God woont in Puurs, en de Duvel ernaast

Zeggen dat de vaccinatiemachine in België en Vlaanderen sputtert, is een understatement: ze is momenteel zo goed als stil gevallen. Het ziekenhuispersoneel, een prioritaire groep, krijgt deze week nul vaccins toebedeeld, behoudens wat flesjes die ‘van de camion vallen’, bestemd voor de woonzorgcentra.

Dat is schandalig. Verpleegkundigen in de frontlinie lopen onbeschermd rond en er sterven ondertussen mensen die al lang hadden moeten gevaccineerd zijn. Maar wie verdient de zwarte piet? Dat de EU gefaald heeft, staat buiten kijf. Te traag onderhandeld, teveel bureaucratie, wat te pinnig ook zo blijkt. Het amateurisme van Ursula von der Leyen, het getreuzel van het Europees Geneesmiddelenbureau, het gekissebis tussen de lidstaten (Frankrijk dat per se Sanofi wilde promoten, een bedrijf dat vandaag nog nergens staat inzake vaccinontwikkeling),… het leidde tot maanden achterstand en veel te late bestellingen.

Dat laat zich gevoelen in de leveringen: Europa staat niet bepaald bovenaan op de klantenlijst van de farmaceuten. Veertien miljoen dosissen anti-covid vaccin rollen er in Pfizer/Puurs wekelijks van de band, heb ik me laten vertellen. Waar ze terecht komen valt moeilijk te achterhalen, maar alleszins niet in uw en mijn bovenarm. De UK is zeker een grote afnemer. Die hebben snel hun order ondertekend (zoals Israël) en niet moeilijk gedaan over de prijs (idem).

Waspoedermerken

VRT

Gwendolyn Rutten: dat net een liberale politica vandaag de vrije markt in vraag stelt, is interessant

Commercieel valt daar geen speld tussen te steken: klanten die vlot over de brug komen mag je verwennen met een eerste klas-service. Ethisch-maatschappelijk (en nu gebruik ik een groot woord) is het een ander paar mouwen, want we spreken hier niet over waspoeder of een neusspray.

Het principe van de vrije markt is in hoge mate zelfregulerend, dat is althans het liberaal-kapitalistische credo. Veel vraag creëert veel aanbod, en de vrije concurrentie zorgt ervoor dat het betaalbaar blijft. In werkelijkheid oogt het sprookje wat minder rooskleurig. Prijsafspraken en monopolisme doorkruisen de vrije markt en bedotten de consument. De dertig waspoedermerken die u in de rekken van de supermarkt vindt, worden door drie fabrikanten gemaakt, te weten Procter & Gamble, Unilever en Henkel. In 2011 bleken ze een kartel te vormen, een illegale constructie van prijsafspraken. Niks vrije concurrentie dus. Een dienst als Facebook, daar vloeken we op, maar er is eigenlijk geen alternatief. Het is een perfect monopolie. Temeer daar het gratis is, en u en ik eigenlijk het product vormen, niet de klant, dat is de adverteerder.

Soit, dat kunnen we nog allemaal als inconveniënte randjes van een redelijk goed werkend systeem beschouwen. Maar het zijn geen normale tijden, en dan worden die losse eindjes serieuze rafels, met name als het over een vaccin gaat tegen een planetaire pandemie. Hoe dat beest klein krijgen en ons leven terug een beetje normaal? Ons lot ligt in handen van een paar reuzenspelers, behorend tot wat men de Big Pharma noemt. Ze hebben de klus geklaard, tot heil van de winstcijfers en de aandelenkoersen, ik ben de laatste om hen dat te misgunnen. Maar in de nerveuze rush naar de Heilige Graal, alias het covid-vaccin, bleek een bedrijf als Pfizer opeens God, en daar heb ik het als atheïst moeilijk mee.

Ik gebruik religieuze beeldspraak omdat vandaag elke politieke besluitvorming en alle gezever van virologen in het niet verzinken bij die ene vraag: ‘wanneer leveren ze?’ Na wat spierballen rollen over verplichte registratie en exportverbod zetten onder meer AstraZeneca en Pfizer de puntjes op de i: ‘We zullen leveren wanneer we zullen leveren’. Naar best vermogen, zoals de kleine lettertjes van het contract vermelden. Het is met andere woorden wachten op Godot.

Die machtspositie van een privé-bedrijf is uiteraard ongezond. Misschien nog ongezonder dan deze van Facebook of Google, gemeenzaam de High Tech genoemd. En nu ga ik eens stevig vloeken in de kerk: voormalig Open Vld-voorzitster Gwendolyn Rutten heeft een punt als ze het patentrecht in vraag stelt rond fundamentele en essentiële (een woord dat vandaag veel gebruikt wordt) producten voor de openbare gezondheid, de samenleving en, jawel, de mensheid. Rutten werd uitgescholden voor communiste, Boudewijn Bouckaert had het in Doorbraak over ‘gepatenteerde dwaasheid’ en sprong in naam van het ‘intellectuele eigendomsrecht’ in de bres voor de Big Pharma. Gwendolyn werd de heks van het verraden liberalisme en ei-zo-na een PVDA-handlangster,  zo gaat dat in Twitterland.

Sputnik V

Helaas, wie vindt dat de aandeelhouders van Pfizer moeten beslissen wanneer we weer op café mogen (want daar komt het toch op neer), of, serieuzer, hoeveel mensen er in Vlaanderen nog moeten doodgaan aan deze smerige ziekte, mist een empathische vijs in zijn bovenkamer. Er bestaat nog zoiets als het algemeen belang, iets waarvoor we een overheid hebben, en iedereen weet hoe schuw ik ben van teveel verstaatsing. Maar af en toe moet de Res Publica primeren op de vrije markt en moeten de pillendraaiers hun plaats kennen. En neen, intellectuele gedrevenheid bestaat niet alleen bij gratie van het grote geld, onderzoekers zijn meestal zelfs opvallend weinig materialistisch georiënteerd.

Ergo: de ontwikkeling van een vaccin tegen een wereldwijde pandemie hoort thuis in openbare, met publiek geld gefinancierde onderzoekscentra, en de productie/verdeling ervan dient een non-profit project te zijn, zoals het blussen van een grote bosbrand of reddingsacties bij een tsunami. De farma mag dan best haar productiecapaciteit verhuren en daar wat voor opstrijken, niemand hoeft er arm van te worden. Neem misschien voor één keer een voorbeeld aan Rusland dat de EU in snelheid nam met een eigen vaccin, lichtjes lachwekkend Sputnikgenaamd, maar wel zo efficiënt als dat van Pfizer en Moderna.

Mag ik er aan herinneren dat de EU in haar onnozelheid ondertussen 2,7 miljard euro ‘ontwikkelingskosten’ aan vijf farmaproducenten cadeau gaf, beschouwd als niet-terugbetaalbare voorschotten. Subsidies dus, zonder resultaatverbintenis, enkel een zogenaamd aankooprecht. Men zoekt vergeefs naar iets gelijkaardigs in normale commerciële deals.

Pharma Valley

VRT NWS

Jos Hermans (96): goed op weg naar het Rijk van de Vrijheid

Mag ik er ook op wijzen dat de overheid, u en ik dus, de opleiding van wetenschappers financiert. Kostprijs aan de gemeenschap per academische bachelor die nadien door de farma wordt weggeplukt: ca 150 000 euro. En dat het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek in de microbiologie, voorafgaand aan de commercialisering van een geneesmiddel, vooral op de universiteiten gebeurt, ook weer op kosten van de belastingbetaler. Waarna clevere jongens het patenteren en commercialiseren.

Dus, mijnheer Bouckaert, toch een beetje oppassen bij het verdedigen van de ‘intellectuele creativiteit’ in de pillensector, en met de begripsverwarring tussen artistiek copyright en patentrecht. Het is niet omdat kunstenaars zich mogen beschermen tegen piraterij, dat farmagiganten de samenleving mogen gijzelen. Alhier met die flacons, en steek dat patent op een plek waar zelfs het virus zich niet laat zien.

Overigens, wie denkt dat België als Pharma Valley dichter bij de vaccinbron zit, moet ik teleurstellen: ondanks Jos Hermans zijn deze bedrijven hier alleen voor het fiscale gunstregime en niet voor onze schone ogen. Wel natuurlijk voor de reeds genoemde hersencellen die onze universiteiten en hogescholen afleveren. Desondanks zullen we braaf onze beurt afwachten en vooral niet de moeilijke klant uithangen, dat is op dit moment zeer onverstandig, zoals Ursula Von der Theelichten mocht ondervinden.

Ach, ook in deze tijden is verzuring uit den boze. Think global, act local. Gelukkig staat in de achtertuin van de Pfizerfabriek te Puurs een brouwerij waar de Duvel gist, die is echt van ons en zal ons niet in de steek laten. En als ook deze flesjes niet meer leverbaar zijn, rest er nog de Dodentocht die daar passeert. Het Rijk van de Vrijheid binnen handbereik.