Gezocht: maatschappelijk relevante Eskimo

Het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) wordt algemeen gewaardeerd in de cultuurwereld. Niet alleen omwille van de centjes die het onder de auteurs verdeelt. Het VFL is op tal van andere manieren actief om de Vlaamse Letteren te stimuleren en te verspreiden: Vlaanderen als gastland op de Frankfurter Buchmesse (2016), stimuleren van vertalingen en literaire tijdschriften, Vlaamse tournees voor buitenlandse uitgevers, een loket voor auteurslezingen… Het VFL ontvangt heel wat middelen, maar genereert naast culturele uitstraling ook een economisch hefboomeffect.

Het VFL wordt bestuurd door afgevaardigden van literaire en maatschappelijke milieus. De voorzitter is Jos Geysels, Minister van staat en ex-voorzitter van Groen. Ook mensen zoals Jan Renders, ex-voorzitter ACW, zetelen in de raad van bestuur. De jongste jaren reed het VFL een sterk parcours. En de pijnlijke beslissing om door budgettaire omstandigheden geen non-fictie en culturele biografieën te ondersteunen, hoopt men de volgende jaren recht te trekken. Maar inhoudelijk dreigt men in het voorstel tot meerjarenplan op een slappe koord te gaan dansen. Men wil de diversiteit en de maatschappelijke waarde in de Vlaamse literatuur verhogen:  ‘om ervoor te zorgen dat nieuwe of andere stemmen ook daadwerkelijk kansen krijgen en niet in de marge moeten blijven opereren. Het fonds wil plaats bieden aan wat afwijkt van overheersende Westerse cultuurpatronen. Kwaliteit blijft een kernwaarde van het VFL, maar wordt op een open en dynamische manier gehanteerd: bij de beoordeling ervan wordt rekening gehouden met de maatschappelijke waarde van literair werk en is er voldoende aandacht voor ontwikkelingscriteria…’

Lees: als er een Eskimo in Vlaanderen nog niet meteen spetterend proza schrijft, kan die misschien toch financiële steun krijgen omdat er helaas te weinig Eskimo’s zijn die in Vlaanderen schrijven en publiceren. Want daar gaat een maatschappelijke waarde meespelen: de Eskimobonus.

Niet dat het literaire landschap in Vlaanderen niet meer divers mag worden. Maar zo’n aanpak als hierboven kan alleen op papier zijn gezet door mensen die de intrinsieke subversieve en tegendraadse kracht van goede literatuur niet zien. In deze dolgedraaide Facebook-tijden alleen met wat lettertjes en papier proberen een lang gesprek met een lezer aan te gaan, mensen leren in de hoofden van anderen te kruipen… als dat al geen verzet is tegen de snelle (Westerse?) consumptiecultuur. Maar blijkbaar is die maatschappelijke waarde niet genoeg en moet er liefst een exotisch niet-westers sausje overheen.

Bovendien gaat men er impliciet vanuit dat de uitgeverswereld bestaat uit bange blanke mannen die de publicatiekansen van allochtone auteurs zouden beknotten. Niets is minder waar. De uitgeverijen dromen van allochtoon talent, een Vlaamse Salman Rushdie of een Arundhati Roy, zeker als die maatschappelijke thema’s beroeren. Iemand als Fikry El Azzouzi had meteen de keuze uit twee uitgevers die zijn debuut wilden uitgeven. En gelukkig maar.

Het meest heikele punt van de voorgestelde filosofie van het VFL lijkt de vraag wat ‘maatschappelijke waarde’ is? De kans is klein dat de goede dames en heren van het VLF daarmee de cynische maatschappijkritiek en afrekening met mei 68 à la Houellebecq op het oog hebben. Maar wat dan? Is de humoristische beschrijving van de mislukte voorbereiding van een islamitisch offerfeest door Fikry El Azzouzi maatschappelijk meer relevant dan dromerige bespiegelingen over homoseksualiteit door een Erwin Mortier? En wie gaat dat bepalen? Een commissie? Bonne chance!

Foto (c) Reporters

Chris Ceustermans is auteur en observator van het stedelijk leven in Antwerpen en Brussel. In 2014 verscheen bij WPG-Manteau zijn roman ‘De Boekhandelaar’. In september 2015 verschijnt zijn roman ‘Koude Oorlogsdromen’. http://deboekhandelaar.com/