Europese weg ligt vrij voor Kroatië

De Kroaten zijn er nooit mee in hun nopjes geweest dat buitenstaanders hun land tot de ‘Westelijke Balkan’ rekenden. Een verkeerde opvatting over de geografie en geschiedenis van Kroatië, zo luidt het bij hen uit één mond. Ze hebben hun land altijd als deel van Centraal-Europa beschouwd. Centraal-Europa, mooier nog in het Duits: ‘Mitteleuropa’, herinnering ook aan het gelijknamige boek van de Duitse liberale politicus Friedrich Naumann die erin 1915 een lans mee brak voor grotere economische blokken (weliswaar toen onder leiding van Duitsland). In het referendum bezegelden de Kroatische burgers de toetredingsakte zoals die een maand daarvoor, op 9 december 2011, op de Europese top was ondertekend door de voorzitter van de Europese Raad en door hun eigen president en premier. De weg is vrij voor Kroatië om op 1 juli 2013 het 28ste lid van de EU te worden.
Processen
Op de Europese top kwamen de twee processen aan de oppervlakte – verdieping en uitbreiding – die de discussie over de lotsbestemming van Europa al decennia lang voeden. Het ‘fiscaal pact’ (nu ook in vaste vorm gegoten op de top van 30 januari) veronderstelt een verdere, zelfs radicale verdieping. Akkoorden over de fiscale inrichting van de EU zullen onvermijdelijk overslaan op andere domeinen, bijvoorbeeld in de sociale sfeer, en Europa nog tot een hechtere gemeenschap smeden. Net op diezelfde top in december werd met het perspectief van het toekomstige lidmaatschap van Kroatië de wil onderlijnd om met de uitbreiding de regio aan de Adriatische Zee verder te stabiliseren. In maart komt het statuut van Servië als mogelijke kandidaat-lidstaat ter sprake. Of de twee processen ook kunnen blijven samengaan, zal de toekomst uitwijzen.
Merkwaardig is wel dat juist op het ogenblik dat de EU sukkelt doorheen de zwaarste van al haar crises ooit er nog een land is dat bereidheid toont om lid van die veelgeplaagde club te worden. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat zelfs het economisch florerende Turkije, dat zijn boontjes in het Midden-Oosten te weken legt, ook nog altijd vasthoudt aan de ambitie om toe te treden. Hetzelfde Turkije waarvoor de EU samen met Kroatië op 3 oktober 2005 het licht op groen gezet had voor de opening van de onderhandelingen over het ‘acquis communautaire’, het gemeenschapsrecht. Kroatië heeft de onderhandelingen tot een goed eind gebracht, terwijl er in het geval van Turkije nog maar een van de 35 hoofdstukken is afgesloten.
Toch heeft ook Zagreb moeten vechten voor zijn toegangsticket. De vorige Kroatische ambassadrice in België liet er zich bitter over uit dat als haar land in de jaren ’90 niet was meegesleurd in de oorlog in uiteenvallend Joegoslavië het zelfs eerder dan Roemenië en Bulgarije lid van de EU had kunnen worden. Ook de moeizame verwerking van datzelfde oorlogsverleden blijft Kroatië volgen op zijn weg naar het lidmaatschap van de EU. Het wantrouwen van de Kroaten tegenover het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag is groot; de behandeling van processen tegen oorlogsmisdadigers sleept zich in eigen land maar traag voort. Economische malaise, corruptie en georganiseerde criminaliteit zorgen voor hoofdbrekens. 90 % van de Kroaten gelooft dat corruptie een dominerende rol speelt in het regeringsapparaat en het economische leven.
Identiteit
In ieder geval is de EU zinnens om een oogje in het zeil te houden middels rapportering door de Europese Commissie over bijvoorbeeld hervormingen op het vlak van justitie en economie. Ze wil dat Kroatië de waarden van de EU ‘verinnerlijkt’ in plaats van er zich enkel formeel toe te bekennen, zoals dat bij de laatst toegetreden lidstaten vaak het geval was. De Kroaten zullen de EU nog naar waarde moeten leren schatten. Bij het referendum is maar de helft van de stemgerechtigden opgedaagd. Dat verleidt de Kroatische EU-sceptici ertoe te zeggen dat het ‘ja’ niets voorstelt. De pro-Europese elite van Kroatië mag dan wel zijn slag thuisgehaald hebben, toch blijft de kloof met de bevolking groot. Veel Kroaten stellen zich met een bang hart vragen over de EU, bijvoorbeeld of Kroatië met zijn staatkundige soevereiniteit niet ook zijn culturele identiteit zal verliezen.

Dirk Rochtus