Erdoğan politiek dier bij uitstek

Ook dit jaar mogen de Turken weer naar de stembus. Veertien maanden na het referendum over een fundamentele grondwetswijziging worden ze weer opgetrommeld voor vervroegde presidents- en parlementsverkiezingen. De Turkse president kon niet wachten tot 1 november 2019, wanneer met de oorspronkelijk dan geplande verkiezingen het nieuwe presidentiële systeem in voege zou treden. Nee, Recep Tayyip Erdoğan wil zijn — nu ook via de geamendeerde grondwet versterkte — positie als president zo gauw mogelijk door de kiezer bevestigd zien.

Symboliek

Het gonsde al een hele tijd van de geruchten dat er eerder verkiezingen zouden komen. Devlet Bahçeli, de voorzitter van de ultranationalistische MHP, had enkele dagen geleden al een ballonnetje in die zin opgeladen. Waarom geen vervroegde verkiezingen organiseren op 26 augustus, de verjaardag van de slag van Manzikert in 1071? Toen hadden de Turken de troepen van de Byzantijnse keizer in de pan gehakt. Als symboliek kon dat tellen.

Hoewel de MHP in de oppositie zit, ondersteunt ze vaak de voorstellen van de AKP, de regeringspartij van Erdoğan. Zij had er in januari 2017 ook voor gezorgd dat de AKP voldoende steun in het parlement achter zich kreeg — 60% van de parlementsleden — om drie maanden later, in april, een volksreferendum te kunnen organiseren over de vraag of de grondwet mocht gewijzigd worden om een sterk presidentieel systeem in te voeren. De voorzet van Bahçeli kwam de president goed uit.

Nadat Erdoğan zich een half uurtje met Bahçeli had onderhouden, verkondigde hij vervolgens in het openbaar dat de presidents- en parlementsverkiezingen vervroegd zouden plaatsvinden. Niet op 26 augustus, maar op 24 juni van dit jaar. Kras is ook dat woensdag de noodtoestand voor de zevende maal sinds de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016 is verlengd voor drie maanden. Dat betekent dat de verkiezingen plaatsvinden in omstandigheden die niet bepaald bevorderlijk zijn voor een gezond democratisch klimaat.

Opportunist

Het valt op dat Erdoğan wel erg ongeduldig is. Officieel luidt het dat vervroegde verkiezingen nodig zijn om Turkije met de daarmee gepaard gaande inwerkingtreding van het sterk presidentschap beter te kunnen wapenen tegen de uitdagingen die de oorlog in Syrië en het terrorisme met zich meebrengen. Erdoğan is een machtspoliticus; hij wil zijn nu al ongebreidelde macht zo vlug mogelijk gelegitimeerd zien door de bevolking. Erdoğan is ook een opportunist; er zijn drie redenen voor hem om er nu al voor te gaan.

De eerste is het zogenaamde ‘Afrin-effect’. Een goede maand geleden hebben Turkse troepen onder het mom van de strijd tegen het terrorisme het Syrisch-Koerdische kanton Afrin aan de zuidgrens van Turkije ingenomen. Deze eerste overwinning in de oorlog tegen de Syrische Koerden van de PYD – die gelieerd worden met aartsvijand nr. 1 van Turkije, de PKK – heeft Erdoğan een enorme populariteitsbonus opgeleverd onder de Turken. Die wil hij nu verzilveren. De strijd tegen de PYD met haar geduchte YPG-milities zal hem immers nog heel wat moeilijkheden opleveren.

Een tweede reden is van economische aard. Ook al kende de Turkse economie in 2017 weer een flinke groei van 7,4 procent, toch zijn er enkele alarmsignalen. Zo heeft de Turkse lira acht procent van haar waarde verloren tegenover de dollar en de euro en dreigt er een kapitaalvlucht. De inflatie ligt met 10 procent erg hoog en de jeugdwerkloosheid bedraagt 20 procent. Als de economie zou afkoelen net op het moment dat de verkiezingen op 1 november 2019 hadden moeten plaatsvinden, zou dit de zegekansen voor Erdoğan sterk verminderen.

Een derde reden is van partijpolitieke aard. De AKP heeft een alliantie met de MHP gesmeed om zo gesterkt de verkiezingsstrijd aan te gaan. Dat is nodig. Bij het referendum van 16 april 2017 had Erdoğan maar 51 procent van de kiezers achter zich gekregen. En dan nog omdat hij het hele staatsapparaat voor zich en tegen de oppositie had kunnen inzetten.

Wolf

Er resten nog twee maanden tot de vervroegde verkiezingen van 24 juni. De oppositiepartijen moeten zich nog schrap zetten. De seculier ingestelde CHP, die nog door Atatürk is gesticht, wordt geleid door Kemal Kilicdaroğlu, die integer overkomt, maar niet kan opboksen tegen  volkstribuun Erdoğan. De pro-Koerdische HDP wordt het leven zuur gemaakt door het Turkse gerecht. Veel van haar parlementsleden worden vervolgd of zijn gearresteerd op verdenking van sympathieën voor of banden met de PKK.

Dan is er de nog ‘verse’ Iyi-partij van Meral Aksener, die uit de MHP is gestapt. Ze is niet onpopulair, maar de voorbereidingstijd is te kort om als presidentskandidate te kunnen concurreren met Erdoğan. Eén ding is zeker: Erdoğan smeedt het ijzer zolang het heet is. Hij moest de verkiezingen vervroegen om drie ‘factoren’ voor te zijn: moeilijkere krijgsontwikkelingen in Syrië, een afkoeling van de economie, en een ‘herbewapening’ van de oppositie. Een echt politiek dier, die Erdoğan, een echte wolf, niet toevallig het totemdier van de Turkse nationalisten.