In eerste plaats ben ik een Vlaamse burger

Doorbraak: Sta ik hier nu voor de ideale imam? Perfect Nederlandstalig en modern.

Khalid Benhaddou: ‘Ik ben gewoon een imam die in zijn preken heel actueel tracht te zijn. Ik wil als imam de leefwereld van de jonge moslims hier in Vlaanderen begrijpen en inspelen op hun dagdagelijkse vragen.’

Jij bent een echte Vlaamse imam met een onvervalst Gents accent.

‘Ik noem mijzelf een Vlaamse imam. Ik ben hier geboren en ben Vlaming. Ik heb Marokkaanse roots, maar ben in eerste plaats een Vlaamse burger. Ik vind het ook belangrijk trouwens om mij te profileren als Vlaming. Al was het maar om te tonen dat imams van eigen bodem kunnen komen en niet per sé hoeven geïmporteerd te worden uit het Midden-Oosten. Dat is trouwens een pijnpunt in onze samenleving dat importeren van imams. Wij hebben meer nood aan Vlaamse imams!’

Hoe doe je dat?

‘Je hebt een volwaardige imamopleiding nodig in Vlaanderen. Nu kan je al iets soortgelijks volgen in Leuven. Ondertussen is er ook in Antwerpen een imamopleiding gestart. Dat is een goede zaak. De komende jaren gaan er zo meer en meer imams van eigen bodem komen. En dat komt de (Europese) islam alleen maar ten goede.’

Klinkt logisch. Maar waarom heeft dat zo lang geduurd? Waarom zijn er niet meer Khalid Benhaddou’s?

‘Ik ben van de tweede generatie. De eerste had daar geen nood aan. Zij spraken amper de taal en de geïmporteerde imams spraken hun taal en deelden hun cultuur.

Het is de tweede generatie die met identiteitsvraagstukken zat en zit. Zij kampen met strijd en vragen zich dikwijls af wat ze nu zijn. Vlaming, Marokkaan? Hoe kan ik mijn geloof beleven in Vlaanderen? Kan ik hier moslim zijn? Druisen bepaalde principes van de islam niet in tegen de principes bijvoorbeeld hier in Vlaanderen? Hoe kan ik een goede burger zijn van de Vlaamse maatschappij zonder mezelf te verloochenen? Al deze vragen hebben er voor gezorgd dat de behoefte ontstond en ontstaat om daarover met bijvoorbeeld imams te kunnen speken ‘van hier’. Imams die preken geven die aangepast zijn aan een reële context en niet aan die van pakweg Marokko. Het is een nieuwe context met nieuwe uitdagingen en nieuwe vraagstukken.’ 

Vlaming en moslim zijn is zeker geen contradictie

Kan je überhaupt Vlaming en moslim zijn?

‘Natuurlijk. Vlaming en moslim zijn is zeker geen contradictie. Heel wat waarden waar de doorsnee Vlaming voor staat, zijn ook waarden waar wij als moslims voor staan. Wij delen grotendeels dezelfde problemen van de doorsnee Vlaming. Of het nu om sociaaleconomische vraagstukken gaat of vergrijzing of wat dan ook.’

In onze samenleving schieten erg veel mensen in een kramp als ze het woordje ‘moslim’ of ‘islam’ horen. Hoe komt dat en wat kan je er tegen doen?

‘Die negatieve beeldvorming bestaat. Klopt. Dat komt ondermeer omdat er krachten zijn in de samenleving die nu eenmaal graag polariseren en niets liever willen dan een ‘clash of civilisations’. Op doe manier bestaat makkelijk de perceptie dat ‘moslim zijn’ iets problematisch is en dat die moslim nooit volledig kan ingeburgerd zijn in Vlaanderen.

Mensen die een andere stem laten horen, komen ook dikwijls te weinig op de voorgrond. Maar het principe is duidelijk: een moslim kan perfect leven in de Vlaamse samenleving en is er niet op uit die te ontwrichten.’

Het Nederlands is de taal van de jonge moslims, spreek hen in die taal aan!

Opmerkelijk ook: Gent telt, voor zover we weten, geen IS-strijders. En dat voor een stad met 20.000 moslims, bijna 1 op 10 Gentenaars. Hoe komt dat?

‘Daar zijn verschillende redenen voor denk ik. Om te beginnen zijn er hier verschillende moskeeën die ook in het Nederlands prediken naast het Arabisch. Dat is niet onbelangrijk. Dat is de taal van de jongeren. Als die jonge gasten namelijk niet in hun taal worden aangesproken, gaan ze zelf op zoek naar informatie en vinden ze die op dikwijls zeer dubieuze websites. Bovendien is de grootste moslimgemeenschap in Gent de Turkse. En die werkt via bewegingen die een zeer gematigde manier van islambeleving aanhangen.’

Krijg jij dan dikwijls vragen van jongeren over actuele zaken, zoals ISIS?

‘Ja hoor. Dat is voorwerp van gesprek bij ons. Het houdt veel mensen bezig. Niet alleen politici, academici en opiniemakers, maar ook de gewone moslim. Zij stellen zich dan bijvoorbeeld de vraag of dat kalifaat iets is waarnaar we moeten streven bijvoorbeeld. Het leeft echt wel.’

Staan hier jongeren te popelen om naar ginder te trekken?

‘Dat nu niet. Maar er zijn jongeren die luidop de vraag stellen of de strijd voor een kalifaat geen legitieme strijd is vanuit een islamitisch oogpunt. Zij stellen die vraag en ik antwoord daar dan op dat het géén legitieme strijd is vanuit islamitisch oogpunt. Het is niet conform de islam dat enkelingen of groepen plots beslissen een jihad te gaan voeren bijvoorbeeld.’

‘Ik sta heel dicht bij de jongeren hier. Ik deel hun interesses en ben daar te vinden waar ook zij zijn. Ik ben een makkelijk aanspreekpunt voor hen, drink thee met hen, babbel, sport en discussieer er mee. Daarnaast engageer ik me ook in organisaties die moslim- en Vlaming-zijn met elkaar trachten te verzoenen. En als imam maak ik zeer duidelijk dat wat er zich in Irak en Syrië afspeelt niet de islam is waar wij voor staan.’

Racisme mag niet gebagatelliseerd worden

Een van de redenen waarom jongeren naar ginder zouden trekken, zou het racisme zijn hier. Klopt dat? Is dat effectief zo zwaarwegend en onderschatten we dat?

‘Ja. Racisme mag niet gebagatelliseerd worden. En dat gebeurt vaak vanuit autochtone hoek. Neem nu bijvoorbeeld de uitspraken van huidig minister Homans. Zij relativeerde het racisme. Ik moet er geen tekening bij maken dat dat velen tegen de borst stoot. Of neem de uitspraken van Theo Francken die openlijk twijfelde aan de meerwaarde van sommige bevolkingsgroepen. Dat helpt de zaak nu niet bepaald vooruit. Zo schep je bewust of onbewust een klimaat waar racisme makkelijk gedijt.’

Heel veel autochtone Vlamingen kunnen zich niet onmiddellijk iets voorstellen bij het begrip ‘racisme’.

‘Dat begrijp ik. Het staat ook ver van hun leefwereld. Maar dat wil niet zeggen dat het er niet is. Geloof me, het is er wel. Veel moslims kunnen er over getuigen. Heel wat rapporten Europees en internationaal bewijzen het ook. Vlaanderen kampt met een racismeprobleem. Opmerkelijk is dat geen enkele politieke partij daar een punt van gemaakt heeft tijdens de afgelopen verkiezingscampagne. Het spreekt de onderstroom van Vlaanderen niet aan.’

Veel autochtone Vlamingen vinden dat er te pas en te onpas met het woord ‘racisme’ wordt geschermd. Volgens hen wordt er nogal snel ‘racist!’ geroepen ook als er helemaal geen sprake is van racisme. Klopt dat volgens jou?

‘Het wordt inderdaad veel gebruikt. Dat klopt. En dat is vervelend. Het is dikwijls een makkelijk containerbegrip. Maar betekent niet dat racisme onbestaande is. Het begrip moet geherdefinieerd worden. En daar waar het gebeurd moet het hard aangepakt worden!’

Ik mis als moslim het ‘godsbesef’ in de politiek

Moet dat per sé, een moslimstem in de politiek?

‘Wel, de moslims zijn sowieso een groep in de Vlaamse samenleving. 300.000 mensen als ik me niet vergis. En die voelen zich dikwijls niet vertegenwoordigd. Alleen is de vraag of wij moslims onze stem per sé politiek willen of moeten laten weerklinken. Er zijn ook andere democratische manieren. De moslimgemeenschap is daar nog niet uit. Deels omdat ze geen homogene gemeenschap is. Daarom dat ik er voor pleit om de krachten te bundelen en de vraag te stellen welke rol we willen spelen. We vinden ons dikwijls niet terug in het huidige politieke landschap. We zijn geen liberalen, noch socialisten of nationalisten. Maar we hebben als groep wél een visie op de samenleving en die spruit voort uit onze islamitische waarden. Daar is trouwens helemaal niets mis mee, zolang die waarden ‘matchen’ met de democratische rechtsregels.’

Concreet: Wat missen jullie dan als moslims in de politiek?

‘Ik mis als moslim het ‘godsbesef’. Dat besef kon je voor enige tijd al dan niet uitdrukkelijk terugvinden bij de christendemocratische partijen. Maar dat is sterk verwaterd. Dat was ook één van de kritiekpunten van oud-senator Rik Torfs. Er wordt volgens hem te weinig teruggegrepen naar de christelijke wortels. Dat is spijtig omdat religie altijd al de inspirator is geweest van sociale normen. Ik mis die en ik niet alleen. De juridische afbakening wordt al gemaakt door de politieke partijen. Maar wie maakt de sociale normering? Wie bepaalt de grondslag van de moraliteit in onze samenleving? Vandaag wordt het verhaal van de absolute vrijheid verkocht, van het absolute individu. Is dat zo gezond dan? Op dat vlak kan ik me trouwens terugvinden in de ideologie van bijvoorbeeld de Vlaams-nationalisten. Ook zij hebben terechte twijfels en vragen bij dat absolute vrijheidsverhaal. Dat heeft nu eenmaal hier en daar gefaald. De mens is vandaag nog nooit zo vrij geweest. Maar tegelijk is de mens nog nooit zo ongelukkig geweest, slikt hij a volonté anti-depressiva, pleegt hij zelfmoord, heeft hij twijfels. We zitten dus niet in een gelukkige samenleving.’

Als ik jou goed hoor, ben jij eigenlijk een klassieke christendemocraat, moslimdemocraat zeg maar.

‘Weet je, de Vlaams-nationalisten en andere communautaristen hebben met ons gemeen dat ze ook vinden dat de waarden van een samenleving niet uit het individu moeten gepuurd worden. Vlaams-nationalisten verwijzen dan naar het sociaal weefsel. Dat vinden wij dan weer niet. Wij verwijzen naar God. Het is toch opmerkelijk dat onze samenleving vol regeltjes zit waar niemand nog z’n weg in kent. Een soort betuttelende strafstaat. Waar zijn die sociale normen? Religie is een belangrijke leverancier van die sociale normen.’

Een organische samenleving dus. Maar het is duidelijk: jij bent een conservatieve christendemocraat.

‘Het énige wat ik met christendemocraten deel is dat zij voor bepaalde waarden staan waar ik ook voor sta. Zij durven nog teruggrijpen naar hun geloof en putten daar normen uit. De grondslag van de moraliteit wordt door God bepaald. Niet door het individu.

Daarom dat ik er voor pleit dat jongeren terugkeren naar de juiste lezing van de islam, niet naar een foute zoals we dat veel zien. Alleen door een juist besef en begrip van hun religie staan ze sterk en houden ze zich aan de regels van een samenleving. Het is net door het verregaand verwijderen van de islamitische normen dat veel jongeren op het verkeerde pad komen. Keer terug naar de islam en begrijp hem in zijn juiste context. Probleem is dat er vandaag géén vooraanstaande Vlaamse moslims zijn die een visie hierop ontwikkelen die aansluiting kan vinden bij de leefwereld van de jongeren.

We hebben vandaag hopen geïmporteerde imams die prediken een discours dat goed is voor gebieden in Marokko, goed is voor een regio waar ze zelf zijn opgegroeid. Moslims hier kleven grotendeels een lezing van de islam aan die uit het Midden-Oosten komt. Dat is niet goed. We hebben een contextuele islam nodig in Europa. Wij moeten ons loskoppelen van de islambeleving daar. Maar dat kan alleen als we valabele figuren hebben hier.’

Je zei net dat er te weinig vooraanstaande figuren zijn binnen de Vlaamse moslimgemeenschap. Toch enigszins bizar binnen een gemeenschap van 300.000 mensen. En jij bent toch niet de enige, toch?

‘Er zijn heel wat mensen bij ons die er bewust voor kiezen om niet op de voorgrond te komen, net omdat zij vinden dat er nog steeds geen duidelijke visie is over de Vlaamse moslim. Maar dat ze er zijn, is zeker. Ze komen meer en meer op de voorgrond en men kan daar zijn ogen niet meer voor sluiten. De vraagstukken waar zij zich mee bezig houden, zijn erg boeiend. Die vraagstukken boeien trouwens heel de islamitische wereld.

Je hebt zelfs in de Arabische wereld geleerden die zich buigen over de vraag of de politieke islam wel een toekomst heeft of kan hebben in de Arabische wereld. Een vraag waarover zij zich buigen is bijvoorbeeld hoe de islamitische wereld een renaissance kan krijgen, zeker nu de islam in een zeer slecht daglicht staat. Ook wij Europese en Vlaamse moslims zijn slachtoffer van die zienswijze. Maar die denkers krijgen geen podium in de islamitische wereld.’

Welke politieke raad geef jij een moslim die daarom vraagt?

‘Ik ben geen blanco-stemmer. Ik stem op een partij die punten heeft waarin ik mij kan terug vinden. Ik ben moslim, maar ook leerkracht. Ik kijk naar een partij die het meest met mijn visie strookt.’

De hoofddoek und kein Ende…

Uit een onderzoek van het Gentse bureau Trendwolves dat ethomarketeer Rachid Lamrabat mee begeleid heeft, blijkt dat de grote meerderheid van de moslimjongeren ‘links’ stemt terwijl hun autochtone soortgenoten een voorkeur voor ‘rechts’ hebben. Leg dat eens uit?

‘Verbaast me niet. Dat is traditioneel altijd al zo geweest dat wij links stemmen omdat we er van uitgaan dat linkse partijen opkomen voor de zwakkere in de samenleving, voor de arbeiders, voor zij die het niet zo breed hebben. Wij dus. Anderzijds zie je hoe langer hoe meer moslims in Vlaanderen die ondernemers zijn en tot de betere middenklasse horen. Zij stemmen dan weer anders.

Dikwijls zeggen critici dan dat wij moslims bedrogen worden door links. Zie het hoofddoekenverbod van Patrick Janssens. Dat is inderdaad een moeilijk debat. Moeten we ons stemgedrag baseren op een enkel geloofspunt, de hoofddoek in casu, of gaat het breder?’

Nochtans verwijzen moslims dikwijls naar de hoofdoek als hét symbool.

‘Links is er om te beginnen zelf niet aan uit of ze nu voor of tegen die hoofddoek zijn. Hier in Gent is het geen probleem bijvoorbeeld. Persoonlijk vind ik het problematisch dat onze samenleving daar een probleem van maakt. In het Verenigd Koninkrijk gaat men daar helemaal anders mee om. Daar is er geen discussie. Ook Nederland beweegt stilaan in dezelfde richting. Enkel ons land blijft achter. (de beleidslijn van minister van ambtenarenzaken Homans was toen pas verschenen, waarin gestipuleerd werd dat Vlaamse ambtenaren zelf mogen kiezen of ze bijvoorbeeld een hoofddoek dragen, zolang ze hun job maar neutraal en professioneel uitoefenen – Doorbraak).

Heel die discussie is zo tijdrovend. Er zijn volgens mij fundamentelere vraagstukken voor de Vlaamse moslim dan te blijven hameren op de hoofddoek. Uiteraard is de vrijheid om die te dragen belangrijk voor ons, maar er zijn minstens even belangrijke vraagstukken.  Het is anderzijds ook bijzonder hypocriet de multiculturele en diverse samenleving te propageren, maar anderzijds onder het mom van neutraliteit die hoofddoek te verbieden. Net de overheid moet het signaal geven dat diversiteit erg verrijkend is. En die diversiteit impliceert nu eenmaal dat mensen in alle vrijheid hun godsdienst moeten kunnen beleven.

En om al één vooroordeel weg te nemen: in de islam is er keuzevrijheid of je een hoofddoek draagt of niet. Kijk maar naar veel van onze moslima’s die geen hijab dragen, maar hun vriendinnen bijvoorbeeld wel. Het is stukken belangrijker wat er in het hoofd van een moslima zit, dan wat er op haar hoofd zit.’

Kan een moslim op een van de ‘Zweedse’ partijen stemmen?

‘Tuurlijk. Dat moet de moslim zelf uitmaken. Alleen denk ik dat het ergens logisch is dat de moslim “links” stemt aangezien die partijen items als discriminatie hoog of hoger op hun agenda zetten. Vraag die rest is dan enkel waarom moslims “rechts” stemmen? Wat vinden zij bij die partijen wat ze elders niet vinden? Het hangt dus af van de prioriteiten die je hebt als Vlaamse moslim.’

Moslimjongeren zien Dyab Abou Jahjah niet langer als énige stem hier

Een van die weinige markante figuren uit de Arabische gemeenschap is de Libanees Dyab Abou Jahjah. Hoewel zelf geen soenniet (zoals het gros van de Marokkanen en Turken) maar half sjiitisch, half christelijk opgegroeid, vertegenwoordigt hij de moslimgemeenschap hier. En dat niet altijd even subtiel als je zijn taalgebruik bekijkt. Is Abou Jahjah hét model voor de allochtone gemeenschap?

‘Het is niet aan mij om dat uit te maken. Hij heeft hier vroeger veel betekend in een tijd dat allochtone jongeren nog geen volwassen stem hadden. Hij was de eerste die een bewustvormingproces in gang heeft gezet destijds. Ik keek toen ook naar hem op.

Alleen is het zo dat jongeren vandaag een pak assertiever zijn geworden, hebben ze een opleiding genoten, denken ze dieper na. Zij zien Dyab Abou Jahjah niet langer als énige stem van onze groep.’

Jahjah kan zeer polariserend en grofgebekt zijn. Niet meteen een goed voorbeeld voor de allochtone jongeren.

‘Ik hoop dat Jahjah verstandig genoeg is om te beseffen dat allochtone jongeren hem niet hoeven te volgen en soms vertrekken uit andere referentiekaders. Ikzelf ben het eens met hem op een aantal vlakken, maar op een aantal andere vlakken ben ik het oneens.

Hij is overigens ook zeer niet-religieus. Hij vertrekt vanuit eerder unisono linkse denkbeelden, ik vanuit een religieus denkkader, wat hij dus niet doet. Maar het zou inderdaad goed zijn mocht de discussie veel minder persoonlijk en polemisch gevoerd worden. Die stijl draagt niet bij tot een gunstig klimaat om te debatteren.’

(c) Youtube