Fors optreden van Poetin

Er zijn twee kwesties waardoor Poetin zijn Amerikaanse ambtsgenoot Barack Obama van de troon zou hebben gestoten, ‘Syrië’ en ‘Snowden’. De Russische president verhinderde een Amerikaanse interventie tegen Syrië door zijn voorstel om het chemische wapenarsenaal van dat land te laten oplijsten met het oog op de vernietiging ervan. Daarnaast bood hij Edward Snowden, de klokkenluider van de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA, tijdelijk politiek asiel aan. Sommige analisten in het Westen geloven dat Poetin er via Snowden voor zorgde dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel te weten kwam dat haar mobiele telefoon, haar ‘handy’, al jarenlang wordt afgeluisterd door de NSA. Met Merkels ‘Handygate’ zou Poetin zijn tot nu toe ‘grootste coup’ gelukt zijn, schreef de Duitse krant Die Welt. Met het lekken van die informatie zou hij een wig willen drijven tussen Amerika en Duitsland, en dus bij uitbreiding ook tussen Amerika en Europa.

Het bewijs hiervoor is nog niet geleverd, integendeel – Snowden heeft al zijn documenten nog voor zijn vlucht naar Rusland aan de pers doorgespeeld –, maar de affaire komt Poetin niet ongelegen. Een toenadering vanuit Duitsland/Europa past in zijn geopolitieke plan om Rusland weer op de wereldkaart te zetten. Bovendien slaat hij als gastgever kapitaal uit de sympathie die Snowden als ‘voorvechter van de vrijheid’ wereldwijd geniet. Westerse waarnemers zijn zozeer onder de indruk van het forse optreden van Poetin in de wereld dat ze vergeten op hoeveel tegenkanting de heerser van het Kremlin in eigen land stoot. De binnenlandse problemen stapelen zich op net als de protestacties. De inkomsten uit de olie- en gasproductie dalen – er is dan ook nog de concurrentie door de winning van schaliegas –, de corruptie geraakt maar niet uitgeroeid, en er is amper geld voor de pensioenen. Bovendien slinkt de Russische bevolking zienderogen en groeit China Rusland economisch boven het hoofd.

Prestige

Met zijn fors optreden, ook naar buiten toe, wil Poetin zijn gewicht en zijn profiel en dat van Rusland versterken. Als persoon heeft hij prestige in het buitenland gewonnen – getuige de ‘eretitel’ die Forbes hem verleende –, maar het is nog de vraag of Rusland zelf daar garen uit kan spinnen. Dimitri Trenin, directeur van de denktank Carnegie Moscow Center, onderscheidt vier fasen in Poetins buitenlandpolitiek. Tussen 2001 en 2004 stak Poetin zijn hand uit naar het Westen, daarna ging hij tekeer tegen het Amerikaanse streven naar ‘wereldbeheersing’, tussen 2008 en 2011 onderzocht hij wat hij door samenwerking met het Westen uit de brand kon slepen (resultaat was de toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie) en de laatste twee jaren keerde hij zich weer af van Europa en Amerika. Moskou lonkt weer naar de vroegere Sovjetrepublieken en probeert zijn positie in het Midden-Oosten te verstevigen. De recente aanpak van de Syrische kwestie – het voorstel tot vernietiging van de chemische wapens van het Assad-regime – bood Rusland de gelegenheid om uit het internationale isolement te geraken en weer aan prestige te winnen.

Bondgenoten

Praktisch voordeel is dat Rusland de rol van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties versterkt ziet als het enige orgaan dat over het gebruik van militair geweld tegen een land mag beslissen. Voor Rusland als verdediger van de beginselen van soevereiniteit en territoriale integriteit is dat enorm belangrijk omdat het zelf in eigen land wordt bedreigd door ook radicaal islamitisch geïnspireerde separatistische tendensen. Rusland houdt de Syrische president Assad niet alleen de hand boven het hoofd omwille van zijn economische belangen (wapenleveringen) en zijn marinebasis in de Syrische stad Tarsus, maar vooral ook omdat de heerser in Damascus slag levert met islamfundamentalisten. ‘De vijand van mijn vijand is mijn vriend’, weet Poetin. Bondgenoten in Europa kan hij ook best gebruiken. ‘Snowden’ als wig tussen Amerika en Europa en ‘Syrië’ als strijd tegen islamfundamentalisme geven hem de kans om aan te knopen bij de ideeën die hij op 25 september 2001 in een rede voor de Bondsdag, het Duitse parlement, ten beste gaf over de bouw van een gemeenschappelijk ‘Europees Huis’.