De toekomst zal uitwijzen of geld de hefboom wordt die naar een staatshervorming zal leiden. Feit is wel dat Brussel in slechte papieren zit, en niet enkel financieel. Duurzame oplossingen kunnen er pas komen als men de hoofdstedelijke instellingen kritisch durft beoordelen. Drie decennia geleden werd het Brussels Gewest opgericht om een bestuurlijke dynamiek te bewerkstelligen. Anno 2023 bevat het bulletin vele tekorten, een taboe dat dringend doorbroken moet worden.

Het klinkt haast ontwapenend eenvoudig wanneer de strategie uit de mond van Bart De Wever rolt. Franstaligen hebben geld nodig, wat we zullen koppelen aan een grondige staatshervorming. Een échte ingrijpende deze keer, misschien wel de finale. Los nog van de vraag hoe strategisch het is een strategie op voorhand te grabbel te gooien, zijn er wel wat onzekerheden die zelfs de grootste believer moet bezig houden. We beperken ons tot het dossier Brussel.

Stad en gewest

Of het überhaupt wat wordt na 2024 laten we in het midden. Wat we wel met stellige zekerheid weten is dat Brussel in slechte papieren zit. En niet enkel het Gewest trouwens. Enkele maanden geleden raakte bekend dat de 19 baronieën op hun administratie dienden te besparen. Verschillende onder hen verhoogden zopas de onroerende voorheffing. En ook niet zo lang geleden moest het gewest nog het een en ander bijpassen.

Maar dat gewest lijkt dus zelf in slechte papieren te zitten, ook al doet de regering Vervoort zijn best zich te verschuilen achter het typische welles/nietes-spelletje tussen meerderheid en oppositie. Of hij noemt het ‘Brussel-bashen’ een geliefkoosde methode om kritiek te pareren. Maar zie, Défi, toch een regeringspartij, trekt aan de alarmbel. Een structureel deficit gekoppeld aan een schuld die op vier jaar tijd verdubbeld is, zou toch wat knipperlichten moeten activeren. Sterker: uit een recente studie blijkt dat de verhouding tussen beide nog zal verslechteren de komende jaren. Waar de schuldgraad vandaag aan 190% zit, wordt verwacht dat die tegen 2028 tot 285% zou stijgen. ‘Zonder radicale hervormingen stevent het Brussels Gewest op het failliet af’, vat Défi-parlementslid Christophe Magdalijns de situatie samen.

Zuidstation

Geld voor hervormingen? Er zit ongetwijfeld muziek in. Alleen kunnen die hervormingen slechts tot iets leiden als men eerst een analyse van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest durft maken. Een van de belangrijke argumenten om 35 jaar geleden die structuren in het leven te roepen was de nood aan bestuurlijke dynamiek die de hoofdstad nodig had. ‘Brussel’ was een bevoegdheid die in de – toen nog – nationale regering weggeparkeerd was, met als gevolg inertie en een stad die op alle vlakken op zijn retour was, niet in het minst demografisch.

Sindsdien werden er vele functies gecreëerd, maar het beleidsbulletin bevat verschillende tekorten. De recente heisa rond het Zuidstation, om slechts één voorbeeld te noemen, is daar een pijnlijk schrijnende illustratie van. Men zou verwachten dat de Minister-President een sleutelrol zou spelen in zo’n dossier, quod non. Rudi Vervoort (PS) oogstte kritiek door zijn gelatenheid. Hij had geen bevoegdheden, beweerde hij, was dagenlang afwezig en vond niets beter dan het dossier wat communautair op te poken.

Rudi Vervoort

Zijn politieke loopbaan valt nagenoeg samen met de oprichting van het Brussels Gewest; in 1989 was hij net gemeenteraadslid geworden. Hij beklom de echelons en werd tien jaar geleden Minister-President, maar potten wist hij niet te breken. ‘De Franstalige socialist Vervoort verenigt in zich alle kwaliteiten van een voortreffelijke minister-president, op leiderschap, visie, persoonlijkheid, moed en charisma na”’ schreef Jan Segers enkele jaren geleden al in Het Laatste Nieuws.

En in een zelfde geest van cynisme stelde hij vast dat ‘van alle Belgische gewesten Brussel ontegensprekelijk het best bestuurd wordt, op Vlaanderen en Wallonië na.’ Men kan zich niet blijven verschuilen achter onfortuinlijk fataliteiten en omstandigheden of het narratief van de ‘uitdagingen’ eigen aan de grootstad en dergelijke. Het Brussels Gewest bevat enkele serieuze constructiefouten. Hopelijk komt daarover afdoende reflectie voor men aanschuift aan de tafel waar om geld gebedeld zal worden.