‘adviseur’ van presidentskandidaat Donald Trump. Hij sprak er al op bijeenkomsten voor Trump en Trump rekent – hoopt – op een electoraal ‘brexit-succes’. Farage is intussen met lange tanden nog even interim-partijleider. De kandidaten om hem vooralsnog op te volgen zijn onder meer Raheem Kasam. Hij voert campagne als een Britse versie van Trump met de slogan ‘Make Ukip great again‘. Kasam is de hoofdredacteur voor Breitbart News en deed dienst als spindokter van Farage. Hoewel hij islamitisch werd opgevoed, keerde hij zich hiervan af, en pleit voor hij een strenge aanpak van de immigratie. Kassam heeft een duidelijk rechts profiel. Hij staat tegenover onder meer Suzanne Evans, die zowat zijn tegenpool is. Zij wil UKIP meer naar het centrum leiden en de middenklasse aanspreken. Maar Evans werd al eens geschorst door de partij en zij en Farage kunnen elkaar niet luchten. Paul Nuttall lijkt de grote favoriet. Hij staat voor ‘law and order‘, maar evenzeer voor een sterke sociale zekerheid. Met dat profiel hoopt hij de teleurgestelde Labourkiezers aan zich te kunnen te binden.

Geldput

De partij kampt met een financiële chaos. Ondernemer en miljonair Arron Banks, de belangrijkste geldschieter van UKIP, dreigt ermee de partij de rug toe te keren. Alleen indien het voorzitterschap naar Raheem Kasam gaat, wil hij van gedachten veranderen. Banks vertrek zou een regelrechte ramp betekenen aangezien UKIP bijna een miljoen pond in het rood staat. Maar een voorzitterschap van Kasam kan dan weer een exit van verschillende Tory-gezinde partijtoppers die veroorzaken. Zij willen geen Trump-versie van hun partij.

‘Wie wil deze partij nog leiden?’, klinkt het bij menig commentator. Wie het ook wordt, groot lijkt UKIP niet te zullen blijven. Enerzijds laat het Britse kiessysteem dat niet toe, en anderzijds is hun hoofdopdracht volbracht. Vele kiezers – en prominente leden – schijnen terug te keren naar de grote partijen. De meest recente peilingen tonen een halvering van het aandeel UKIP stemmen – van 12% naar 6% – aan. De Conservatives lijken de eurosceptische partij op te eten. Een mogelijke reddingsboei voor UKIP is het zelf oppeuzelen van de ontstemde Labourkiezers in het noorden van Engeland. Zij lusten de ‘posh‘ Tory’s niet.