Gezocht: politicus die burger waarheid durft te zeggen

Op 1 oktober 2020 kwam een triomferende Alexander De Croo (Open Vld) als kersvers eerste minister zijn regeerverklaring brengen. Net zoals zijn voorgangers zou hij alles anders doen. Maar net zoals zijn voorgangers kon hij die belofte niet waarmaken.

Wantrouwen

Een zinnetje dat mij bijbleef uit die parlementaire toespraak toen was een citaat van een voorganger: ‘Wantrouwen is het slechtste wat de politiek kan overkomen. Wantrouwen, collega’s, dreigt te hypothekeren wat we allemaal samen hebben opgebouwd.’ Ik denk dat hij gelijk heeft. Het doel van zijn regering zou zijn dat wantrouwen te verminderen. Dat is mislukt.

Vorige week citeerde ik al uit het dossier van Knack daarover. Dat toont dat het wantrouwen in de politiek en zelfs in justitie torenhoog is. Dat heeft structurele oorzaken. De burger loopt verloren in de politiek. Ons bestuurssysteem is te ingewikkeld. De burger weet niet wie waarvoor verantwoordelijk is. Of denkt u dat Deborah echt bezig is met de vraag of die crèches nu Vlaams of federaal beleid zijn? Dat komt van ‘de regering’. Maar wie ‘de regering’ is, dat is al moeilijker. Dat is al een eerste probleem.

Gevangen

Probleem nummer twee: je kan in België geen kant op. Een Belgische regering is gedoemd te verzanden in middelmatigheid. Zoals Koen Geens (CD&V) het twee jaar geleden zei bij Pro Flandria: grondig hervormen lukt niet. Een beetje meer uitgeven hier en daar, een hogere accijns, meer kan niet. Dat terwijl er grondige ingrepen nodig zijn. Op die manier worden we geregeerd in de richting van chaos.

Rudy Aernoudt zei vorig jaar in de Debatclub dat het niet ondenkbaar is dat bij een verdere stijging van de staatsschuld België onder curatele komt. Dan wordt het spaargeld afgeroomd om de staatsschuld af te betalen en verminderen de ambtenarenpensioen drastisch. Op bevel van de EU, het IMF en wie weet wie nog allemaal. Vraag maar na in Griekenland.

Geen probleem

Wat wordt er vandaag gedaan om dat scenario te voorkomen? ‘Dat hebben wij niet gedaan.’ Kunnen we de premier parafraseren. De begroting en de staatsschuld zijn het echte probleem. Ook daar zit een systeemfout. In België zijn wel de bevoegdheden gesplitst, maar niet de financiën. Vlaanderen voelt amper de financiële gevolgen van het eigen gevoerde beleid. Dat geldt ook voor Wallonië, Brussel en de Franstalige Gemeenschap.

Dat werkt remmend. Er komt geen grote fiscale hervorming omdat de impact op de inkomsten van de deelstaten te groot is. En aan Franstalige kant zijn ze al financieel kopje onder. Hun schulden en begrotingstekort zijn niet meer onder controle. Dat is ook ons probleem. Helaas. Voor de buitenwereld wordt de som van de besturen in België gemaakt. Die chaos is echt niet meer zo ver.

Hoeveel miljard zegt u?

Bart Van Craeynest van Voka rekende (in DS 11 oktober 2023) voor dat de volgende federale regering elk jaar 2,5 miljard moet besparen om de schuld te stabiliseren. Dan zijn we nog niet aan schuldafbouw. Om echt te saneren rekende Ivan van de Cloot hier voor dat er 30 miljard bespaard moet worden. Want ondertussen is er de vergrijzing, migratie, strijd tegen klimaatopwarming, defensie en de stijgende rentelasten. Als u naar een verkiezingsdebat gaat, knoop dat goed in uw oren: er moet bespaard worden in een tijd van stijgende kosten.

Ik wacht op een politicus die dat aan de kiezer durft te zeggen. Een politicus die zegt dat we allemaal onze verantwoordelijkheid zullen moeten nemen. Dat we niet alleen naar de overheid moeten kijken om onze problemen op te lossen, het geld is op. Iedereen zal zijn verantwoordelijkheid moeten nemen. De overheid zal zich op kerntaken moeten terugplooien. Middenveld en burgers zullen de gaten moeten of kunnen opvullen.

Vertrouwen

Maar daar is vertrouwen voor nodig. Misschien komt dat vertrouwen er als politici hun kiezers ernstig nemen. Hun opdracht ernstig nemen en de burger een realistisch pad naar herstel voorleggen in plaats van nepcadeaus, van een korting op elektrische wagens tot hogere lonen. De burger is slimmer.

Eerlijk duurt het langst, langer dan holle frasen door een spindokter geschreven, waarvan iedereen met de ellebogen voelt dat het niet waar is. Wantrouwen kan maar gecounterd worden door een realistische politiek. Die realistische politiek moet de echte inzet van de verkiezingen zijn. Het is dat of de chaos.