Front tegen de willekeur van de president

Met zijn dreiging om de importheffing op staal te verhogen, lijkt de Amerikaanse president Trump Europa te willen pijn doen om China bang te maken. Lukas De Vos sprokkelde reacties in het Europees Parlement en de Commissie en noteerde daar vooral de nood aan een internationaal front tegen de onberekenbare solo-slims van Donald Trump.

Geen enkel begrip van Europa voor de Amerikaanse president die begin maart invoertarieven oplegde voor Europees staal (25 procent) en aluminium (10 procent). ‘Een aanfluiting van het vrijemarktprincipe, waartegen we met alle democratische middelen binnen de internationale handelswetgeving moeten ingaan’, stelden Europees commissarissen Jyrki Katainen (Tewerkstelling en Mededinging) en Cecilia Malmström (Handel).

Chinese dumping

Trump vergist zich van tegenstander, was de algemene teneur. Hij zou zich beter concentreren op de oorzaak van de crisis in de staalindustrie. Die is het gevolg van Chinese dumpingpraktijken, die bovendien nog door Peking worden gesubsidieerd. Dat heeft geleid tot overcapaciteit. De Europese industrie kon maar overleven door de maatregelen tegen dumping, die goedgekeurd zijn door de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Trump zegt die geldende rechtsregels nu eenzijdig op.

Koude Oorlogsmentaliteit

Europa moet nu trachten met andere getroffen bondgenoten, met name Japan, Brazilië en Zuid-Korea, om terug te keren naar de regelgeving van de WTO. Het grenst aan drogredenen om te beweren dat de invoerheffing van Trump in het belang zou zijn van nationale veiligheid. ‘Dat is Koude Oorlogsmentaliteit’, zei Malmström. ‘Het is te gek dat Europa moet bewijzen dat het geen bedreiging vormt voor de VS’ Het heeft al een eerste gespreksronde gehad met de VS, maar de beweegredenen blijven ondoorzichtig. Discussies moeten doorgaan om te verhinderen dat de Amerikaanse taks alsnog zou ingevoerd worden in de nacht van 22 op 23 maart. Wat uiteindelijk niet gebeurde. Of toch wel?

Drie Europese belangen

Malmström wil voorbereid zijn om de Europese belangen te verdedigen op drie terreinen. Coördinatie met andere landen om binnen de WTO de VS tot de orde te roepen. ‘Maar die procedures kunnen lang aanslepen’. Onmiddellijke maatregelen om het verwachte uitvoerverlies van 30 miljoen ton staal van de EU te compenseren. En voorbereiding van tegenmaatregelen op verschillende Amerikaanse producten die de balans weer in evenwicht brengen, zeker nu Trump alweer twittert dat hij ook de auto-industrie in het vizier neemt. China moet tien keer minder heffing betalen op zijn uitgevoerde wagens (2,5 procent) dan Europa. Het is duidelijk: de VS willen de EU uit elkaar spelen. Om die reden zijn Canada, Mexico en Australië vrijgesteld van de opgelegde invoertarieven.

Broodnodige eensgezindheid

Het debat in het Europees Parlement legde daarom terecht de klemtoon op de broodnodige eensgezindheid, want het Verenigd Koninkrijk probeert nu al een bilateraal akkoord uit de brand te slepen. De kleinere rechtse partijen kapittelden ook de Unie zelf, omdat die onvoldoende voorbereid was op dergelijke, te verwachten provocaties. Ze eisen een eigen protectionisme, en een hérdenking van het Europees economisch model. Nicolas Bay van het Europa der Naties en Vrijheid: ‘Kijk naar Frankrijk. Duizenden banen zijn verloren gegaan, de hoogovens van Grandange en Florange moesten dicht. De deïndustrialisering gaat maar door. Er is maar één oplossing: tolmuren en meer regels in plaats van ongebreidelde opening van alle grenzen’.

Protectionistisch Europa

William, de Earl of Dartmouth (Europa van Vrijheid en Directe Democratie), veegde die benadering op een hoopje. Hij bracht begrip op voor de aanpak van de VS: ‘Talrijke grote steden zijn leeggebloed en verwoest door oneerlijke concurrentie uit China. En natuurlijk heeft Trump in de verkiezingscampagne daar ook toezeggingen gedaan over invoertarieven om de eigen industrie te beschermen’. Hij kloeg ook aan dat Europa schijnheilig is. ‘Europa is protectionistisch. Kijk naar landbouwproducten waarop tot 76 procent heffingen worden geheven. Haal eerst die tariefmuren neer’. Maar hij schaarde zich wel achter de internationale aanpak van de Europese Commissie. Malmström weerlegde die kritiek overigens onmiddellijk. ‘Het klopt dat wij een invoertarief van 25 procent opleggen op Amerikaanse auto’s. Maar dat geldt ook omgekeerd: zij doen hetzelfde op vrachtwagens en pick-ups die wij aan de VS leveren’.

Beheerste vastberadenheid

Alle fracties wezen op het belang van beheerste vastberadenheid. ‘Niet de wet van de sterkste moet gelden, maar de regels van de WTO. Die zijn niet perfect, maar ze zorgen wel voor evenwicht en stabiliteit’, zei Marietje Schaake (liberale ALDE). En dat is nu net het probleem. ‘Er zit in het Witte Huis een president die alle internationale rechtsregels aan zijn laars lapt’, betoogde Esther de Lange (EVP). ‘Terwijl op de dozen van Ivanka Trumps schoenencollectie allicht de stempel ‘Made in China’ staat’. De Duitse Groene Reinhard Bütikofer vatte het gezwind samen: ‘Amerika doodt de kip om de aap te doen schrikken’. Lees: de kip is de EU, de aap China. Dat bleek op de Europese Lentetop en de onvoorziene uitval van Trump naar China. Hij toonde triomfantelijk zijn gehandtekend besluit om China zware taksen op te leggen, op staal, maar bijkomend op andere produkten die in een eerste fase 60 miljard per jaar, maar straks meer dan 100 miljard moeten belopen.

De melkkoeien van Amerika

Niet dat Europa meteen euforisch werd, ondanks de zucht van opluchting. Trump blijft onvoorspelbaar schermen met de oneerlijke handelspraktijken van Europa, dat hardop denkt om de melkkoeien van Amerika – de internetproviders, Google, Facebook en hun klonen die alle winsten wegdraineren uit Europa – 3 procent lichter te maken. (Overigens een discussie over het geslacht der engelen, landen met internetzetels zoals Nederland of Ierland gaan zichzelf niet de das omdoen, en een veto kost niks). Dat er geen heffing komt op Europees staal en alumnium is niet door Trump gezegd, alleen meegedeeld door handelsgezant Robert Lighthizer.

Midterm review

De socialist Bernd Lange (S&D) had in Straatsburg al gewezen op de onmiddellijke achtergrond van Trumps afdreiging: er zijn verkiezingen in Pennsylvania (die hij nipt zag verliezen), en hij is straks toe aan zijn midterm review. Een wet uit 1963 opdiepen om nu Europa te kastijden blijft natuurlijk uit den boze. Dat bevestigde Malmström: er is misbruik gemaakt van een regel die uitsluitend bedoeld is voor oorlogstijd. Sander Loones (conservatieve ECR) bezwoer om zelf het heft in handen te nemen. ‘De VS kiezen al lang alleen voor zichzelf partij, dat is al onder Obama begonnen. Wij moeten met zelfvertrouwen naar onszelf kijken. Niet overreageren, wel strijd blijven leveren tegen protectionisme en handelsconflicten. Een handelsoorlog maakt ons allemaal klein.’

Driftig bruggen bouwen

Uiteindelijk raakte iedereen het snel eens dat het spoedoverleg moet doorgaan, met de VS, maar ook met Japan, Brazilië en anderen. Twee punten moeten daarbij vooropstaan: vrijwaringsmaatregelen om de noodlijdende staalindustrie te beschermen; en terugkeer naar het échte probleem: de overproductie en dumping door China. Want, zo besloot De Lange: ‘Natuurlijk vormen onze spuitbussen en deodorants geen gevaar voor Amerika. Maar gelijk hebben en gelijk krijgen liggen mijlenver uit elkaar’. Katainen en Malmström kunnen driftig bruggen beginnen te bouwen. En dat kun je best door eindelijk werk te maken van een eigen Europese handelsdiplomatie, en de eigen staalindustrie te moderniseren en energie-efficiënt te maken, gaf Yannick Jadot (Groen/EVA) nog mee.

Gezond verstand

De Europese Top hult zich in vaagheid, wil de kat uit de boom kijken. De commissarissen zijn bijzonder verguld met de massale steun van het Parlement. Onderhandelingen in Washington door Malmström en de Duitse economieminister Peter Altmaier lijken, zoals gezegd, ter elfder ure toch enig gezond verstand te hebben opgeleverd. Verliest Trump toch weer dat verstand, dan heeft Malmström goede hoop dat ze het dispuut in de WTO zal winnen. Katainen beklemtoont dat het geen strijd is tussen de VS en de EU. ‘Wij werken uitstekend samen met het Congres en met de zakenwereld, die net als wij gehecht zijn aan multilaterale rechtsregels’. De goede verstaander heeft geen ander woord nodig om te begrijpen dat er breed front gevormd wordt tegen het onberekenbare gedrag en de willekeur van een president, die zijn eigen economie meer schade toebrengt dan de vrijhandel kan goedmaken.