Honderd dagen Meloni: de ‘meest rechtse regering sinds WOII’ voert vooral symboolpolitiek

Afgelopen maand kon Giorgia Meloni terugblikken op de eerste honderd dagen van haar premierschap. Europa hield de adem in voor Italiës meest rechtse regering sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar de economische realiteit zorgde ervoor dat de gevreesde ramkoers met Europa uitbleef.

‘Het feestje is voorbij’, zei Giorgia Meloni na haar verkiezingsoverwinning eind vorig jaar. Met die uitspraak gaf de leider van Fratelli d’Italia aan dat haar radicaal-rechtse regering de Italiaanse belangen in Europa duur zou verkopen. Drie maanden later is die straffe taal vooral dode letter gebleven. Meloni’s regering ging grote confrontaties met Europa uit de weg en zette in grote mate het beleid van voorganger Mario Draghi voort.

Economisch realisme

Dat uitte zich vooral in de goedkeuring van de begroting voor 2023, waarbij de regering van Meloni de krijtlijnen van de vorige regering verder uitzette. In die begroting staan voor 35 miljard euro maatregelen, waarvan 21 miljard compensatiemaatregelen zijn voor de energiecrisis. Die energiecrisis noopt de regering Meloni ertoe in te boeten op enkele verkiezingsbeloften, zoals forse belastingverlagingen. Italiaanse zelfstandigen zien de uitbreiding van een gunstig belastingtarief beperkt tot een inkomen van maximaal 85.000 euro, een bedrag dat veel lager ligt dan wat in verkiezingstijd werd beloofd. Vooral voor coalitiepartner Lega, die had opgeroepen tot grotere overheidsuitgaven, valt Meloni’s voorzichtigheid moeilijk te verteren.

Met haar voorzichtig economisch beleid wil Meloni Europa zo min mogelijk tegen de haren instrijken, omdat Italië met 200 miljard euro de grootste begunstigde van het coronaherstelfonds is. In verkiezingstijd sprak Meloni nochtans klare taal: de deal met Europa over de miljarden uit het herstelfonds moest opnieuw onderhandeld worden. Als regeringsleider deed Meloni echter haar uiterste best om de voorwaarden in te willigen die Europa had vooropgesteld.

Twee stappen vooruit, één achteruit

Zo ontstaat het beeld van een premier die twee stappen vooruitzet zet, om dan weer één stap terug te nemen. Kort na haar aantreden wilde de regering Meloni kleine zelfstandigen de mogelijkheid bieden om betalingen met een bankkaart onder de 60 euro te weigeren. Onder druk van Europa, dat in de maatregel vooral een aanmoediging tot belastingontduiking zag, werd het voorstel afgevoerd. De wettelijke limiet voor cash-transacties werd wel opgetrokken van 2.000 tot 5.000 euro.

Waar de regering Meloni op sociaal-economisch vlak uitblonk in voorzichtigheid, duwde het op sociaal-cultuur vlak aanvankelijk de gaspedaal in. In november weigerde Italië de Ocean Viking, een ngo-reddingsschip met meer dan 200 migranten aan boord, de toegang tot de Italiaanse havens, omdat ngo-schepen volgens de Italiaanse regering met hun reddingsoperaties een aanzuigeffect voor migranten creëren.

Dat strenge optreden tegen ngo-schepen was één van de speerpunten van de verkiezingscampagne van de regeringspartijen en dat kwam de Italiaanse regering op een diplomatieke rel met Frankrijk over de opvang van migranten te staan. Ook in dat dossier moest de Italiaanse regering onder druk van Europa gas terug nemen. Nochtans hadden Fratelli d’Italia en coalitiepartner Lega in verkiezingstijd verklaard ngo-schepen de toegang tot de Italiaanse havens te zullen ontzeggen. Tot op heden kunnen ngo-schepen nog altijd in Italië aanmeren, al dwingt de Italiaanse regering hen wel vaker aan te meren in havens die ver liggen van de plaats waar de migranten aan boord kwamen.

Autoritair karakter

De Italiaanse regering mag dan voorlopig nog zwichten voor de druk van Europa, voor haar politieke tegenstanders in Italië heeft ze veel minder mededogen. Dat mocht onderzoeksjournalist Roberto Saviano aan den lijve ondervinden. De auteur van Gomorra werd door de Italiaanse regering voor de rechter gedaagd wegens smaad, nadat hij kritiek had geuit op het migratiebeleid van Italië.

Ook op andere vlakken kwam het bij wijlen autoritaire karakter van de regering Meloni tot uiting. Begin november ontruimden zowat 300 politieagenten een illegale rave in de Noord-Italiaanse stad Modena. Niet veel later kondigde de Italiaanse regering een decreet af dat boetes van duizend tot tienduizend euro en gevangenisstraffen van drie tot zes jaar oplegt aan ‘iedereen die het illegaal betreden van terreinen of gebouwen, privaat of publiek, promoot of organiseert’. Critici en oppositie wezen erop dat het decreet elke vorm van openbare samenkomst strafbaar zou kunnen stellen. Maar eind december van vorig jaar werd het decreet toch goedgekeurd door het parlement.

Interne verhoudingen

Zo blinkt de regering Meloni tijdens haar eerste maanden eerder uit in symboolpolitiek dan in het voeren van concreet beleid. Wel slaagde de regering erin om de eensgezindheid te bewaren. Ook in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland bleef de regering resoluut de kant van Kiev kiezen. Aanvankelijk vreesde men dat de steun voor Oekraïne zou afbrokkelen, omdat Salvini en Berlusconi zich in het verleden meermaals als grote bewonderaar van Poetin hadden geuit.

Toch zouden de spanningen de komende maanden kunnen oplopen wanneer een grondwetswijziging op tafel komt te liggen. Lega is daarbij vooral uit op grotere autonomie voor de regio’s, terwijl Fratelli d’Italia en Forza Italia voorstander zijn van de invoering van een semi-presidentieel systeem in Italië.

Dankzij de gematigde koers van de regering Meloni is de spread – het verschil tussen de Duitse en de Italiaanse langetermijnrente – gezakt tot 1,8 procentpunt. Politieke onrust zou de koers op de financiële markten snel terug kunnen doen keren. En dat kan een land met een torenhoge staatsschuld missen als kiespijn.