Gasprijs zakt, maar de energiefacturen blijven hoog

De maatregelen die de Europese Commissie aankondigde blijken te mislukken. Of was het de bedoeling dat energieproducenten een deel van de woekerwinsten mogen behouden, terwijl de beoogde fiscale inkomsten van het afromen van de ‘overwinsten’ ergens in de buurt van de nul euro zullen liggen?

Daling gasprijs na aankondiging

De dagen volgend op de gemediatiseerde aankondiging van de noodinterventies die de Europese Commissie wil inzetten op de energiemarkt — zonder aan het absurde marginal pricing system te raken en zonder de CO2-emissierechten te verlagen of tijdelijk te bevriezen —, zakte de gasprijs tot 181 euro per MWh. En de hele week bleef die op dat niveau. Dit was welgeteld 1 euro boven de grens van 180 euro per MWh. Daarbij wil de Europese Commissie via de fiscale administraties van de lidstaten alles boven de 180 euro per MWh aftoppen.

De gevolgen van die prijsdaling zijn dat er niks valt af te romen. En de prijzen voor de huishoudens en bedrijven blijven torenhoog, namelijk 145 euro per MWh boven de normale prijzen. Dat is dus 145 euro per MWh die de energieproducenten mogen houden op een productiekost en normale winstmarge, die lager ligt dan 35 euro per MWh.

Perverse effecten

Wat de Europese Commissie dus voorstelde, was om hernieuwbare energie en kernenergie de winsten te gunnen die het verschil uitmaken tussen wat een dure, maar minder acute gasprijs doet voor de stroom uit gascentrales. Dat lng, oftewel vloeibaar aardgas, in de Verenigde Staten dezelfde dag 48 dollar per MWh kostte, laten we even buiten beschouwing.

Het perverse effect van de aankondiging is dat de afroombare winst plots verdwenen is. Wat steekt daarachter? Joegen de energieproducenten zelf de prijs omhoog om meer winsten te kunnen incasseren? Of vrezen speculanten plots met dure gascontracten te blijven zitten omdat er geen schaarste is, maar enkel overdreven vraag op een weinig liquide markt? Dat laatste is allicht de verklaring afgaande op de volumes in de periode van de prijsexplosie.

Een tweede pervers effect is dat de fiscus in de lidstaten, — mochten de lidstaten de voorstellen van de Europese Commissie goedkeuren — helemaal niks te halen heeft bij de energieproducenten. En dus vindt de fiscus ook helemaal geen middelen om de huishoudens en de bedrijven te compenseren voor de hoge prijzen.

Het enige wat rest is de solidariteitsheffing op de woekerwinsten bij leveranciers van fossiele brandstoffen voor het boekjaar 2022. Een maatregel die hoogstwaarschijnlijk de juridische toetsing nooit overleeft. Fiscalisten en fiscale advocaten en hun collega’s in EU-recht wrijven zich al in de handen.

Kunstmatig hogere prijs

Huishoudens en bedrijven blijven ondertussen wel een artificieel hogere prijs betalen veroorzaakt door het marginal pricing system. Daarbij bepaalt de laatste productiemethode die nodig is om aan de ‘marktvraag’ die dag te voldoen, de prijs van alle transacties. Fundamenteel doet geen van de maatregelen iets aan de prijszetting of prijsvorming.

De snelle reactie om een nog niet bestaand omzetplafond of revenue cap te omzeilen, duidt op marktverstorende elementen. Dat kunnen het grote aantal banken en traders zijn op de Europese elektriciteitsmarkt. Hetzij als speculanten, hetzij als stromannen voor de energieproducenten of de brandstoffenleveranciers.

De reactie op het omzetplafond dat de Europese Commissie poogt in te voeren voor de energieproducenten, is ook geen goed nieuws voor het systeem van prijsplafonds waar vooral de Belgische federale regering zo tuk op is. Stel nu dat er een prijsplafond komt. In dat geval zal Groen dit sowieso — net als de Europese Commissie deed — zo willen doen dat de oneigenlijke subsidiëring via de energiefactuur van hernieuwbare energie door de huishoudens en bedrijven behouden blijft. Dat prijsplafond zal dus een stuk boven de productiekosten van windmolens of zonneparken moeten uitvallen. Zo’n prijsplafond zal dus niet werken want het heeft geen invloed op de kostprijs die bestaat uit CO2-emissierechten en heffingen bij de andere stroom uit fossiele brandstoffen.

Patstelling

Met hernieuwbare energie kunnen wij ook niet snel méér produceren, omdat de leveringszekerheid nu al onbetrouwbaar is. Zonder die fossiele brandstoffen, zoals aardgas, kan immers niet aan de vraag voldaan worden en dus moet de prijs die nog steeds via het marginal pricing system loopt, een component gasproducenten bevatten. De gascentrales die de kernreactoren moeten vervangen garanderen aldus hoge prijzen voor de hele sector van energiebedrijven. Dat is geen wortel-en-stok-aanpak, maar een reuzewortel.

Een prijsplafond zal dus altijd, zonder uitzondering, afhankelijk zijn van de gasprijs. Net als bij het omzetplafond van de EU zullen de huishoudens dan nog steeds veel te hoge energiefacturen krijgen. Tenzij de gasprijs kunstmatig gereduceerd wordt tot de prijs van voor de energiecrisis die lang voor de invasie van Oekraïne begon. In plaats van fossiele brandstoffen duurder te maken met solidariteitsheffingen, is de enige oplossing dus de prijs van fossiele brandstoffen verlagen. Een absolute no-go voor zowel de fiscus, de Europese Commissie als de dogmatische aanhangers van de strijd tegen de klimaatopwarming. (Hieronder vallen bijna alle politieke partijen met de groenen, socialisten en liberalen op kop.) Zoiets heet een patstelling.