Humo, Herman Brusselmans en het satire-monopolie

Deze week ontplofte er een bommetje in het Vlaamse opinielandschap, na een Humo-column van Herman Brusselmans, onder de tamelijk apocalyptische titel ‘Het Midden-Oosten zal exploderen, er is een Derde Wereld­oorlog op komst’. Onnodig op de link te klikken: Humo heeft het artikel ondertussen offline gehaald.

Stemmingswisselingen

Daarin ventileert de schrijver zijn ongenoegen over de Gaza-oorlog en de manier waarop Israël dit aanpakt. De stijl kwakkelt tussen sarcastisch-agressief en moraliserend, en Brusselmans maakt de bedenking ‘Ik word zo woedend dat ik iedere jood die ik tegenkom een puntig mes los door de keel wil rammen’.

De auteur verbeeldt zich als goede vader namelijk dat zijn zoontje onder het puin zou liggen, waarna hij een eind weg badineert over een oude man met sandalen waar hij compassie mee heeft. En dan dus die uithaal van het puntig mes. Wat hij in het stukje zelf relativeert en wijt aan ‘stemmingswisselingen’. Is Brusselmans aan zijn tweede of derde penopauze toe? Wordt de cynicus van weleer sentimenteel?

Dat zijn we niet zo gewoon van Herman, die naar eigen zeggen een boek voorbereidt over het poepen van lelijke wijven in beschonken toestand. Zo kennen we hem weer. Ook de European Jewish Association (EJA) verbaasde zich over de stijlbreuk, en diende klacht in wegens antisemitisme waarvan deze ‘psychopathische’ (sic) uitspraak zou getuigen. Tot in Israël en de VS gaat de tamtam hierover. Er worden excuses geëist, en zelfs de schorsing van Brusselmans als columnist. Ook het Gelijkekansencentrum Unia diende klacht in. Het worden nog drukke weken voor justitie in vakantiemodus, evenals voor het bureau van Sven Mary.

Een pakje sigaretten

Humo verdedigt zijn columnist, maar haalde de column toch offline.

Wat in dit alles wel opvalt, is de zwakke verdediging vanwege Brusselmans’ broodheer Humo  zelf. Het zou met name ‘satire’ zijn die je niet ernstig moet nemen. Dat klinkt zo:

‘Brusselmans is een gevierd en gerespecteerd schrijver die graag scheldt en schampert, gretig gebruikmakend van hyperbolen en schuttingtaal, maar hij is geen antisemiet. Nog meer dan voor andere columns geldt voor de zijne dat ze met literaire en niet met journalistieke maatstaven beoordeeld moeten worden. Bij satirische schrijvers zoals Herman Brusselmans moet het geschrevene vooral nooit honderd procent letterlijk genomen worden.’

Satire? Hyperbolen? My ass. Satire moet op een of andere manier luchtig, grappig, gevat én stout zijn, ironie bedrijven op een manier die veel aan de verbeelding van de lezer overlaat en diens vermogen om tussen de regels te lezen. Aan dat criterium beantwoordt ‘Het Midden-Oosten zal exploderen, er is een Derde Wereld­oorlog op komst’ in de verste verte niet, of het zou de slotzin moeten zijn dat een pakje sigaretten alweer duurder wordt. Zeg dan gewoon dat het de allerindividueelste mening betreft van een columnist, duidelijk geplaagd door een writers’ block.

Waar ik nog meer moeite mee heb, is het geopperde idee dat mensen als Brusselmans méér mogen zeggen en schrijven dan iemand anders, omdat het, nu ja, Brusselmans is, en omdat het in Humo staat. Dat hij als het ware een geprivilegieerde nar zou zijn met een speciaal statuut, waarvan alle uitspraken onder de categorie ‘satire’ vallen. Dus niet van toepassing op bloggers en alternatieve media, laat staan het getwitter of de toogpraat van gewone stervelingen.

Deze dubbele moraal wordt verder door ‘specialisten’ geëchood, zoals Jogchum Vrielink, professor discriminatierecht aan UCL Saint-Louis, die ook zijn licht op de zaak laat schijnen. ‘Brusselmans heeft een eigen stijl, waar overdrijvingen een essentieel onderdeel van uitmaken’, klinkt het. Daarmee wordt de facto gesteld dat censuur selectief moet worden toegepast, naargelang de persoon, en het medium waarin een opinie verschijnt. Daar weten ze bij tScheldt alles van.

Ondertussen in de Dossinkazerne

Humor, overdrijvingen? Neen Dries, zo werkt dat niet.

Waarschijnlijk is dat ook de reden waarom hetzelfde Humo, en bij uitbreiding de linkse pers en alle mainstream media, in koor de Jodengrappen van Dries Van Langenhove en diens gezellen banvloekten. Nochtans had die de fameuze memes – uitsluitend gedeeld in besloten kring – ook als ‘humor’ betiteld, maar neen Dries, zo werkt dat niet. Een jaar effectieve gevangenisstraf en een boete van 24.000 euro, want die bedevaart naar de Dossinkazerne blijkt toch niet geholpen te hebben.

Die twee maten en twee gewichten, vrije meningsuiting alleen voor ‘gevierde en gerespecteerde schrijvers’ die zich aan de goede kant van de geschiedenis positioneren, ik krijg het er danig van op mijn heupen. De lat moet voor iedereen gelijk liggen, ik dacht dat vooral links dat zou verdedigen. Mijn buurvrouw mag evenveel ranzige ‘satire’ op haar Facebook spuien als Herman Brusselmans, of om het even wie. Ik zeg niet dat de schrijver moet vervolgd worden voor zijn uitspraken in Humo, ik zeg wel degelijk dat de vrije meningsuiting niet exclusief toebehoort aan BV’s. Want dat zou een alibi kunnen zijn om de rest van de kluit onder de knoet te houden.

Ach, dat moslims én joden niet bepaald veel aanleg hebben tot zelfrelativering, zeker in deze tijd, is al langer bekend. In plaats van naar de rechtbank te lopen, zou ik liever zien dat de joodse gemeenschap Brusselmans van antwoord dient. Dat de controverse dus met woorden wordt uitgevochten, het heet polemiek. We herinneren ons de rel rond het Aalsters carnaval, iets dat ook tot in Tel Aviv weerklank vond, en eindigde met een verbanning van dat carnaval uit het UNESCO-werelderfgoed. Hilarisch. En natuurlijk is Benjamin Netanyahu krapuul in maatpak, dat zich schuldig maakt aan oorlogsmisdaden om zijn politiek hachje te redden. Wie twijfelt daar nog aan.

Ik zeg dat zonder de minste aandrang om iemand een mes in de keel te spiesen. Al denk ik soms over Netanyahu, Poetin, en soortgelijken: ‘kon toch maar eens iemand..’. Nee, stop, satire alert!