‘Europa of de chaos…’

Een bekende 71-jarige Franse filosoof maakt in een zelf geschreven theatermonoloog twee-en-een-half uur lang reclame voor de Europese Unie. In krakkemikkig Engels. Het begint ongeveer zo: ‘Europe is about to try to commit suicide for a third time!’ Gedurende de voorstelling gooit de man tientallen boeken van Europese filosofen en schrijvers in een ouderwetse badkuip, gevuld met water. Na een uur of twee gaat hij daar zelf met pak en al inzitten. Wie dacht dat het daarbij bleef, komt bedrogen uit. De filosoof stapt uit bad en steekt opnieuw van wal, als een ‘natte poedel,’ zoals een recensent het uitdrukte. Zou u er een kaartje voor kopen?

Ouderen tegen Europa?

Genoeg mensen wel. Bernard Henri-Lévy voerde zijn voorstelling Looking for Europe al in meer dan 20 Europese steden op. Of Theater Carré in Amsterdam uitverkocht was of niet, daar maken voor- en tegenstanders van Lévy as we speak nog ruzie over, maar op foto’s zag het er vol uit. Hoe sneu moet je zijn, denk ik meteen, om voor een paar tientjes deze ongeëvenaarde ijdeltuit en multimiljonair urenlang zaken te horen verkondigen waar je het al lang mee eens bent — anders zit je daar helemaal niet.

Als Amsterdammer heb ik zitten turen of ik iemand van het publiek herkende. Nee. Wel viel me op dat de gemiddelde leeftijd boven de 60 moest liggen. Je hoort jeugdig pro-EU volk wel eens zeggen dat bij referendums over Europa ouderen niet mee zouden moeten mogen stemmen, omdat die tegen Europa stemmen, en het ‘over onze toekomst gaat’. Daar zou ik niet zo zeker van zijn…

‘Minister voor Ijdelheid’

Toch waren er ook spijtoptanten in Carré: lang voor het einde begaven mensen zich naar de uitgang, eerst per stuk en later met grotere groepen tegelijk. Dat schrijft althans een correspondent van Der Spiegel, de man van de ‘natte poedel’, in zijn stuk met de titel Minister für Eitelkeit. Volgens hem was Lévy zijn tekst soms kwijt en stond hij vaak te schutteren. Bovendien bleek hij nauwelijks een inhoudelijke boodschap over de Europese Unie te hebben — Lévy praat steevast over ‘Europa’, maar laat u niks wijsmaken. Veel verder dan zijn mantra over populisten die aan de poorten zouden rammelen, en wat ongecoördineerd gescheld op de Brexit kwam hij niet.

Op verschillende websites van de filosoof en in hem goed gezinde bladen als Paris Match, verschenen onmiddellijk scheldkannonades aan het adres van deze Spiegel-recensent, met een hele puntenlijst waar hij de plank had misgeslagen. Ik dacht de hand van Lévy zelf te herkennen in sommige stukken, maar dat kan suggestie zijn.

BHL, zoals hij in eigen land wordt genoemd, werd er ook al op betrapt zelf bedachte lovende teksten als citaten uit recensies te presenteren. ‘Pour le New Yorker, Looking for Europe est un “coup de théâtre”,’ had hij getweet. En ‘un rayon de lumière’. Een redacteur van het blad liet eveneens per tweet weten dat hij deze teksten niet herkende.

Indrukwekkend palmares

Dit alles neemt niet weg dat de wiki van BHL indrukwekkend valt te noemen. En dan bedoel ik niet de waslijst achter zijn naam: ‘écrivain, philosophe, cinéaste, romancier, essayiste, dramaturge, homme d’affaires, intellectuel et chroniqueur français’. Noch zijn kleurrijke achtergrond als jood geboren in Algerije, met een vader die vocht in de Spaanse burgeroorlog, noch zijn 24 jaar jongere zuster, die zich niet alleen bekeerde tot het katholicisme, maar in die wereld ook nog enig aanzien geniet als ‘mystique’ en ‘auteur d’ouvrages spirituels et religieux’. Noch zijn huwelijken en liaisons met allerlei prachtige vrouwen.

Nee. Hij schreef een reeks boeken, te beginnen met La Barbarie à visage humaine, en ruim veertig jaar later in 2018, als — voorlopig — laatste: L’Empire et les cinq rois. Hij gaf jarenlang college aan verschillende universiteiten, startte een nieuwe filosofische stroming, zette zich in voor allerlei belangrijke zaken, zoals die van de Koerden, en maakte ooit een serie oorlogsreportages, onder meer over Bangladesh — toen dat voor onafhankelijkheid streed tegen Pakistan. Hij is bevriend met wereldleiders, en last but not least  ook nog puissant rijk, door de verkoop van het bedrijf dat zijn vader ooit in Marokko begon.

Ter meerdere eer en glorie van de EU

Op dit moment is er wat beroering in Frankrijk omdat drie publieke omroepen een documentaire van bijna een miljoen maken over deze theateronderneming ter meerdere eer en glorie van de Europese Unie. De zoveelste door de contribuable  betaalde verkiezingsspot voor president Macron, fanatiek voor de EU en hoogste baas van diezelfde publieke omroepen. Het zal niet verbazen dat BHL en Macron dikke vrienden zijn. De twee hebben gemeen dat ze buiten Frankrijk aanzienlijk geliefder zijn dan erbinnen.

Het project van BHL zal de president waarschijnlijk niet helpen bij de aanstaande Europese verkiezingen, die hij o zo graag wil winnen. Dat die verkiezingen kort op 8 mei zitten, de nationale herdenkingsdag van Frankrijk, helpt misschien weer wel: die dag is in feite voor iedere president een one-man show. Maar daar gooide Macron zijn eigen glazen in, omdat hij als eerste president sinds de oorlog de Champs-Elysées voor de ceremonie van 8 mei volledig schoon liet vegen, niet alleen van vuil maar ook van publiek. En omdat hij zichtbaar een kogelvrij vest onder zijn jas droeg, ook een first. ‘De president die bang is voor zijn eigen volk’, kopte een krant.

Officieel is het uiteraard niet Macron die meedoet aan de verkiezingen, maar zijn partij: La République en Marche. In de praktijk maakt het geen verschil. Het programma van LREM is zijn agenda: die van de ‘renaissance’ die Europa volgens hem behoeft, en van zijn beruchte ’transition écologique’. Het verkiezingsprogramma is één grote reclame voor federalisering, het woord ‘Frankrijk’ komt er niet één keer in voor. In dat van de belangrijkste concurrent, het Rassemblement National van Marine Le Pen, des te vaker.

De boodschap van Macron is: ik of de chaos. Met chaos bedoelt hij de ‘populisten’ — waar BHL ook tegen strijdt, in wat door de pers al zijn ’theatrale kruistocht’ wordt genoemd.

Mensenkenner Macron?

De campagne van LREM/Macron kenmerkt zich door een zekere knulligheid, te beginnen met de keuze van de lijsttrekker. Macron heeft geen goede hand in het selecteren van naaste medewerkers, zie bijvoorbeeld minister van Binnenlandse Zaken Castaner. Al kun je daarvan nog zeggen dat de president eerst zes anderen op het oog had, die allemaal bedankten voor de eer.

Reporters / MPP

Nathalie Loiseau

Voor Europa koos hij een zekere Nathalie Loiseau, een hoge ambtenaar. Ze is net zo klein als de president, heeft een piepstem en houdt voortdurend haar ogen toegeknepen. Dat kun je iemand die getalenteerd is natuurlijk niet nadragen, maar dat lijkt ze evenmin. Al heeft ze zoals bijna iedere belangrijke trekpop van Macron het befaamde Sciences Po doorlopen, dat Parijse voorportaal van Frankrijks heersende klasse. In haar studententijd bleek ze daar op de verkiezingslijst gestaan te hebben van een extreemrechtse partij, wat ze eerst ontkende. Die ontkenning weet ze later aan geheugenverlies.

Pijnlijk, omdat ze in haar huidige rol dwangmatig afgeeft op wat zij als extreemrechts beschouwt: haar concurrent, eerder genoemd Rassemblement National. De campagne was door deze en andere uitglijders in het slop geraakt, waarbij haar totale gebrek aan charisma ook niet hielp. Vorige week kondigde ze aan die campagne nieuw leven in te gaan blazen, waarbij ze het woord ‘Blitzkrieg’ gebruikte. Alweer niet handig, gezien het feit dat Frankrijk in vijf oorlogen met Duitsland zijn portie aan Blitzkrieg ruimschoots heeft ontvangen.

Politieke zendtijd

Minstens één journalist heeft inmiddels een klacht ingediend bij de toezichthouder audiovisuele media (CSA), omdat hij van mening is dat de grote hoeveelheid aan Lévy en zijn voorstelling besteedde tijd op de publieke omroepen, meegeteld moet worden als politieke zendtijd voor de partij van Macron.

Én omdat BHL in de Franse versie van zijn voorstelling enorm tekeer gaat tegen de volksbeweging van de Gilets Jaunes — daar zijn ze weer! Die verafschuwt hij, als rechtgeaarde bloedhond van president Macron. Lévy schaart de activisten onder zijn gehate ‘populisten’, en verwijt ze onder meer antisemitisch, vernielzuchtig en ‘anti-pédé’ te zijn — homofoob. De klacht is dat BHL aanzet tot haat.

De voorstellingen van ‘Looking for Europe’ in Zwitserland werden geannuleerd, naar verluidt wegens gebrek aan belangstelling. Zou kunnen…

Herre Daelemans | Doorbraak.be