Doorbraak in Catalaanse thriller

Niemand hield het nog voor mogelijk. De meeste partijen zaten al in campagnemodus en de Catalaanse independentisten keken treurend naar de verdeelde en kibbelende Catalaanse pro-onafhankelijkheidspartijen. Terwijl het pro-onafhankelijkheidskartel Junts pel Sí vasthield aan het minister-presidentschap van Artur Mas en het antikapitalistische CUP mordicus tegen bleef, tikte de klok. Geen ingezworen minister-president op zondag zou automatisch nieuwe verkiezingen hebben ingeluid. Op de valreep besloot Artur Mas dan toch een stap opzij te zetten, waarmee hij de regeringsvorming deblokkeerde.

Artur Mas bleef onverteerbaar voor de CUP

Het veto van de CUP voor Mas had de sfeer zodanig verziekt, dat iedereen de hoop op een akkoord al had opgegeven. Mas schoot nauwelijks enkele dagen terug nog met scherp naar de CUP, de culminatie van weken moddergooien. Ondertussen begon het bij de liberalen van Mas te dagen dat nieuwe verkiezingen, zonder herhaling van het kartel met de links-republikeinen, hen tot een tweede of zelfs derde plaats zou veroordelen. Met het risico dat de pro-onafhankelijkheidspartijen, na maanden gekibbel, ook nog eens hun meerderheid zouden kunnen verliezen. Artur Mas maakte dan ook de enige keuze die hem nog restte: de eer aan zichzelf houden om zo een regeerakkoord mogelijk te maken, iets wat hij donderdag nog volledig uitsloot.

Vrijdagavond waagden de pro-onafhankelijkheidsverenigingen ANC, Súmate en AMI een laatste poging door de pro-onafhankelijkheidspartijen samen te brengen. Die verenigingen zijn sinds de massabetogingen een steeds grotere rol gaan spelen in de Catalaanse politiek. Na de vergadering zat het er ook op tussen de verenigingen onderling: het Spaanstalige Súmate vond dat Mas, bij gebrek aan consensus, dan maar moest opstappen. De verdeeldheid leek totaal en ANC-voorzitter Jordi Sànchez zei dat de kans op verkiezingen 99,99% was. Er restte enkel nog een laatste sprankeltje hoop. En dat was dus het overstag gaan van Mas.

CUP betaalt prijs voor Mas

De scalp van Mas heeft de CUP nu wel, maar daar betalen ze een prijs voor. Terwijl voorheen gepraat werd over een investituurakkoord, krijgen de Catalanen nu een volwaardig regeerakkoord. De CUP verbindt zich ertoe om twee parlementsleden te laten meelopen met Junts pel Sí. Deze twee parlementsleden blijven in de parlementaire groep van de CUP, maar zullen actief de vergaderingen van Junts pel Sí bijwonen, ter garantie dat het regeerakkoord nagevolgd wordt. In ruil daarvoor moeten deze twee parlementsleden meestemmen met Junts pel Sí in belangrijke stemmingen zodat een stabiele meerderheid gevormd wordt. De rest van de CUP verbindt zich ertoe niet met de oppositiepartijen mee te stemmen wanneer het onafhankelijkheidsproces en de stabiliteit van de regering daarmee in het gedrang zouden komen.

Carles Puigdemont nieuwe minister-president

De Madrileense politiek en pers deden het onafhankelijkheidsproces van Catalonië altijd af als een waanidee van Artur Mas. Met het verdwijnen van Mas als minister-president zou alles wel weer het oude worden in Catalonië, zo klonk het. In ruil voor Mas krijgen ze nu echter een geboren independentist. Artur Mas zette de stap naar onafhankelijkheid wegens zijn bestuurservaringen met het onwillige Madrid, waar hij tot het besluit kwam dat er geen alternatief is voor onafhankelijkheid indien Catalonië zichzelf behoorlijk wil besturen. Carles Puigdemont daarentegen was steeds een overtuigd voorstander van Catalaanse onafhankelijkheid. De tot vandaag burgemeester van Girona is ook voorzitter van AMI, de vereniging van lokale besturen voor onafhankelijkheid, dat een kleine 800 lokale entiteiten verzamelt die zich inzetten voor de onafhankelijkheid.

Druk op Madrid stijgt

Ondertussen verzamelen de donderwolken zich boven Madrid. Het Catalaanse akkoord is bijzonder slecht nieuws voor de nationale partijen, die hoopten op nieuwe verkiezingen. Het Catalaanse heet hangijzer komt ook bijzonder ongelegen bij een Spaanse regeringsvorming die volledig vast zit. Eerste minister Mariano Rajoy, van de conservatieve Partido Popular, kan geen stabiele meerderheid vormen zonder de hulp van het sociaaldemocratische PSOE, dat huivert van zo’n scenario. Een akkoord met de PSOE, waar Rajoy op aanstuurt, zou de linkse kiezers immers in de armen van het links-alternatieve Podemos duwen, terwijl de PSOE al historisch laag scoort. Een herhaling van de verkiezingen werd daardoor als zeer waarschijnlijk beschouwd. Het Catalaanse vraagstuk verhoogt nu de druk op PSOE-voorzitter Pedro Sánchez om nu wel zo’n regering van nationale eenheid te aanvaarden, al dan niet met het rechtse alternatief Ciutadanos. De Spaanse eerste minister Rajoy riep gisteren gehaast een persconferentie samen, om te herhalen wat de Spaanse partijen al lange tijd in koor zingen: hij zal geen afwijkingen op de wet toestaan en roept op om de weg te volgen van hervorming binnen het huidige legale stelsel. Een starre houding die in Catalaanse dovemansoren vallen.

Gisteren zond de Catalaanse independentistische parlementsvoorzitster de koning een verzoek om de nieuwe minister-president op audiëntie te ontvangen, zoals formeel gebruikelijk is. Toen ze dat meedeelde aan het parlement, volgde boegeroep uit het pro-onafhankelijkheidskamp. Carles Puigdemont, die zijn investituur afsloot met ‘Visca Catalunya lliure!’ (Leve vrij Catalonië!), mag zich gaan voorstellen aan koning Felipe VI, die morgen ook nog eens zijn zus voor het gerecht ziet verschijnen wegens een corruptiezaak. Het worden weinig vrolijke tijden voor de geplaagde koning.

De komende achttien maanden wordt het menens voor de Catalanen. Wordt Catalonië dan echt onafhankelijk? Als het van kersvers minister-president Carles – ik laat er mijn vel voor – Puigdemont afhangt wel. Morgen stellen we u hem voor.