De Europese Unie en de Verenigde Staten sloten hun tweede High-Level Meeting of the EU-U.S. Dialogue on China op 2 december af met een zeer straffe bolwassing voor China. Het gezamenlijke persbericht liet weinig aan de verbeelding over. En ondanks de diplomatieke taal mag duidelijk zijn dat het Westen, schouder aan schouder, militaire agressie van China nooit zal dulden.

Gezamenlijk Chinese invloedssfeer verzwakken

Voor de Chinese diplomatie leek het deze week wel alsof de EU plots alle pijlen richtte op China. Tijdens de visite van een belangrijke Chinese delegatie om de plooien glad te strijken met de EU, pakte de Europese Commissie uit met de Global Gateway-strategie ter waarde van 300 miljard euro. Deze strategie moet arme landen uit de invloedssfeer van China halen. Ze wil, als het ware, een alternatief zijn voor het Chinese Belt and Road Initiative — beter bekend als de Nieuwe Zijderoute.

De NAVO pakte uit met sterke uitspraken over de Chinese en Russische dreiging qua kernwapens en raketten. Als toemaatje volgde dan de gezamenlijke boodschap van de EU en de VS. Die drukte China nog eens met de neus op alle irritaties.

Schendingen van internationaal recht en westerse belangen

Op zich leek de EU-VS-bijeenkomst niet echt indrukwekkend. De staatsecretaris van Buitenlandse Zaken van de VS, Wendy R. Sherman, en Stefano Sannino, de secretaris-generaal van de European External Action Service (EEAS), lijken niet bepaald een dreamteam. Beiden blijken eerder technocraten dan politici, maar aan dergelijk overleg gaan dan ook maanden aan onderhandelingen vooraf. In dit geval gaat het om het werk van wel zes werkgroepen, die opgezet werden na de eerste High-Level Meeting van afgelopen mei.

Zowel de EU als de VS onderstreepten dat China een belangrijke handelspartner blijft en dat die relatie op een verantwoordelijke manier moet worden beheerd. Niettemin bespraken Sherman en Sannino de groeiende lijst van incidenten en zorgbarende acties van China. Vooral die ondernemingen die het internationale recht schonden en die diametraal op de gemeenschappelijke waarden en belangen van de VS en de EU stonden.

Tegen agressieve machtsuitbreiding

Dan gaat het uiteraard niet zozeer over een oud zeer zoals mensenrechtenschendingen in China en Hong Kong, of over onderdrukking van etnische en religieuze minderheden in Tibet en Xinjiang. Nee, het gaat bovenal over de schending van het luchtruim van Taiwan en de militaire dreiging in de regio. In al deze gevallen vinden de EU en de VS het zorgbarend dat China internationaal recht en allerlei multilaterale instellingen zoals de Verenigde Naties en de WTO negeert als het Beijing uitkomt.

Dit is op zich niks nieuws: het regime in China wil tegen 2049 op de honderdste verjaardag van de communistische machtsovername een wereldmacht zijn. Daarvoor is het regime bereid heel ver te gaan. Bijvoorbeeld met industriële spionage, piraterij, desinformatie en cyberoorlog. Het is ook het doel van China om de technologische standaarden te beheersen en strategische grondstoffen te verwerven en deze, indien mogelijk, te monopoliseren. Met economische druk kan het Chinese regime dan ook steeds meer geopolitieke macht veroveren. De top van de communistische partij in Beijing voelt zich als het ware ongenaakbaar.

De druppel die echter die emmer recent deed overlopen zijn de unilaterale acties op zee en dan vooral in de Straat van Taiwan. Die demarches ondermijnen immers de veiligheid in de regio en niet enkel Taiwan, maar ook Japan en Zuid-Korea. De militaire vliegtuigen die de afgelopen weken intimiderend bijna dagelijks het Taiwanese luchtruim schonden zijn een inbreuk op het internationaal recht en meer bepaald het VN-Zeerechtverdrag uit 1982.

Koude-Oorlog-retoriek

Vrijwel onmiddellijk na de gezamenlijke verklaring waarschuwde het ministerie van Buitenlandse Zaken van China dat de EU en de VS de ‘Koude Oorlog-retoriek’ moeten laten varen. Ook de Russische president Vladimir Poetin liet zich niet onbetuigd. Hij reageerde nadat woensdag ook de secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, over de dreiging van kernraketten uit China en Rusland had gesproken. Volgens Poetin zijn er altijd ‘krachten’ aan het werk geweest in de EU en de VS, die het ‘Chinees gevaar’ overdrijven en misbruiken. Dinsdag had Poetin ook al gezegd dat sedert 2000 het Westen hem steeds bang wil maken voor China om zijn positie en beleid jegens China te veranderen.

Toch is van die collusie tussen EU en de VS weinig sprake, zo beweerde Cui Hongjian, directeur van de afdeling Europese Studies van het Chinese China Institute of International Studies. Cui Hongjian zei tegen de Chinese regeringskrant Global Times dat dit alles niet te interpreteren valt als het achternalopen van de VS door de EU. Dat is allicht wat de top in Beijing hoopt.

Taiwan

Niettemin zou China met de agressie jegens Taiwan wel eens haar hand kunnen overspelen. Taiwan is een eiland met 24 miljoen inwoners en een democratie. Daarnaast is het een economisch belangrijke handelspartner van zowel de EU als de VS.

Na 70 jaar apart bestuur claimt communistisch China nog steeds dat Taiwan een opstandig deel van China is. Dit ging ten koste van de erkenning van het land dat zijn zetel in de algemene vergadering van de Verenigde Naties verloor. Sindsdien doet de VN alsof Taiwan een provincie is van China. Recent gingen in de Baltische lidstaten van de EU stemmen op om met die komedie op te houden en de diplomatieke banden van Taiwan aan te trekken.

Oeigoeren

EU-parlementsleden die voor resoluties stemden in verband met de onderdrukking — of zelfs genocide — van de Oeigoerse moslimminderheid, en met de illegale bezetting en omvolking van Tibet, konden rekenen op rancuneuze reacties van China. Er volgden reisverboden en andere pesterijen, tot en met het sommeren van de ambassadeurs of het uitwijzen van diplomaten door Beijing.

De speciale vertegenwoordiger voor Europese aangelegenheden van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, Wu Hongbo, bezocht de EU afgelopen week. Wu Hongbo beloofde Chinese sancties tegen Europarlementariërs, die opkwamen voor de zaak van de Oeigoeren, op te heffen. Het maakte allemaal weinig indruk. De discrepantie tussen de woorden en daden van China waren te groot.