Het is welletjes geweest met de arrogantie van Turkse leiders

De Rede lijkt volledig zoek in Turkije. De huidige machthebbers in dat land en hun slippendragers in de media hebben zelden uitgeblonken in zelfkritiek en bezonnenheid, maar wat we de afgelopen dagen aan verwijten te horen kregen uit hun mond, tart alle verbeelding. In Europa weten we dat wie geen argumenten heeft, terugvalt op scheldwoorden als ‘fascisme’ en ‘nazipraktijken’. De ‘reductio ad hitlerum’ is een teken van intellectuele zwakte. Dat hebben de boze mannen van de Bosporus blijkbaar nog niet door. Het is potsierlijk, maar droevig en ondraaglijk tegelijk, dat het precies zij zijn die menen met zulk taalgebruik bij de eigen achterban te moeten scoren. Maar wat moeten de honderdduizend Turken niet denken die met een vingerknip van ‘hun’ president ontslagen zijn? Wat de veertigduizend die gearresteerd zijn op verdenking van een elastisch begrip als ’terrorisme’? Wat de zevenduizend academici die van de Turkse gevangenis de ‘grootste universiteit’ maken? Wat hun honderdduizenden familieleden die tot de bedelstaf veroordeeld zijn? Wat de meer dan 150 Turkse journalisten die achter de tralies de pen niet meer kunnen hanteren? In het aangezicht van zoveel kapot gemaakte menselijke existenties dan nog oude democratieën als Duitsland en Nederland als ‘nazistisch’ verduivelen, een groter cynisme is nauwelijks denkbaar.

Dilemma

De Turkse president zweept zijn aanhangers op, maar zijn fanatisme camoufleert zijn onzekerheid. Uit opiniepeilingen blijkt immers dat hij niet zo gerust kan zijn over de uitslag van het referendum van 16 april (over een grondwetswijziging die hem alle macht moet geven). Het Ja en het Neen leveren een nek aan nek race met elkaar, en sommige onderzoeken zien het Neen zelfs een voorsprong hebben. Voor Erdoğan zou dat een enorme kaakslag zijn. Vandaar dat hij elke stem kan gebruiken, ook van de Turken in het buitenland die dankzij de dubbele nationaliteit stemgerechtigd zijn. Turkse ministers worden uitgezonden naar Europa om er campagne te voeren, en het blijft nog in mysterie gehuld of de president zelf zijn aanhangers in het buitenland met zijn optreden gaat verblijden. De politici in die Europese landen zijn daar niet happig op. Ze worstelen met een dilemma. Indien ze zulke campagnes verbieden, krijgen ze van de Turkse kant te horen dat ze hun eigen principes van democratie en meningsvrijheid met de voeten treden. Indien ze toch toelating geven, bestaat het risico dat de Turkse gemeenschap in eigen land verscheurd wordt door voor- en tegenstanders van Erdoğan. Bovendien zouden de zogeheten rechts-populistische partijen in eigen land hen aanwrijven dat ze zwichten voor Turkse druk.

Slinks

Geconfronteerd met dat dilemma koos de Nederlandse premier Mark Rutte voor de eerste optie. Het vliegtuig van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mehmet Cavusoğlu kreeg zaterdag geen landingsrechten. De Turkse minister van Familiezaken Kaya die op een slinkse wijze campagne wilde komen voeren in Rotterdam, werd de deur gewezen. Omdat ze halsstarrig weigerde te gaan, kwam het ook tot een duwen en trekken met opgehitste aanhangers van Erdoğan. De beelden van de relletjes werden gretig opgepikt door de Turkse media. Mevrouw Kaya wekte medelijden op in Turkije, in een land waar voor het overige vrouwenrechten niet meer zo van tel zijn als onder Mustafa Kemal Atatürk, de stichter van de republiek, en zijn kemalistische opvolgers. Overigens, een staat heeft volgens rechtenprofessoren altijd op basis van zijn soevereiniteit het recht om iemand de toegang tot zijn grondgebied te ontzeggen.

Kiesvee

Critici zeggen dat Rutte zich zo stoer opstelt omdat hij de hete adem van Geert Wilders bij de Nederlandse verkiezingen van woensdag in zijn nek voelt. Dat electoraal eigenbelang neemt niet weg dat Rutte handelt waar zijn Europese collega’s enkel piekeren. Rutte maakt duidelijk dat het nu welletjes geweest is: met de morele chantage en de scheldtirades van Turkse politici, met campagnes die de indruk geven dat Europese landen Turkse kiesdistricten of zelfs provincies zijn, met Turkse politici die Europese Turken enkel als kiesvee kennen en daarmee de integratie van die mensen alleen maar afremmen. Misschien haalt Erdoğan nu meer stemmen binnen. Van mensen die zich in hun nationale eer gekrenkt voelen. Daarmee geven ze hun lot in handen van één man. De beoogde stabiliteit van Turkije is illusie. Geweld en polarisering zullen toenemen. Ook door de verwijdering van het geschoffeerde Europa zal het verder bergaf gaan met de Turkse economie. Turkije zal een hoge prijs betalen voor de dromen van één man. Jammer voor zo een groots land met zoveel potentieel.

(Dit stuk verscheen in De Tijd en werd met bronvermelding overgenomen door Het Laatste Nieuws)

Foto: (c) Reporters