Diesel-populisme tegen de kerosine-elite

Blois is een stadje midden in Frankrijk, aan de Loire. De wegen uit het zuiden komen bijeen op een rotonde, vlak onder Blois. Ook die uit mijn dorp, tien kilometer verder. Op de kaart met acties van de Gilets Jaunes, de gele hesjes, werd deze rotonde genoemd. Met mijn eigen gele vestje -net als een alcoholtest verplicht om bij je te hebben in de auto, fietste ik richting Blois. Die blokkade zal een flinke file geven, dacht ik, dan zit ik goed op m’n Gazelle.

Ik had de lokale bevolking onderschat: de drukke weg was uitgestorven. De zaterdagse boodschappen in het winkelcentrum tussen de rotonde en Blois, waren of op vrijdag al gedaan, of men had een weggetje binnendoor genomen.

Alexander van der Meer

Toch zat de stemming er goed in bij de blokkade. Men liep in kleine groepjes rustig keuvelend rondjes over de rotonde. Zo’n 200 mannen en vrouwen, zoals ik ze ken van hier: eenvoudig, inkomens klein tot modaal, goedgeluimd. Wat er nog aan auto’s kwam, werd een tijdje stil gezet, en mocht daarna doorrijden. De bestuurders bleven kalm, praatten wat met de gele vestjes en zwaaiden uit het raam als ze wegreden. Er was koek en zopie, Fransen kunnen niet zonder, en een enkele demonstrant had zijn kinderen meegenomen, ook met gele hesjes aan.

Er was geen duidelijke hiërarchie, een belangrijk kenmerk van deze beweging, maar een paar betogers droegen een rood hesje in plaats van een gele, met ‘Security’ achterop. Twee gendarmes stonden gemoedelijk met deelnemers te kletsen. Er werd veel gelachen. Iets achteraf stonden twee motoragenten het op hun gemak aan te zien.

Kleine minderheid

Volgens de overheid waren er zo’n 280 duizend gilets jaunes actief door het land, wat smalend een ‘kleine minderheid van het volk’ werd genoemd. De media houden het op 300 duizend. Waarschijnlijk waren het er veel en veel meer: in Frankrijk staan de autoriteiten er meer dan elders om bekend dat ze naar hartenlust liegen en bedriegen als hun agenda in het geding is. En wie heeft de talloze solidaire automobilisten geteld, met gele hesjes achter hun voorruit? Ik heb er ook eentje liggen: van die krankzinnige prijsverhogingen heb ik net zo goed last. In januari wil Macron er weer een schep bovenop doen ‘voor het milieu’, en vanwege zogenaamde ‘internationale afspraken’. Het is een publiek geheim dat de schatkist bijna leeg is. Slechts één zesde deel van de accijnzen komt bij het milieu terecht, dat is terug te vinden op de website van de Assemblée.

Alexander van der Meer

Maar deze volksopstand gaat om veel meer dan diesel voor de auto: er is sprake van een algehele matraquage fiscal, een fiscaal pak slaag voor de onderklasse, vooral voor gepensioneerden. Macron wil dan wel de onroerend-goedbelasting geleidelijk afschaffen, die iedere huiseigenaar betaalt, maar wie geen huis heeft, schiet daar niks mee op, en betaalt zich nog steeds blauw om een kilometer verder te komen. De gemeentebelastingen -die iedereen betaalt, zijn juist weer flink gestegen.

Macron zegt ‘non’

De Franse overheid laat geen middel onbeproefd om deze volksbeweging van mécontentement -onvrede, te kleineren, te saboteren en te delegitimeren. Bovendien blijft ze erop hameren dat er niets zal veranderen. Met zijn aggresieve en onwrikbare houding, en zijn onverholen walging voor wie zijn groene en Europese agenda niet deelt, heeft Macron dit tot een strijd gemaakt van boven naar beneden. Van de elite tegen het voetvolk.

Bijna op hetzelfde moment dat een half miljoen mannen en vrouwen stonden te vernikkelen op straat in gele hesjes, omdat ze de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen, hield Macron een toespraak voor de Bundestag. Hij prees het Duitse volk, omdat het zo enorm Europees was ingesteld, en beschimpte daarna minuten lang het Franse volk, dat hij onder meer bekrompen en ouderwets noemde. Niet de eerste keer dat hij zijn minder bedeelde landgenoten in het buitenland afvalt, maar ik ken geen andere Franse president die dat ooit deed.

Dieselpropaganda

Al weken voor 17 november kreeg ik op Twitter advertenties van de Franse overheid, over de nadelen van diesel. Je krijgt er kanker van en de bossen verdwijnen. Het juiste woord is propaganda. En de vraag dringt zich op: hoe weten ze dat ik diesel rij? Of ziet iedereen die advertenties? Ik denk dat ze van Twitter informatie kopen en het kentekenregister gebruiken. Een voorbode van nog veel kwalijker zaken…

Behalve Macron verdienen zijn ministers en woordvoerders evenmin een schoonheidsprijs voor hoe ze de volkswoede over stijgende prijzen en belastingen tegemoet treden. Braaf nagepraat door de media hamerden ze eindeloos op de enorme boetes en gevangenisstraffen die je kunt krijgen voor wat de actievoerders van plan waren: het verkeer blokkeren. Men zou meedogenloos optreden, juist om ’te waken over de vrijheid van circulatie’, een ‘fundamenteel recht’, al is dat tegenwoordig meer een recht van de sterkste.

Er werd van verschillende kanten snedig opgemerkt dat de moslims die iedere vrijdag in Parijs het verkeer onmogelijk maken door op straat te gaan liggen bidden, nooit van hun leven een bon hebben gekregen, laat staan erger. Net zomin als demonstranten in Bretagne, die jaren een route national hebben dichtgehouden, uit protest tegen de aanleg van een vliegveld.

Fluo is geen zwart

De repressieve houding van de autoriteiten geeft een nare bijsmaak, omdat we zo’n houding nooit zagen bij acties van de agressieve ‘black blocks’ -de radicale antifa’s van Frankrijk: jonge mannen van top tot teen in het zwart, die agenten in brand probeerden te steken. Of bij het straattuig dat hele wijken in de grote steden heeft overgenomen, waar de politie zich niet meer durft te vertonen, en die men gemakshalve zones de non-droit noemt. Daar zijn er zo’n honderd van.

Het is onbegrijpelijk dat in een land waar bijna iedere dag wel ergens een demonstratie is, en vaak behoorlijk gewelddadig, de autoriteiten zo reageren op een relatief vreedzame actie. Het lijkt of ze in paniek zijn geraakt. Wat een dommigheid -of arrogantie, om mensen niet eens even stoom te laten afblazen, maar meteen er zó op in te hakken… Het laatste nieuws is dat minister Castaner van Binnenlandse Zaken verklaard heeft dat de kans op een terroristische aanslag is gestegen door de acties van de gele vestjes. Ze proberen werkelijk alles.

Na de demonstratie bleven deze Castaner en premier Philippe er tot vervelens op hameren dat de acties met enorm veel geweld waren verlopen. Een leugen, omdat er op de anderhalf duizend plekken waar actie werd gevoerd, bijna nergens iets mis ging. Er waren -natuurlijk- incidenten, sommigen zeer onaangenaam, en één dodelijk slachtoffer, onder de demonstranten zelf.

Men stond op zeker moment ook vlakbij het Elyssée te demonstreren. De president kon ze horen, zei een minister ontzet. Als hij niet in Duitsland op het volk had staan schelden… Om daar te komen moest een flinke menigte zich door de duurste winkelstraat van Parijs wringen: de Rue du Faubourg Saint-Honoré, waar de president op nummer 55 woont. Dat gebeurde zonder ook maar één euro schade, terwijl bij veel eerdere demonstraties, met name door bewoners van de banlieues, in die straat en op de nabij gelegen Champs Elyssée al heel wat etalages aan diggelen zijn gegaan.

Les pue-de-diesel

Macron is in feite gekozen door een kleine groep kiezers, met name de gegoede, beter opgeleide, en grootstedelijke middenklasse. Bij gebrek aan tegenstand, of liever gezegd door een algemene angst voor de andere kandidaten, heeft hij het gehaald. Er werd toen al gewaarschuwd dat zijn verleden als investment banker en zijn totale gebrek aan interesse of gevoel voor het gewone volk hem in zouden halen. Zowel het een als het ander is uitgekomen.

De gele vestjes genieten op dit moment meer sympathie van het volk dan waar de president op kan rekenen. Hij blijft zakken in de peilingen, nog maar één van de vier Fransen ziet Macron zitten: ongetwijfeld de rijkste van de vier.

Fransen hebben geen koning om hun loyaliteit aan kwijt te kunnen, al wordt Macron vaak gekscherend de zonnekoning genoemd. Het valt mij altijd op hoe loyaal ze jegens hun president zijn, ook als ze niet op hem hebben gestemd. Dat was met Macron zeker ook het geval, maar het begint erop te lijken dat hij zijn krediet heeft opgebruikt.

Het minder bedeelde volk, ‘les pue-de-diesel’ zoals ze wel worden genoemd -de naar diesel stinkenden, krijgt van de Franse elite de schuld van alles wat er mis gaat: economie, werkeloosheid, racisme, en vooral de problemen met het milieu. De overgrote meerderheid rijdt inderdaad diesel, het was relatief goedkoop en het is betrouwbaar.

Ploucs émissaires

Maar niet alleen brandstof voor de auto explodeert in prijs, ook die voor de verwarming. En probeer buiten de stad je kinderen maar eens op school te krijgen zonder auto. Openbaar vervoer is behalve in en tussen grote steden vrijwel non-existent. Ik kan van mijn dorp met de bus naar Blois, 10 kilometer verderop. Daar gaan er drie per dag van, je zit er anderhalf uur in, dat komt neer op ruim 6 kilometer per uur. En eerst moet ik kilometers lopen naar een bushalte.

Je hoort hier en daar al vergelijkingen met de Franse revolutie. Toen was het de adel in culottes, een soort korte pofbroeken, tegen de sans-culottes, de lagere klassen in gewone broeken. Nu staat aan één kant de bevoorrechte klasse: mensen die de vruchten plukken van de door Macron zo verheerlijkte mondialisering, en die het zich kunnen veroorloven om in de onbetaalbaar geworden grote stad te wonen. Ze rijden in elektrische auto’s, of vliegen van A naar B op kerosine, die gek genoeg niet belast wordt.

Aan de andere kant de ‘ploucs émissaires’: de zondebokken, de minvermogenden die roken en diesel rijden, en het milieu op alle mogelijke manieren vervuilen, of daar in ieder geval de schuld van krijgen. Het gewone volk dat in ‘la France péripherique’ woont, allemaal in dezelfde ‘pavillions’, pre-fab huisjes. In de ogen van Macron lastige en domme kinderen die kort gehouden moeten worden, anders verknoeien ze het voor de rest.

In de Figaro sprak men al over een strijd tussen de ‘kerosine-elite’ en het ‘diesel-populisme’. Ik ben erg benieuwd hoe dit verder gaat. Gezien het onverbiddelijke optreden van de overheid en het snel kouder wordende weer, zullen de grootste vlammen wel doven. Maar er zal een vuurtje blijven smeulen, en het zou me niet verbazen als dat weer oplaait. Mochten de boeren en de vrachtwagenchauffeurs zich bij de actie aansluiten, dan is het zeker gebeurd met Macron. Zover is het nog niet: boeren moeten te hard werken en de chauffeurs komen bijna allemaal uit Oost-Europa tegenwoordig.