‘Een glansprestatie’

‘De premier zette vandaag een glansprestatie neer’, is het twittercommentaar (18/12 om 11u28) van Koen Geens op de wanhoopspoging van Charles Michel om zijn geamputeerde regering overeind te houden.

‘Een glansprestatie’. Dat woord reserveer je doorgaans voor atleten na een marathon of pianisten na een Rachmaninoff-concerto in de Koningin Elisabethfinale. Meteen reduceert Koen onbewust het politieke bedrijf tot zijn ware betekenis: iets tussen sport en kunst. En zo heb ik politiek ook altijd geapprecieerd, als een kruisbestuiving tussen theater en krachtpatserij. Het is de manier hoe de media haar ten tonele voert, en dat is volledig waarheidsgetrouw. Elke poging om er iets ernstigs van te maken, iets dat buiten de krijtlijnen van het spel valt, is bij voorbaat ten dode opgeschreven.

Rigoletto (let op de Belgische driekleur over zijn linkerschouder)

Sport en kunst, acrobatiek en pathos. Koppelt men die dimensie dan terug naar de recente ‘prestatie’ van Michel in de Kamer (‘ik deel een zak geld uit aan iedereen maar laat mij leven’), dan opteer ik enerzijds voor een nieuwe discipline in de Paralympics, namelijk hardlopen voor lammen (ook wel genoemd: lopende zaken), of een van mijn lievelingsstukken uit het operagenre: het moment waarop de gebochelde nar Rigoletto uit de gelijknamige opera van Verdi om genade smeekt en uitroept ‘Ah! voi tutti a me contro venite!’ (iedereen is tegen mij!). De harde heldentenor Bart De Wever haalde diezelfde aria boven, toen hij opeens bijzonder emotioneel werd (‘… dat mijn integriteit door de modder wordt gesleurd, maakt me heel verdrietig’), wat toch bewijst dat het pathos alle grenzen tussen partijen overstijgt.

Politieke pathetiek dus. Het fenomeen van gespeelde gevoelens die echt worden omdat de acteur er zo in opgaat, met alles er rond in zijn zog. Het nuchtere feit dat de Belgische natie geboren werd uit een operavoorstelling op 25 augustus 1830, met de vreselijke draak van de in vergetelheid geraakte Daniel François Esprit Auber ‘La Muette de Portici’, blijft afstralen op het huidige gebeuren. België zal daar nooit uit weg geraken, en al wie in de Belgische politiek speelt, flamingant of niet, wordt daarin meegezogen.

Geen echte ramp

‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’ (Miloš Forman, 1975)

Een bijzonderheid aan La Muette is dat de hoofdfiguur stom is en dus gedurende de hele opera geen noot zingt. In plaats daarvan danst zij en maakt ze veel gebaren met haar armen, een enorme vondst. Paralympics dus, en dat geeft nog een andere dimensie aan het politieke theater slash arena: het feit dat deze mensen ook ons mededogen verdienen. We blijven machthebbers (of wat daarvoor doorgaat) zien als kwaadaardige kwelgeesten, terwijl ze zelf gekweld worden door de obsessie om hun beperking te overstijgen. Politiek talent bestaat gewoon niet, het is het pathos van de bultenaar. Ik ken geen enkele politicus die zich ‘normaal’ gedraagt, er kleeft altijd een geur aan van hypertheatraliteit, overdrijving en zelfmedelijden.

De kiezer is dan niet de knullige onderdaan die zijn stemplicht vervult terwijl de partijen het toch met elkaar op een akkoordje gooien, maar de verpleger die het spel meespeelt met de patiënt in de inrichting. Heel de santenkraam van verkiezingen, coalitievormingen, plus de daarmee gepaard gaande broeder- en zustermoorden, moties van vertrouwen, wantrouwen, verlangen, afkeer, behoren tot een pathologisch universum dat uitsluitend via grote meesterwerken kan geëvoceerd worden, zoals de gekkenhuis-tragikomedie ‘One Flew Over the Cuckoo’s Nest’. Of in de opera dus. Fresco’s van waanzin en ontspoorde ego’s.

En jawel, dat kost allemaal geld, veel geld, maar democratie mag iets kosten. Demo wat? Wel kijk, hier kom ik tot mijn oude stelling dat men beter symbolische broedermoorden kan organiseren dan echte. Zoals kunstenaars, zeker moderne, hun sadisme kunnen uitleven in onschuldige performances en installaties, geldt ook voor de politicus dat zijn biotoop hem toelaat moord en doodslag op een symbolische manier te beleven. Ontneem die mensen hun speelkamer, en er ontstaan échte catastrofes.

(S)lopende zaken, aflopende zaken, strompelende, vallende en knielende zaken, voorlopige twaalfden: de val van de regering is dus helemaal geen echte ramp, het is een kartonnen evenement ergens in een decor. Idem dito voor de solo’s van alle De Roovers, Calvo’s, Michels, plus het koor daarachter, beter bekend als de mainstream-media: een glansprestatie. Stop met moraliserende bespiegelingen over Oude Politieke Cultuur, bekijk het als iets esthetisch, een spektakel in de ware zin van het woord. Met een Koning als echte deus-ex-machina, want nu opeens beseffen we weer dat hier ook nog een zwaar geval met een kartonnen kroontje rondloopt.

En nu lees ik net dat het fameuze Marrakesh-pact in New-York is goedgekeurd, met of zonder de Belgische stem, die doet er helemaal niet toe. Al die heisa voor niks, de wereld draait toch verder maar België doet altijd nog een danspas extra, een toegift, helemaal gratis, zoals La Muette. Wie de Belgische politiek wil begrijpen, moet iets van opera kennen of in een psychiatrische inrichting werkzaam zijn. Wetstraat-watchers, een workshop wacht u.

In 2019 trekt Johan Sanctorum met een nieuwe lezing door Vlaanderen, dit keer over de media. Info en boeking: klik hier.