Het Sienjaal 2.0

20 jaar geleden – 16 mei 1996 – presenteerden Norbert De Batselier van de toenmalige SP en wijlen Maurits Coppieters van de toenmalige VU hun boek Het Sienjaal. Het was een poging tot progressieve frontvorming en een poging tot het verzoenen van de linkse beweging met de Vlaamse.

De zwakte van links

In de kleinere zaal van het Dendermondse cultuurcentrum Belgica werd het boek van Coppieters en De Batselier in herinnering gebracht. Het sociaaldemocratische maandblad Samenleving en Politiek (SamPol) bracht een speciaal themanummer uit met teksten van onder meer Norbert De Batselier zelf,  John Crombez (sp.a), Meyrem Almaci (Groen), Peter Mertens (PVDA), Rudy De Leeuw (ABVV), Tom Garcia (Vlinks) en een voorpublicatie van het nieuwe boek van Jos Geysels (ex-Groen) en Herman Lauwers (ex-Volksunie).

Wim Vermeersch, de hoofdredacteur van SamPol, sprak het openingswoord en begon met de vaststelling dat links en het progressieve flamingantisme moeilijke tijden kennen. Daarom lijkt het voor Vermeersch niet slecht om na te denken over een Sienjaal 2.0. Maar de tijden zijn veranderd en de hoofdredacteur ziet dan ook veel verschillen met toen. Vandaag lijkt een samenwerking van links en groen meer aan de orde. De oppositie is immers een progressief blok, maar staat ook zwak tegenover de centrumrechtse regering. Het ACW – vandaag Beweging.net – speelt daarom een belangrijke schakelrol in de zoektocht naar een progressief front. Maar de betrokken partijen zitten in het defensief en progressieve frontvorming à la Sienjaal 2.0 blijft uit. Nochtans is de maatschappelijke context de juiste voor een tegenoffensief. De sociale verworvenheden staan steeds meer onder druk, de migratiecrisis vraagt om een progressief antwoord en de politiek is hopeloos versnipperd. Er is volgens Vermeersch nood aan ‘Het Sienjaal 2.0’.

Geschiedenis van Het Sienjaal

Vervolgens schetsten Norbert De Batselier, Nelly Maes (voorheen VU) en Jos Geysels (voorheen Agalev/Groen) de ontstaansgeschiedenis van ‘Het Sienjaal’. De Batselier zag in 1992 dat het niet goed ging met het socialisme in Vlaanderen. Hij vond eveneens dat de sociale beweging onterecht te weinig Vlaamsgezind was. Voor hem moet het beslissingsniveau immers zo dicht mogelijk bij de bevolking gebracht worden en hij heeft daarom ook geen moeite met een bevrijdende vorm van het nationalisme. Ook de groene boot had de linkse beweging gemist, terwijl bijvoorbeeld de Vlaams-nationale Volksunie wel veel aandacht schonk aan het ecologische thema. De samenwerking die met VU-coryfee Maurits Coppieters was ontstaan, kwam er via Freddy Willockx (sp.a). Zowel binnen de VU – met Bert Anciaux op kop – als binnen de SP botste het Vlaams-rode duo op tegenstand. Verschillende centrales van het ABVV vonden Het Sienjaal te groen, te Vlaams, te anders sociaal en het ACW wilde het alleen een kans geven als het project electoraal interessant genoeg was. Nelly Maes stelt daarbij dat velen het gewoon als een interessante oefening zagen, niet meer dan dat. Anciaux wilde op dat moment vooral met de liberalen van Guy Verhofstadt werken. Jos Geysels vindt het een eerste serieuze, correcte en inhoudelijke aanzet voor een samenwerking van linkse nationalisten, de christelijke arbeidersbeweging en de progressieve partijen. ‘Het begon te vroeg en het eindigde te laat’, was Maes’ conclusie.

‘Splits de unitaire vakbonden’ 

‘Welke lessen zijn er te trekken?’, vroeg moderator Bart Verhulst (VRT). De socialist De Batselier ziet ‘een paringsdans van egeltjes’ terwijl er volgens hem nood is aan een initiatief van de partijtoppers. ‘Het zal niet vanuit de basis komen.’ Nieuwe initiatieven zoals Hart boven Hard beschouwt hij als hoopvol. Ook de vakbonden hebben een sociale rol te vervullen, maar moeten zichzelf moderner invullen. Vandaag zijn ze verengd tot belangenorganisaties. ‘Ik ga hier vloeken, maar we moeten gaan naar Vlaamse vakbonden.’ Een uitspraak die moeilijk lag bij een deel van het publiek in de zaal. ‘We moeten aanvaarden dat Vlaamse militanten nu eenmaal een andere gedragscode hebben, omdat we leven in twee verschillende regio’s.’ De Batselier wil echter niet tornen aan de sociale zekerheid. Nelly Maes noemt zichzelf een Vlaamse confederalist en een Europese federalist. Ze verwijt dat te veel partijen nog te veel met zichzelf bezig zijn, ze hangen nog te veel vast aan de ‘eigen stalgeur’. ‘De sp.a is bang van de sterkte van de groenen.’ De Batselier ontkent dat er een centrumrechtse grondstroom bestaat in Vlaanderen. ‘Niet alle N-VA’ers zijn rechts. Ik ken veel communisten die voor het Vlaams Blok stemden. Er is nog veel ruimte voor links.’ Volgens de vroegere voorzitter van het Vlaams Parlement wordt het maatschappelijk debat beheerst door rechts. De kranten schrijven ‘rechtse praat’, de economen denken rechts, er zijn nog maar weinig linkse filosofen. Jos Geysels begrijpt niet dat de progressieve beweging – die als beginsel vertrekt vanuit de belangen van mensen – geen aansluiting meer vindt bij de brede massa. ‘De rechterzijde is misschien wel verdeeld, maar hun discours zit in de poriën van de samenleving. We hebben ons laten doen.’ 

In de schaduw van ‘hij-die-niet-mag-genoemd-worden’

Het tweede deel van de avond was voor de huidige generatie politici. Dit verliep zakelijker en minder bevlogen dan het gesprek van de vroegere toppers. Rudy De Leeuw van het ABVV en Tom Garcia van Vlinks traden als niet-politici in gesprek met Björn Rzoska (Groen), Bart Van Malderen (sp.a) en Tom De Meester (PVDA). Bart Verhulst presenteerde drie stellingen aan het panel: Het Sienjaal 2.0 heeft geen kans op slagen, ’tenzij links zich bevrijdt uit zijn defensieve kramp’, omdat ‘het hopeloos verdeeld’ is en omdat ‘links en Vlaams elkaar niet lusten’.

Tom Garcia vindt dat links te veel bezig is met ‘niet-rechts’ te zijn en ziet dat het verhaal van rechts wordt versterkt omdat links het achtervolgt. Een stelling die werd ondersteund door Bart Van Malderen. Hij riep meteen op om het niet meer over Bart De Wever te hebben. Hij wil een open debat waarin elkaars verschillen worden aanvaard zonder elkaar te veroordelen. Rudy De Leeuw wil de eigen ideeën ook beter naar buiten brengen. De man van Groen vindt dat links wel een alternatief biedt en verwijst naar het werk van Groen in het Vlaams Parlement. De progressieve partijen moeten ook een brug slaan naar de talrijke nieuwe progressieve initiatieven die er in de samenleving opduiken. PVDA’er Tom De Meester vindt dat men zich moet herbronnen en moed moet tonen. Hij wil strijden voor de fundamentele ideeën van links en die gaan voorbij aan het onmiddellijke haalbare waar de klassiekere partijen mee bezig zijn. Hij verwijst daarbij naar de bewegingen van Jeremy Corbyn of Bernie Sanders in de Angelsaksische wereld. Wat Tom Garcia de kanttekening doet maken dat die bewegingen in hun land ook meteen de enige linkse partij of beweging zijn. De politieke systemen daar laten geen versnippering toe. Het eerste Sienjaal is spaak gelopen op de partijbelangen. De man van Vlinks roept op tot een frontvorming over de partijen heen.   

‘Naar een linkse stadslijst in Antwerpen’

Rzoska heeft op zich geen moeite met wat de ‘stalgeur’ van een partij werd genoemd. Hij wil zich echter focussen op de gezamenlijke smeltpunten tussen de partijen. ‘We zullen op een gegeven moment moeten samenwerken.’ Hij sluit in Antwerpen de opkomst van een linkse stadslijst niet uit. Volgens hem heeft de CD&V het ook ‘gehad’ met de N-VA en met Bart De Wever. Rzoska wil bouwen aan een ander soort Vlaanderen. Ook Bart Van Malderen wil een zo groot mogelijke coalitie mobiliseren en is het idee van een gezamenlijk project in Antwerpen niet ongenegen. Hij is ervan overtuigd dat de linkse partijen meer potentieel hebben dan de 25% die ze nu vertegenwoordigen. Hij vindt dat de linkse partijen een gemeenschappelijk kader moet uitdragen, want de bevolking wil dat ‘wij’ ons verzetten tegen het centrumrechts beleid. De PVDA’er verwijst naar de goede samenwerking die er bestaat in Borgerhout en ziet daarom ook geen probleem voor een stadslijst in Antwerpen. Hij vindt op zich de tegenspraak en het bestaande debat binnen links gezond en goed. Hij pleit ervoor om terug ‘af te dalen naar de arbeiders en de fabriekswijken’. De linkse onderstroom groeit, volgens De Meester. Daarbij trekt hij zich op aan ‘Manifiesta’ waar zo’n 19 000 mensen opdaagden. ‘We moeten terug naar de basis. En dat is werk met de botten aan.’ Rudy De Leeuw sluit zich erbij aan in de zin dat er moet gewerkt worden één vakbondsfront. De optie van een splitsing van de unitaire vakbonden is niet aan de orde. Hij is ook niet zo pessimistisch. ‘De huidige meerderheid is die meerderheid volgens de peilingen alweer kwijt’, waarbij hij het ‘kiezersbedrog’ aanklaagt van de verhoging van de pensioenleeftijd, de indexsprong en het huidige begrotingstekort.

‘Linkse flaminganten in de N-VA: laat u horen!’

Zowel voor de sp.a’er als voor de ecologist is het Vlaamse thema op zich geen punt meer. Bart Van Malderen noemt zichzelf complexloos Vlaamsgezind, ‘maar dat betekent niet dat ik een separatist ben’. Ook de groene Rzoska ziet dat zo. Hij weet dat er ook andere tendensen zijn binnen zijn partij, maar dat vindt hij geen punt. ‘Ik schrijf heel bewust columns voor Doorbraak.be, omdat ik niet in eigen kerk wil preken.’ Hij stoort zich wel aan uitspraken zoals die van Ben Weyts wanneer die stelt dat de federale regering de meerderheid van de Walen pest met zijn rechtse beleid. ‘Waar is men mee bezig?!’ Tom Garcia is ervan overtuigd dat er binnen N-VA flaminganten zitten die een progressievere koers willen. Bart Van Malderen stelt: ‘Op dit moment wordt een rechts België geprefereerd boven een links Vlaanderen’, net daarom roept hij die linkse flaminganten – waarvan hij er enkele kent – binnen de N-VA op zich luid te laten horen. Tom De meester volgt dit verhaal helemaal niet: ‘We zijn trots een unitaire partij, met een tweetalig partijbureau’. Hij bewondert de sociale bewogenheid van een Nelly Maes, maar heeft hoegenaamd geen Vlaamse reflex. Hij is het eens met de analyse van Bart De Wever dat het land verworden is tot twee democratieën, maar hij vindt dat ‘we ons daar niet moeten bij neerleggen. Er is nood aan eenheid.’

Rudy De Leeuw aanvaardt de bestaande kritiek op het ‘unitaire ABVV’ niet. Hij wijst erop dat de vakbond steeds de regionalisering gesteund heeft, wanneer dat ten goede kwam van de mensen. Hij stoort zich ook aan ‘het commerçantennationalisme’ dat vandaag heerst. ‘De Franssprekende patrons van vroeger zijn vervangen door de patrons van VOKA’.

Het Sienjaal 2.0: vooral links en groen

Tom Garcia hoopt dat bij de noodzakelijke frontvorming de progressieve Vlaamsgezinden niet zullen worden weggelachen zoals dat nu wel gebeurt. Björn Rzoska hoopt dat de Vlaamse linkse partijen bij volgende regeringsonderhandelingen een ‘samen uit , samen thuis’-principe zullen hanteren en zo een progressief beleid kunnen forceren. Van Malderen wil een ander project voor Vlaanderen en België, want ‘we boksen onder ons gewicht’. Volgens Tom De Meester is het Vlaamse en het linkse van de jaren 90 vervangen door het groene en het linkse in deze tijd. Hij wil de economische verontwaardiging koppelen aan de ecologische verontwaardiging in deze tijd. De ABVV topman hoopt dan weer dat links de steden en gemeenten niet verliest en wijst de partijpolitici erop dat ‘1+1’ vaak uitkomt op ‘3’.

Foto: (c) Jan Van Hee