Europalia Turkije

Op 6 oktober 2015 start het tweejaarlijkse Europalia-festival met als gastland Turkije. Tot 31 januari kunnen we kennismaken met het culturele erfgoed van het land: van muziek over gastronomie, beeldende kunst, dans, literatuur tot mode en design. Een goede keuze want de geschiedenis van Anatolië staat garant voor een rijk cultuurpalet en de mensen achter Europalia tekenden in het verleden voor heel wat succesvolle organisaties.

Jammer genoeg vindt het festival plaats tegen een achtergrond van oplopende spanningen in het land. Dat de persvrijheid in Turkije onder druk staat, is een understatement. Turkije voert al jaren de lijst aan van landen die de meeste journalisten opsluiten, en recent werd een Nederlandse journaliste zelfs uit Turkije gezet. 

Erg verontrustend is de stijgende spanning tussen de Turkse overheid en de Koerdische minderheid. Ze is het directe gevolg van de confronterende politiek van de AK-partij die sinds 2002 met een meerderheid regeerde, maar sedert de parlementsverkiezingen in juni 2015 ook haar meerderheid kwijt is. Het meest opvallende symbool daarvan is president Erdogan, die steeds meer macht naar zich toetrekt.

De Koerdische politieke beweging is sinds enkele maanden in steeds heviger wordende mate het doelwit van geweld. Op 8 en 9 september 2015 bereikte dat een hoogtepunt met wat regelrechte pogroms genoemd moet worden. Tientallen kantoren van de HDP – de Koerdische partij die in juni 13% van de stemmen behaalde in de parlementsverkiezingen – werden aangevallen en in brand gestoken. Maar het geweld beperkte zich niet tot politieke doelwitten. Mensen van Koerdische afkomst  werden het slachtoffer van lynchpartijen, Koerdische handelszaken werden in brand gestoken, oppositiekranten werden aangevallen. De daders waren te vinden in kringen die duidelijk rekruteerden in de achterban van Erdogan, die een gevaarlijke cocktail van etnische, religieuze en nationalistische elementen brouwt. De religieuze minderheden in Turkije werden voorlopig gespaard, maar weten uit ervaring dat ook zij dan gevaar lopen. 

Parallel aan het straatoproer is er een grootschalig militair offensief aan de gang van het Turkse leger in het voornamelijk door Koerden bewoonde zuidoosten van het land. Dat offensief is gericht tegen de PKK, dat door de Europese Unie als terreurorganisatie wordt bestempeld en de afgelopen maanden tal van slachtoffers maakte bij aanslagen op de Turkse veiligheidsdiensten. Bij het Turkse legeroffensief in Zuidoost-Turkije loopt de randschade snel op. Grote delen van Zuidoost-Turkije zijn in staat van beleg, en zelfs lokale parlementsleden krijgen moeilijk toegang tot de regio om de verontrustende berichten over het oplopende aantal burgerslachtoffers te controleren. 

Het is alsof de duivel ermee gemoeid is. Ook in 1996 in 1997 zou Turkije gastland zijn van Europalia. Alle handtekeningen stonden op papier, de voorbereidingen waren al achter de rug en een programma stond in de steigers toen als gevolg van de toenmalige repressie van de Koerden door de Turkse overheid besloten werd het festival te schrappen. Zover hoeft het wat mij betreft niet te komen, maar ook nu is de situatie zorgwekkend. 

Europalia als organisatie is een federale aangelegenheid, waarin Vlaanderen een bescheiden partner is. Dat partnerschap hoeft zich niet te beperken tot een financiële bijdrage. Ik geloof dat we de Turkse regering erop moeten wijzen dat we dat engagement aangegaan zijn omdat we geloven dat cultuur mensen kan samenbrengen, moeilijke vragen moet durven stellen, een voedingsbodem kan zijn voor tolerantie en wederzijds begrip. 

Europalia Turkije moet een aanleiding zijn om de banden tussen kandidaat-lidstaat van de EU Turkije en Vlaanderen aan te halen. Maar dat kan enkel met een Turkije  dat de mensenrechten, de persvrijheid en de democratische spelregels respecteert. Alleen dan zullen we straks onbevangen kunnen genieten van de tentoonstellingen, concerten, voordrachten en voorstellingen die Europalia Turkije aanbiedt.  

De auteur is Vlaams parlementslid voor de N-VA.