Iedere middeleeuwse monarch in het herfstseizoen van zijn heerschappij diende af te rekenen met eenzelfde probleem: de successiekwestie. Weinig kopzorgen gingen doorgaans gepaard met de beschikbaarheid van een volwassen kroonprins, een logische opvolger met voldoende steun onder de hovelingen en kennis over de belangrijke staatszaken, zoals oorlog, diplomatie en economie. Maar zelfs dan lagen kapers op de kust: misnoegde hertogen, buitenlandse vorsten of buitenechtelijke kinderen profiteerden maar al te graag van het tijdelijk machtsvacuüm dat ontstond na de dood van de soeverein.

‘Warme pot pis’

Aan het koninklijk bewind maakten de Verenigde Staten in 1776 een einde. Maar het uitdoven van de monarchie in de voormalige Britse kolonies betekende niet dat het opvolgingsvraagstuk niet langer een prominente rol speelde op het politiek toneel, integendeel. Naarmate het presidentschap zich in de 20ste eeuw ontwikkelde tot een de facto verkozen koningschap, zou de obsessie met ‘presidential succession’ enkel toenemen.

De toenemende interesse in opvolging en nalatenschap staat in schril contrast met de politieke impotentie van de traditionele troonopvolger: de vicepresident. De eerste VP, John Adams, noemde het vicepresidentschap: ‘het meest onbeduidende ambt dat de mens ooit bedacht heeft’. John Nance Garner, de nummer twee van president Franklin Roosevelt, vergeleek de relevantie van de functie met die van een ‘warme pot pis’. Charmant.

Koning Joe

Dat de vicepresident bijna geen officiële bevoegdheden uitoefent, betekent niet dat de man of vrouw die het ambt bekleed zomaar genegeerd kan worden. Iedere politicus, overheidsfunctionaris en lobbyist in Washington D.C. beseft immers dat de promotie van politieke non-factor tot leider van de ‘Vrije Wereld’ maar verhinderd wordt door één kloppend hart, dat van de president.

Is die president hoogbejaard en overduidelijk in een staat van mentaal verval, dan vinden we de identiteit van de VP plots een stuk interessanter. Joe Biden, de man die zelf acht jaar lang als vicepresident zijn land diende, is 79 jaar oud en lijkt ze niet langer alle vijf op een rijtje te hebben. Zijn vicepresident, zijn gekozen kroonprinses, is Kamala Harris, de oud-senator uit Californië. Maar die keuze lijken Joe Biden en het Democratische partijestablishment zich hoe langer hoe meer te beklagen.

Kleine vijver

Geen klein aantal journalisten viel in katzwijm toen Biden koos voor de Californische power player. Die keuze was zowel verrassend, gelet op de voorgeschiedenis van beide politici, als logisch, gelet op de ideologische ontwikkelingen binnen de Democratische Partij.

Verrassend, omdat Harris Biden tijdens de Democratische voorverkiezingen op een uitzonderlijk agressieve manier het vuur aan de schenen had gelegd. Daarbij speelde ze geregeld meer man dan bal. Maar de keuze lag ook in het verlengde van een pad dat de Democratische Partij sinds enige tijd met volle tred bewandeld: dat van het kruispuntdenken en de identiteitspolitiek.

Niets verhindert uiteraard dat een niet-blanke vrouw op basis van haar verdiensten komt bovendrijven als meest geschikte kandidaat. De meritocratie, in haar meest pure vorm, is immers kleurenblind. Dit is evenwel niet hoe Biden tewerk ging in zijn zoektocht naar een vicepresident. De presidentskandidaat sloot op voorhand mannen en blanke vrouwen uit. Daardoor dwong hij zichzelf uit een veel kleinere vijver te vissen. En in dat vijvertje leek Kamala Harris een grote vis.

Migratiecrisis

Eén jaar later en de relatie tussen president en vicepresident lijkt sterk verzuurd. Biden maakte er tijdens de eerste maanden van zijn presidentschap een punt van om Harris te laten opdraven telkens hij voor de verzamelde pers een toespraak gaf of zijn krabbel zette onder een stuk wetgeving. Dat de vicepresident leek dienst te doen als decorstuk en niet als regeringspartner ontging niemand.

Decorstuk of niet: de Verenigde Staten zitten opgescheept met een impopulaire kroonprinses. Volgens een opiniepeiling van USA Today en Suffolk University is slechts 28% van het electoraat tevreden met de VP. Dat is 10 procentpunten lager dan de ‘approval rating’ van haar baas. Andere bevragingen bevestigen het gebrek aan steun voor Harris’ vicepresidentschap.

Eerlijkheidshalve moeten we erkennen dat je Harris’ impopulariteit niet enkel aan haar eigen tekortkomingen kan wijten. De dossiers die de president outsourcete aan zijn nummer twee zijn immers niet de thema’s waar een Democraat zich vandaag populair mee maakt. Zo kreeg ze de weinig benijdenswaardige opdracht om een oplossing te vinden voor de grondoorzaken van de migratiecrisis aan de grens met Mexico. Een perpetueel probleem waarvoor nog geen enkele politicus een menswaardige en definitieve oplossing vond.

Jim Crow

Ook moest Harris een centrale rol spelen in de aanname van nieuwe kieswetgeving. Die opdracht klinkt onschuldig, maar het initiatief gaat uit van een bijzonder toxische premisse.

Volgens heel wat Democraten proberen Republikeinen etnische minderheden, in het bijzonder zwarte Amerikanen, door procedurele hindernissen weg te houden van de stembus. Joe Biden noemde wetgevende initiatieven in het zuiden van het land zelfs ‘Jim Crow op steroïden’ en ‘Jim Crow van de 21ste eeuw’. Jim Crow verwijst naar wetgeving die tussen 1880 en 1965 door zuidelijke Democraten werd aangenomen en afgedwongen om rassenscheiding te legaliseren en zwarte Amerikanen hun stemrecht te ontzeggen.

Dat de racismekaart getrokken wordt om – opnieuw – de helft van het land weg te zetten als bekrompen racisten maakt het ‘burgerrechtengezicht’ van de regering Biden niet populairder bij centrumrechts en rechts Amerika. Het is duidelijk dat de weinige materies waarover de vicepresident, althans ogenschijnlijk, de leiding heeft, migratie en ‘voting rights’, de meest controversiële en polariserende issues zijn waarbij iedere compromis meer mensen teleurstelt dan gelukkig maakt.

Harris 2020

Het zou evenwel een vergissing zijn om de impopulariteit van de vicepresident louter aan de haar door de president opgedragen taken te wijten. Harris’ impopulariteit ging haar eedaflegging als vicepresident immers lang vooraf. Om haar zwakte als politica te begrijpen volstaat het om een blik te werpen op de haar onsuccesvolle gooi naar het presidentschap in 2020.

Harris schoot sterk uit de startblokken, maar naarmate het electoraat haar beter leerde kennen, brokkelde de steun voor haar kandidatuur verder af. Als gevolg van weinig begeesterende debatprestaties en verslechterende peilingen schortte ze haar campagne op nog voor één stem werd uitgebracht. In Iowa, de eerste voorverkiezing van het kiesseizoen, gaven peilingen aan dat ze amper drie procent van de Democratische kiezers kon overtuigen. En in Californië, haar thuisstaat, schommelde ze rond de acht procent, goed voor een teleurstellende vierde of vijfde plaats.

Friendly fire

De werkingshypothese in Washington D.C. is dat Joe Biden zich over een kleine drie jaar, gelet op zijn vergevorderde leeftijd en frêle gezondheid, niet opnieuw verkiesbaar stelt. Dat kroonprinses Kamala geen zekerheid is voor de partijnominatie mag ondertussen duidelijk zijn.

Om Democratische broedertwisten te voorkomen hopen heel wat partijbonzen dat in 2024 een duidelijke troonopvolger klaarstaat. Een politicus of politica die door zijn of haar loutere kandidatuur concurrenten uit de race houdt of duwt. Zo hoeft de partij geen kostbare middelen te verspillen aan een circulair vuurpeloton en raakt haar uiteindelijke vaandeldrager niet beschadigd door ‘friendly fire’ op radio, TV en sociale media.

Ballonnetjes

Of Kamala Harris over drie jaar zonder slag of stoot presidentskandidaat zal zijn, lijkt steeds onwaarschijnlijker. Er lijkt onder Democraten immers een consensus tot stand te komen dat Harris geen partij is voor de meest waarschijnlijke Republikeinse tegenstanders, inclusief oud-president Donald Trump.

Ballonnetjes worden dan ook opgelaten over mogelijke vervangers zoals Michelle Obama, de echtgenote van de oud-president. Maar ook Pete Buttigieg, de huidige minister van Transport en voormalig rivaal van de president, komt steeds uitdrukkelijker in het vizier. 2024 belooft in ieder geval een spannend kiesseizoen te worden.