Het cordon sanitaire is geen Belgische exclusiviteit. De aanverwanten van Vlaams Belang mogen dan de voorbije jaren – en ook vandaag nog in landen als Denemarken, Spanje, Nederland, Oostenrijk of Italië via rechtstreekse regeringsdeelname of gedoogsteun op het beleid gewogen hebben, in de meeste andere lidstaten van de Europese Unie geldt nog steeds de regel dat ‘je niet bestuurt met extreemrechts’.

‘Front Républicain’

Zo ook in Frankrijk. Toen Jean-Marie Le Pen begin jaren tachtig van vorige eeuw zijn eerste electorale successen behaalde, waren er op gemeentelijk vlak her en der enkele schuchtere pogingen tot samenwerking met het Rassemblement de la République (RPR), de toenmalige gaullistische partij. Maar al snel kwam er tegen die samenwerking een veto vanuit het partijhoofdkwartier in Parijs. Wijlen Jacques Chirac koesterde een fysieke aversie tegen het Front National (FN) en zou niet meer afwijken van de lijn van het zogenaamde ‘Front républicain’ tegen ‘extreemrechts’ , de Franse variant op ons Vlaams cordon. Centrumrechts riep jarenlang steevast op om voor de beter geplaatste linkse kandidaten te stemmen, wanneer zich bij om het even welke verkiezing de kans voordeed dat het FN het in een tweede ronde zou halen.

Ook wanneer het een communist was. Zelfs toen de Parti communiste français (PCF) nog de harde stalinistische lijn volgde, was samenwerking met haar niet uit den boze. Lionel Jospin zou als socialistisch regeringsleider, na de publicatie van het Livre noir du communisme van Stéphane Courtois en andere auteurs in 1997, op de tribune van het Frans Parlement zelfs roepen dat de ‘communisten altijd aan de goede kant van de geschiedenis hebben gestaan.’

Een ‘derde sociale ronde op straat’

Deze interne solidariteit van de Franse linkerzijde lijkt echter tot het verleden te behoren. Voor heel wat linkse politici en intellectuelen is het vandaag niet meer evident om automatisch voor de ‘gematigde’ kandidaat te stemmen, als er gevaar uit ‘extreemrechtse hoek’ dreigt. Zo verklaarde de psychoanalyticus Gérard Miller nog niet zo lang geleden in een interview met David Pujadas van LCI dat hij zich bij de volgende presidentsverkiezingen zou onthouden, mocht de eerste ronde opnieuw op een duel Macron-le Pen uitdraaien . Gérard Miller is de auteur van essays over extreemrechts als Les pousse-au-jouir du maréchal Pétain en Après la colère en leunt politiek nauw aan bij het extreemlinkse La France insoumise (LFI) van Jean-Luc Mélenchon.

Ook die wil niet meer gezegd krijgen dat hij bij een nieuw duel Le Pen-Macron voor deze laatste zal stemmen volgend jaar. Natuurlijk zullen beiden ‘er alles aan doen om te verhinderen dat Marine Le Pen aan de macht komt’. Maar voor Macron stemmen behoort daar blijkbaar niet meer bij. Het lijkt wel op een verrottingsstrategie. Hoopt Mélenchon op een ‘derde sociale ronde op straat’, zoals sommigen insinueren, met massale stakingen en het saboteren door de vakbonden van het overheidsapparaat, als Le Pen volgend jaar wint? Mélenchon wordt extremistischer met de dag. Alsof hij beseft dat hij het langs electorale weg nooit meer kan halen. Le grand soir moet er voor hem misschien op een andere manier komen.

Manuel Valls

Maar net dat extremisme begint vandaag gematigde linkse figuren te storen. Uit electorale overwegingen – de jacht op de allochtone kiezer – lijkt extreemlinks steeds meer de principes van de Franse laïcité op de helling te willen zetten. Enkele jaren geleden stapten verschillende tenoren van La France insoumise, waaronder Mélenchon en zijn voornaamste luitenant Alexis Corbière, naast notoire moslimextremisten op in een zogenaamde ‘marche contre l’islamofobie’ waar uit honderden kelen de kreet ‘Allah Akhbar’ weerklonk. Sindsdien loopt er een nieuwe breuklijn door de Franse linkerzijde. Met aan de ene kant heel wat prominente leden van Europe-Ecologie-Les Verts (EELV), politici van de Parti communiste en natuurlijk Mélenchon en de zijnen en aan de andere kant gematigde socialisten die hun geschiedenis kennen en voor wie de laïcité onlosmakelijk verbonden is met de andere waarden van de Republiek, de liberté, de égalité en de fraternité. Het debat rond het zogenaamde islamogauchisme aan de Franse universiteiten is een mooi voorbeeld van die nieuwe breuklijn.

Manuel Valls appelle à voter Valérie Pécresse et tourne le dos à la gauche https://t.co/DSxoiVGSzR

— 20 Minutes (@20Minutes) June 24, 2021

Manuel Valls is de bekendste exponent van deze gematigde linkerzijde die geen haarbreed wil afwijken van de laïcité. In 1989, onder Michel Rocard, behoorde hij al tot degenen die luid protesteerden nadat de Raad van State moslimmeisjes van een college in Creil toeliet om gesluierd naar school te komen. Valls was jarenlang een boegbeeld van de  Franse socialisten en jarenlang minister van binnenlandse zaken en nadien premier onder François Hollande. Hij heeft niet alleen de Franse, maar ook de Spaanse nationaliteit en poogde na de verkiezing van Macron tot president, met wie hij het nooit goed kon vinden in de Franse regering, vruchteloos burgemeester van Barcelona te worden. Dat avontuur mislukte, maar Valls keerde terug naar Frankrijk en is sinds de publicatie van zijn bestseller Pas une goutte de sang français, (Grasset, 2021) weer vaak te gast op de Franse televisie.

Cordon sanitaire tegen extreemlinks?

Na de eerste ronde van de regionale en departementale verkiezingen vorige zondag riep de gewezen socialistische eerste minister onmiddellijk op om in de tweede ronde, in de regio Ile-De-France, niet voor de coalitie van linkse partijen te stemmen maar voor de uittredende centrumrechtse regiovoorzitster Valérie Pécresse . Die krijgt, hoewel een lid meer van de partij, nog steeds de steun van Les Républicains en mag op een tweede ambtstermijn hopen. Ook de vroegere jarenlange socialistische regiovoorzitter, Jean-Paul Huchon, stemt in Parijs in de tweede ronde vandaag voor Valérie Pécresse in plaats van voor de linkse kandidaat Julien Bayou van Europe-Ecologie-Les Verts (EELV). Pécresse heeft die steun dankbaar aanvaard. Voor haar is de strijd tegen ‘extreemlinks’ net zo belangrijk als die tegen ‘extreemrechts’.

Of hoe het ‘Front républicain’ geen exclusieve strategie tegen het Rassemblement National meer is, maar voor steeds meer mensen ter linkerzijde ook tegen Jean-Luc Mélenchon en sommige fanatieke groenen moet gehanteerd worden. Ook in een regio waar geen gevaar voor een doorbraak van het RN dreigt, verkiezen Emmanuel Valls en Jean-Paul Huchon vandaag om rechts te stemmen in plaats van voor het gemeenschappelijke links front. Voor hen gaat het om een keuze voor of tegen de laïcité en het islamogauchisme. En meteen mag duidelijk worden dat het voor de Franse linkerzijde volgend jaar een hopeloze zaak wordt om met een gemeenschappelijke kandidaat naar de presidentsverkiezingen te gaan.