Een ongewone kandidaat

Vechtlustig

Die kandidaat is niet van de minste. De 65-jarige Peer Steinbrück (SPD) heeft er al een lange politieke carrière op zitten, maar is nog altijd niet moegestreden. Integendeel, hij is vechtlustig, retorisch zeer begaafd en erg beslagen op fiscaal-economisch vlak. De christendemocraten proberen hem af te schilderen als een ‘noodoplossing’ omdat van de andere sociaaldemocraten die als kandidaat in aanmerking kwamen partijvoorzitter Sigmar Gabriel ‘niet kan’ en fractievoorzitter Frank-Walter Steinmeier ‘niet wil’.

De keuze van de partijtop voor Steinbrück is echter doordacht, niet alleen omwille van de genoemde eigenschappen, maar ook omdat hij duidelijk positie inneemt. Duitsland kent geen stemplicht en van de kiezers die thuisblijven, dragen de meesten het hart links en wel voor de SPD als de grootste van de drie linkse partijen (naast ‘Grüne’ en ‘Die Linke’). Als ze merken dat er met Steinbrück een verschil kan gemaakt worden, zullen ze eerder geneigd zijn naar de stembus te trekken.

De kandidaat-kanselier heeft al laten verstaan dat hij niet zomaar minister onder Merkel wil zijn. Met andere woorden: hij staat voor een andere coalitie dan de huidige. Bij voorkeur voor rood-groen, maar het is niet uitgesloten dat de liberale FDP (geel) mee in bad zou worden getrokken. In dat geval zou er een ‘Ampel’, een ‘verkeerslicht-coalitie’, boven de doopvont worden gehouden.

Gevaar

Dat ‘geval’, een ‘gevaar’ voor Merkel, is niet denkbeeldig. Steinbrück is niet te links opdat hij niet ook centrumrechtse kiezers zou kunnen bekoren – uit de ‘bürgerliche Mitte’ zoals dat in Duitsland heet. Merkel leeft in een gespannen relatie met haar liberale coalitiepartner. Vele liberalen, maar ook conservatieve christendemocraten vinden dat de kanselier in haar beleid inhoudelijk is opgeschoven in de richting van de sociaaldemocraten, waardoor haar CDU ‘sociaaldemocratische trekjes’ zou vertonen.

Bepaalt haar achtergrond als voormalig burger van de DDR, de communistische Oost-Duitse staat (1949-1990), mee haar misschien niet zo klassiek-burgerlijk profiel? Dat denken alvast haar vijanden binnen het conservatieve kamp – zoals Gertrud Höhler, die haar over de hekel haalde in het boek ‘Die Patin’ (zie mijn artikel ‘Merkel, “de Vreemde”‘, 31.08.2012). Of is het misschien een algemene tendens van de democratie anno 2012 om de scherpe ideologische kantjes er af te vijlen? Een tendens waarbij partijen naar elkaar toe groeien, met de nodige vaagheid tot gevolg, zeer tot ongenoegen van de kiezer die misschien wel daarom de ‘klare Kante’, de duidelijke taal, van een Steinbrück weet te pruimen?

Geloofwaardig

Als Steinbrück niet te links is, zou hij in de ogen van ‘burgerlijke’ kiezers die misnoegd zijn over Merkels koers, al niet meer zo onaanvaardbaar overkomen als een Gabriel of Steinmeier dat wel zou doen. Als minister van financiën in de Grote Coalitie van Merkel I (CDU/CSU en SPD, 2005-2009), heeft hij tijdens de crisis van 2008 de banken gered en een ‘alliantie tussen de staat en de financiële economie’ gesmeed, zoals de Duitse pers zijn optreden omschrijft. Dat heeft hem bij de bevolking een gedegen reputatie als kenner van de materie opgeleverd.

Tegelijk staat zijn geloofwaardigheid op het spel, omdat hij nu het bankensysteem aan banden wil leggen, bijvoorbeeld door te pleiten voor een opsplitsing van grote banken in telkens een investerings- en een zakenbank. Zijn tegenstanders uit het christendemocratische kamp verwijten hem dat hij als federaal minister van financiën aan deregulering deed waar hij nu voor verstatelijking is.

Geschikt

Voor de SPD is hij wel de geschikte kandidaat-kanselier omdat hij de eigen aanhang weet te mobiliseren en ook omdat hij kiezers van de ‘burgerlijke’ partijen kan afsnoepen. Het komt erop aan de SPD sterk genoeg te maken – nu zit ze in een dipje van rond de 25 procent van de kiezersintenties – opdat ze een coalitie kan tot stand brengen met een andere partij of andere partijen dan de CDU/CSU.

Ondanks dat gemeenschappelijke streven – Merkel aflossen – zijn niet alle plooien gladgestreken tussen Steinbrück en de meer linkse vleugel van de Duitse sociaaldemocratie. Terwijl de partij weer meer de linkse toer opgaat, roemt Steinbrück een vorige SPD-kanselier als zijn voorbeeld. Maar die gewezen kanselier, Gerhard Schröder, was en is niet de meest geliefde bij de sociaaldemocraten wegens de zware en pijnlijke hervormingen die hij op de arbeidsmarkt doorvoerde. Steinbrück zal dus moeten leren om meer tegemoet te komen aan de ‘Genossen’, de ‘kameraden’.

Hoop

Voor de Europese linkerzijde kiemt de hoop op versterking. Slechts 5 op de 27 lidstaten van de Europese Unie tellen een socialistische regering (of een sociaaldemocratische zoals de Duitsers dat noemen). Als een sociaaldemocratische kanselier het regeringsroer overneemt in Duitsland, zou dat gezien het soortelijk gewicht van Duitsland de balans in Europa duidelijk doen overhellen naar links. Maar ook hier moet Steinbrück over eieren lopen.

De Fransen zijn niet vergeten dat hij toenmalig president Sarkozy in 2007 de mantel uitveegde omdat die teveel belastinggeschenken gaf en geen serieus begrotingsbeleid voerde. Een linkse politicus die een rechtse op de vingers tikte met zulke vermaningen, het was weer wat anders.

Het tekent Steinbrück ten voeten uit als een ongewoon politicus. Maar als hij de SPD op het overwinningsschild wil heffen, zal hij toch nog duidelijker het verschil met Merkel moeten maken en vooral dan met haar Europapolitiek die de meeste Duitsers weten te smaken.

Dit artikel verscheen ook op www.deredactie.be