En als we nu eens allemaal neushoorns zouden worden?

De gemiddelde Vlaamse journalist in spe weet Iran en Nigeria niet liggen op de kaart. Het is een van de opvallende conclusies uit het eerste onderzoek naar het algemene kennisniveau van masterstudenten journalistiek.

Ziezo, net nu één dag één seconde langer is geworden omdat de aarde steeds maar trager draait onder invloed van de maan, krijgen we dat op ons ontbijtbord. Dat de kennisoverdracht én de zin voor analyse/synthese achteruitboeren, hebben we uiteraard te danken aan een algemene onderwijsnivellering. Domme leerkrachten brengen domme leerlingen voort, die zelf uiteindelijk weer nog dommere leerkrachten worden, die weer … – zo zou men die negatieve spiraal kunnen samenvatten. In 2012 werd de test overigens gedaan bij aspirant-onderwijzers, met hetzelfde alarmerende resultaat. Leerkrachten en journalisten dus: net zij die ons iets zouden moeten bijbrengen, blijven hangen op het kennisniveau dat prille tieners 20 jaar geleden hadden. Wordt de gemiddelde Vlaming dommer?

Antidiscriminatiespook

Alle paniek is voorbarig: het is in een democratische samenleving altijd een zaak van meerderheid tegen minderheid. Men kan veel schamperen op de Tomorrowlandcultuur van de verdoving en de vervlakking, de lat op zero, verstand op nul – maar als werkelijk iedereen die cultuur genegen is en zijn trommelvliezen wil laten springen, wordt het verzet daartegen tamelijk Don Quichotesk.

Hetzelfde geldt voor waarden als denkvermogen, kritisch inzicht, parate kennis en, jawel, ook taalverfijning. Gaat de norm neerwaarts en laat iedereen zijn broek zakken, dan is het bijna een kwestie van sociaal overleven om ook je broek te laten zakken. Als heel de wereld wat trager draait, heeft het weinig zin om op je eentje toch wat sneller te willen draaien, dat veroorzaakt alleen maar pijn en ergernis. Men noemt dat wel eens het Rhinoceroseffect, naar het toneelstuk van Eugen Ionescu, waar een brullende neushoorn opduikt en op het einde iedereen in zo’n beest verandert. De neushoorn als metafoor voor de conformiserende domheid. Probleem opgelost.

Een van de oorzaken van deze debilisering is, horresco referens, het antidiscriminatiespook. Alle onderwijsvormen moeten voor iedereen toegankelijk zijn, waardoor iemand met een mentale handicap en een IQ van 85 onlangs besliste om het ook aan de unief te proberen. Euforische persberichten, applaus op alle banken. Terwijl iedereen toch zou moeten weten dat vele varkens de spoeling dun maken, en dat een brede toegang ook onvermijdelijk nivellering naar onder in de hand werkt. Woorden als intelligentie, maar ook ‘aanleg’, ’talent’ zijn haast taboe geworden, waardoor het begrip diversiteit is gedegradeerd tot eenheidsworst: iedereen moet alles doen en alles kunnen.

En om nog maar eens een taboe onderuit te halen: de toevloed van migranten die het Nederlands niet machtig zijn, en waarvan de kinderen (die thuis onze taal niet spreken) in nette multiculturele klasjes terechtkomen, maakt ook dat de lat lager wordt gelegd voor iedereen. Ik zeg niet dat die migrantenkinderen dommer zijn, misschien zelfs dikwijls integendeel, maar ze doen het onderwijstempo wel slabakken en creëren achterstand bij de anderen die wél meer aan kunnen. Waardoor dus finaal, inderdaad, op het einde van het middelbaar iedereen een diploma krijgt, maar niemand nog Nigeria weet liggen, zelfs niet diegenen die er vandaan komen. Het absurde voorbij.

‘Talent’ uit de taboesfeer

De media spelen een perfide rol in dit verhaal, want de vervlakking voltrekt zich ook daar, waar kijkcijfers en oplagen de wetten stellen. Komt daarbij nog dat het antidiscriminatiedogma in hoge mate een mediatiek mantra is, iets dat ons dagelijks op de VRT, in De Standaard, De Morgen en Knack wordt ingelepeld. De quota moeten nu eenmaal gehaald worden: zoveel witten, zoveel bruinen, zoveel homo’s, zoveel hetero’s – waardoor niemand zich nog de vraag stelt of de juiste man/vrouw wel op de juiste plaats terechtkomt. Het is in die kranten en op die zenders dat dus die afgestudeerde journalisten terecht komen zonder elementaire kennis. Je zou voor minder de tv-knop omdraaien.

Nogmaals: men zou kunnen stellen dat, als iedereen op deze aardkluit een beetje dommer wordt, niemand het ook merkt, en die ene slimmerik laten we wel wat uitsudderen op zijn blog. Maar dat is zelfs te optimistisch gesteld. Want misschien is dit wel een Vlaams/Belgisch fenomeen, en zijn ze, helemaal aan de andere kant van de planeet, in Singapore bijvoorbeeld, wél bij de les. In dat geval worden wij in sneltempo een ontwikkelingsland en zullen de laatste knappe koppen snel hun koffers pakken.

Het fenomeen is des te schrijnender, omdat wij, als mensensoort, wel degelijk grote behoefte hebben aan hersenmassa, vandaag meer dan ooit. Net nu enorme uitdagingen op ons af komen, zoals de milieuproblematiek, de klimaatverandering, de migratiestromen, de toenemende kloof tussen arm en rijk, is het niet het moment om het wat rustiger aan te doen en talent onder de korenmaat te plaatsen.

Niet één maar vijf tandjes bijsteken dus. Laat mensen schitteren, laat knappe ingenieurs gedijen in pure kweekvijvers, maar dat geldt evenzeer voor musici, filosofen, fotografen, IT-experten of loodgieters. Haal talent uit de taboesfeer. Stop de politiek correcte dictatuur van het amalgaam en ga terug voor het verschil. Daar wordt iedereen beter van, behalve de Rhinoceros. Naar de dierentuin ermee.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.

Foto (Johanna Austin): ‘Rhinoceros’/Eugen Ionesco, Theatre Philadelphia, 2014