Aan het roer van de Duitse linksradicale partij Die Linke staan twee covoorzitters. Een van hen, Susanne Hennig-Wellsow, heeft er afgelopen woensdag de brui aan gegeven. Volgens sommige waarnemers laat ze haar collega Janine Wissler in de steek. Volgens andere is het precies deze laatste die eigenlijk had moeten opstappen. Wat is er gaande binnen Die Linke? In welk opzicht legt het ontslag van Hennig-Wellsow de crisis bloot in de Linkspartei die de verre opvolgster is van de SED, de leidende partij van de Duitse Democratische Republiek (DDR)?

Verontwaardigd

Hennig-Wellsow vergaarde nationale bekendheid in Duitsland toen ze op 5 februari 2020 de liberaal Thomas Kemmerich (FDP), de pas verkozen minister-president van de deelstaat Thüringen, een bloementuil voor de voeten gooide. De bloemen waren eigenlijk als felicitatie bestemd voor de zetelende minister-president Bodo Ramelow (Die Linke), die tijdens de derde (geheime) stemronde in het deelstaatparlement achter het net viste.

Een meerderheid met één stem had Kemmerich in het zadel geheven. Dat was duidelijk met de stemmen van de rechts-nationalistische Alternative für Deutschland (AfD) gebeurd. Er steeg een verontwaardigd gehuil vanop de banken van Die Linke, sociaaldemocraten (SPD) en Grüne op toen Kemmerich instemmend antwoordde op de vraag van de parlementsvoorzitster of hij het mandaat aannam. Hennig-Wellsow als voorzitster van de deelstaatfractie van Die Linke liet het niet bij woorden.

Team

Dagenlang liep de Duitse linkerzijde storm tegen FDP, die het gewaagd had zich te laten steunen door de ‘fascisten’ van AfD. Susanne Hennig-Wellsow zelf was nu een ‘Beroemde Duitse’ geworden. Een jaar later, op 27  februari 2021, werden Hennig-Wellsow en Wissler, de voorzitster van de fractie van Die Linke in de West-Duitse deelstaat Hessen, tot nationale voorzitters van Die Linke gekozen.

Het team moest al onmiddellijk aan de slag om de partij klaar te stomen voor de Bondsdagverkiezingen van 26 september 2021. Het verkiezingsresultaat van Die Linke was desastreus. Ten opzichte van de verkiezingen van 2017 zakte ze van 9,2 % naar 4,9%, en viel ze van 69 op 39 zetels terug.

De partij was onder de kiesdrempel van vijf procent gegleden. Dat ze toch nog in de Bondsdag zit, heeft te maken met het feit dat ze drie directe mandaten behaalde (op basis van de Erststimme, waarbij de kandidaat van een partij de meerderheid in een bepaald kiesdistrict behaalt). In dat geval behoudt de partij de zetels die ze in de wacht sleept dankzij de Zweitstimme (de verkiezing van een partij op basis van de lijsten die ze in de deelstaten heeft ingediend).

Neerwaartse trend

Die Linke wist zich tot nu toe niet te herpakken. Bij de verkiezingen in de West-Duitse deelstaat Saarland op 27 maart 2022 behaalde ze amper 2,6%, een verlies van 10,2% ten opzichte van 2017. Uiteraard speelden regionale factoren een grote rol zoals  interne verdeeldheid en het ontslag van Oskar Lafontaine, plaatselijk boegbeeld en medeoprichter van Die Linke, tien dagen voor de deelstaatverkiezingen.

Feit blijft dat het duo Wissler en Hennig-Wellsow er niet in geslaagd was de neerwaartse trend te stoppen. In september 2021 had concurrentie van SPD en Grüne ter linkerzijde (en van de AfD in Oost-Duitsland) de partij parten gespeeld. In maart 2022 kwam daar nog eens haar dubbelzinnige positie ten opzichte van de Russische invasie in Oekraïne bovenop.

’toxische machocultuur’

Alsof de miserabele verkiezingsresultaten nog niet erg genoeg waren, werd Die Linke midden april 2022 nog eens door elkaar geschud toen het weekblad Der Spiegel bekendmaakte dat er binnen haar deelstaatafdeling Hessen sprake zou zijn van ‘vermoedelijk grensoverschrijdend gedrag, machtsmisbruik en een toxische machocultuur’.

Enkele dagen later, op woensdag 20 april, diende Hennig-Wellsow haar ontslag in. Hoewel ze als politica uit Thüringen geen persoonlijke verantwoordelijkheid draagt voor wat er in de deelstaat Hessen zou gebeurd zijn, was die kwestie wel een van de drie redenen die ze voor haar ontslag aanvoerde.

De twee andere waren enerzijds van privé-aard – ze wil meer tijd vrijmaken voor haar achtjarige zoon – en anderzijds haar ongenoegen daarover dat ‘ein wirklicher Neuanfang’ [een echt nieuw begin] uitgebleven is. Merkwaardig is dat Hennig-Wellsow haar co-voorzitster niet eens vermeldde. Er kon geen woord van dank af voor de samenwerking gedurende de afgelopen veertien maanden. Een bewijs dat het niet echt boterde tussen beide.

Door elkaar geschud

Wissler moet nu alleen de partij leiden – wat ongezien is voor Duitse linkse partijen – tot aan het partijcongres in juni. Intussen hangt er een schaduw over de politica, die haar basis heeft in de door elkaar geschudde partijafdeling van de deelstaat Hessen. Het onverwachte ontslag van Hennig-Wellsow opent binnen de partij in ieder geval het debat over de existentiële crisis waarin ze verkeert. Of het slechte tij nog kan gekeerd worden tegen de verkiezingen in de deelstaten Schleswig-Holstein (8 mei) en Nordrhein-Westfalen (15 mei)? Het antwoord luidt neen. Zoals de zaken er nu voorstaan, lijkt Die Linke een stervende partij te zijn.