Hecht pluralisme verdraagt geen vrijzinnig dictaat

Na de uitzending van de recentste zondagsmis in de abdijkerk (basiliek) van Grimbergen bevond de katholieke kerk zich andermaal in het oog van de storm. De plaats van religie op de openbare omroep stond daarbij opnieuw ter discussie. Deze kwestie verdient een sereen debat, zonder goedkope steekvlampolitiek. Daarbij moet het breed gedragen ideaal van een hechte én pluralistische samenleving voorop staan.

Achterlijk

De oorzaak van de mediastorm betrof een fragment uit de lezing van een Paulinisch epistel (Efez. 16:22) over onderdanigheid van de vrouw aan de man. Vlaams minister Sven Gatz brak prompt een lans voor het verbannen van kerkdiensten van de openbare omroep. Ook op twitter regende het ondoordachte reacties, waarbij de grote woorden (‘staatsreligie’, ‘misogynie’, ‘belastinggeld’, ‘achterlijk’) niet gespaard werden.

Enkele commentatoren maakten een terecht punt: onze verontwaardiging over dergelijke boodschappen hangt al te vaak af van de betreffende religie. In plaats daarvan moeten we aandacht hebben voor de complexiteiten van en duiding bij de tekst. Eeuwenoude geschriften, zoals de Bijbel, de Koran en de Torah, moeten begrepen worden binnen de cultureel-historische context van hun opstelling. Wie ze letterlijk interpreteert, dreigt te vervallen in fundamentalisme en litteralisme. Het sermoen mocht zeker aandacht hebben gegeven aan een moderne invulling en interpretatie van de heilige teksten, dit zou de controverse verzacht hebben.

Alternatief

De Vlaamse openbare omroep zendt erediensten uit van verschillende erkende levensbeschouwingen: de orthodoxe, protestantse en evangelische kerken, zowel als de Joodse en islamitische gemeenschappen. Deze uitzendingen zijn een dienst die de overheid aanbiedt aan de samenleving. Ze laten zieke, hoogbejaarde en minder mobiele gelovigen toe om hun geloof te belijden en daar kracht, inspiratie of troost uit te putten. Gatz erkende dit maar kon zondag geen alternatief aanreiken om deze dienst te leveren. En het is zeer betwijfelbaar of dat hypothetische alternatief even gemakkelijk en kostefficiënt zovele gelovigen kan bereiken.

De uitzendingen dienen nog een tweede doel. Ze laten aan iedereen in de samenleving een inkijk toe in de tradities en boodschap van de erkende erediensten. Dat kan alleen maar helpen om in onze diverse samenleving meer begrip en respect te krijgen voor eenieders levensbeschouwing.

Zaligmakend

Uiteraard is iedereen vrij om zich als atheïst of antireligieus te uiten. Maar de atheïstische of vrijzinnige ideologie mag zichzelf niet als zaligmakende norm opleggen, net zo min als één godsdienst dat mag doen. Een dergelijke tendens draagt een kiem van fundamentalisme en totalitarisme in zich. Religies zijn óók deel van de pluralistische samenleving, die christendemocraten, maar ook liberalen en socialisten beweren te verdedigen. De vrijzinnige strekking kan zich dus niet het recht toe-eigenen, onder het mom van een vermeend vooruitgangsdenken, om de erkende godsdiensten van het publieke forum te verjagen. Wat voor het ene individu belerend of gedateerd mag klinken, is voor een ander waardevol. Wederzijds respect moet daarentegen universeel worden gedragen.