Gooi de grenzen dan maar helemaal dicht

Migratiebeleid is al enkele jaren een hot topic en het zal niet snel afkoelen. Het blijft de gemoederen van links tot rechts beroeren. De Europese Commissie legde in september 2020 een nieuw migratiepact op tafel, maar ook in België gebeurt een en ander. Op 4 februari 2022 werd de conceptnota voor het Migratiewetboek goedgekeurd door de ministerraad.

Staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) werkt met dat wetboek richting een vreemdelingenrecht dat ‘efficiënter, kwaliteitsvoller en sneller’ moet zijn. Het bevat principes omtrent behandeltermijnen en beroepsprocedures, maar ook over bescherming van personen in een kwetsbare positie. Voor de ene zal dit migratiewetboek veel te laks zijn, voor de ander zal het getuigen van onrechtvaardigheid. Er is frustratie op alle fronten.

Geen asiel

Fort Europa is inmiddels een ingeburgerd begrip. Waar is de tijd dat een groot deel van Europa hoofdschuddend naar Donald Trump keek met zijn ‘Build that wall’? Intussen hebben we zelf muren gebouwd en ijzeren gordijnen ‘opgehangen’. We zoeken controle over immigratie, willen betere screening aan de buitengrenzen en zo vermijden dat massa’s mensen binnenkomen die toch teruggestuurd moeten worden.

En natuurlijk moet er dan een zogenoemd aanklampend beleid gevoerd worden om iemand daadwerkelijk terug in het land van herkomst te krijgen. Het is een niet benijdenswaardige taak om dat allemaal efficiënt te laten verlopen en toch de aura van rechtvaardigheid te behouden.

Er is in dit debat aandacht voor ongeoorloofde migratie, dus op mensen die Europa binnenkomen zonder geldige reden en dan geen asiel krijgen. Terecht stelt Mahdi (Doorbraak Magazine, december 2021, blz. 35): ‘En zijn migranten, die zonder papieren moeten overleven en dus bijzonder kwetsbaar zijn voor alle vormen van misbruik, dan zoveel beter af dan wanneer ze al meteen bij binnenkomst een duidelijk “nee” te horen hadden gekregen?’

Mahdi zegt in dat interview ook dat twee op de drie asielzoekers geen nood hebben aan bescherming en dat amper 20% van hen terugkeert naar hun herkomstland. De anderen blijven in Europa en trekken van land tot land. Het is een ondergrondse beweging die zich bovengronds afspeelt, waardoor mensen ten prooi vallen aan alles wat het daglicht niet kan zien.

Erkend en beschermd, maar kwetsbaar

Wat ik vaak mis in heel het migratiedebat is wat er gebeurt met die een op de drie die wel nood hebben aan bescherming, met de erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden. Ik spreek met name over hun woonproblematiek. Ik stelde al enkele keren in artikels aan de kaak dat er op dit vlak grote problemen zijn. Deze mensen moeten na een aantal maanden het asielcentrum of LOI-woning — de zogenoemde collectieve en lokale opvangstructuren — verlaten. Vaak kunnen zij niet terecht op de sociale huurmarkt en moeten ze dus op de private huurmarkt iets vinden. En als ze daar iets vinden zijn ze, evenals de niet-erkende vluchtelingen, bijzonder kwetsbaar voor vormen van misbruik.

De erkende vluchteling of subsidiair beschermde heeft meestal weinig keuze op de huurmarkt. Vooreerst wensen veel eigenaars niet te verhuren aan mensen wier naam een andere origine verraadt. Daarenboven zijn deze mensen, die veelal leven van een OCMW-uitkering, gedwongen om te huren in het lagere segment van de huurmarkt.

In dat segment bevinden zich cowboys. Investeringsmaatschappijen die maar op één ding uit zijn: hun vastgoed moet geld opbrengen. Woningen worden in zoverre opgelapt dat ze verhuurd mogen worden, maar daarna is het kommer en kwel. De eigenaars innen wel het huurgeld, maar weigeren de nodige herstellingen uit te voeren. En dus verspreidt schimmel zich over hele muren, blijft een lek bij de bovenburen zolang aanslepen dat stukken plafond naar beneden komen, wordt een boiler nooit gerepareerd. Dit gebeurt vandaag in Vlaanderen en ik heb er maar een klein stukje van gezien.

Integreren zonder behoorlijke huisvesting?

Er is momenteel voor erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden een reële huisvestingsproblematiek, en daar moeten we dringend aan werken. Het recht op een behoorlijke huisvesting staat in de Belgische grondwet (Artikel 23, 3°) en alleen dat is al voldoende reden om actie te ondernemen inzake huisvesting. Maar dit recht is voor erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden ook fundamenteel in hun traject van integratie en inburgering.

Kunnen we verlangen van mensen dat ze zich deel gaan voelen van onze samenleving als zij niet eens een behoorlijke huisvesting vinden voor een betaalbare prijs? Wij verwachten van hen dat ze Nederlands leren, een cursus maatschappelijke oriëntatie afwerken. Binnenkort voegen we daar nog aan toe dat ze economisch zelfredzaam moeten zijn en dan is er nog een vierde pijler, namelijk die van netwerk en participatie. Dat zijn de plichten, nietwaar? De rechten, in casu dat van behoorlijke huisvesting, vergeten we.

Wij hebben als samenleving de plicht om mensen op te nemen die beschermd moeten worden. Dat is rechtvaardig. Maar het is absoluut onrechtvaardig om hen op te nemen en hen daarna op een bikkelharde huurmarkt hun plan te laten trekken én dan nog te verwachten dat ze zich braaf integreren. Hier moet echt iets aan gedaan worden. Geef mensen waar ze recht op hebben: behoorlijke huisvesting. Indien niet, gooi de grenzen dan maar helemaal dicht.